(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76957-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-vii/ ) Δύο παραδείγματα ερμηνείας ονείρων που  αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γιούνγκ         Ο Γιουνγκ θεράπευσε κάποιον που ήταν πολύ εγωϊστής. Ο αλαζονικός κύριος είχε εμπορικό κατάστημα μαζί με τον μικρότερο αδελφό του. Δεν τα πήγαιναν καλά. Οι σχέσεις τους δεν ήταν παρά καθημερινές συγκρούσεις. Αυτή η ένταση των σχέσεων ήταν το κύριο αίτιο της νεύρωσης του μεγαλύτερου αδελφού. Ο άρρωστος έλεγε τα πάντα στο γιατρό, αλλά τίποτα δεν έδειχνε ποιός ήταν ο πραγματικός λόγος που οι δυο αδελφοί δεν τα πήγαιναν καθόλου καλά. Κατηγορούσε για πολλά πράγματα τον νεώτερο αδελφό, ακόμη και για τη νοημοσύνη του που την έβρισκε πολύ χαμηλή. «Ήταν έ...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76932-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-vi/ )     … Αυτή, λοιπόν, είναι μία βασική διάκριση των ονείρων. Στα προσωπικά όνειρα μπορούμε να κατατάξουμε και εκείνα τα όνειρα που έχουν αφορμή κάποιο οργανικό ερεθισμό κατά τη διάρκεια του ύπνου, όπως είναι ένας ανεπαίσθητος θόρυβος, κάποιο τσίμπημα εντόμου, ή κρύωμα μέλους του σώματος. Και αυτά τα όνειρα προέρχονται από το προσωπικό ασυνείδητο. Έχουν μια μικρή σχέση με το οργανικό αίτιο που τα προκάλεσε. Τέτοια ή παρόμοια όνειρα έχουμε ιδεί σχεδόν όλοι. Έχουμε ιδεί πως πέφτουμε π.χ. από ψηλά. Η αιτία του ονείρου αυτού είναι η άβολη στάση του σώματός μας κατά τον ύπνο ή ότι το χέρι ή το πόδι μας κρεμόταν από το κρεβάτι, Λόγω κορεσμ...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76901-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-v/ )   Καταγωγή και διάκριση των ονείρων Τα όνειρα μπορούμε να τα διακρίνουμε, ανάλογα με την προέλευσή τους, το περιεχόμενό τους. Βέβαια όλα τα όνειρα προέρχονται από το ασυνείδητο, ανεβαίνουν στη συνείδηση, η οποία είναι ένα εποικοδόμημα πάνω από το ασυνείδητο. Ακολουθώντας τον Γιουνγκ θα τα διακρίνουμε σε προσωπικά όνειρα και συλλογικά όνειρα, πολύ σχηματικά βέβαια, για να μας διευκολύνει η διάκριση στη συζήτησή μας. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ τους, όπως δεν υπάρχει σε όλες τις ψυχοσωματικές λειτουργίες. Στη ζωή γενικά δεν υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές. Υπάρχει διαρκής αλληλοδιείσδυση. Γι’ αυτό κ...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76891-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-vi/ )       … «Το όνειρο είναι ένα φυσικό γεγονός και δεν υπάρχει κανένας λόγος ευδιάκριτος για να υποθέσουμε ότι είναι μια πανούργα έμπνευση που αποβλέπει να μας ξεγελάσει. Το όνειρο έρχεται, όταν η συνείδηση και η βούληση, κατά μέγα μέρος, έχουν ατονήσει… Τα όνειρα αποτελούν πηγή πληροφοριών για το τί συμβαίνει στο ασυνείδητό μας. Είναι ο μόνος μάλιστα τρόπος τα όνειρα και η κατά το δυνατόν ερμηνεία τους για να ανασύρουμε περιεχόμενα από το ασυνείδητο, ιδιαίτερα του ομαδικού ασυνείδητου, τα οποία είναι και απόδειξη για την ύπαρξή του». Από την άποψη αυτή τα όνειρα είναι αναμφισβήτητα προϊόντα ασυνείδητης ψυχικής δραστηριότητας. Γενν...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76865-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-iii/ )        Τί είναι τα όνειρα; Η σημασία τους για την Ψυχολογία   Κάποιο πρωϊνό, στο σπίτι, διηγηθήκαμε ένα όνειρο. Ένα όνειρο που ίσως μας τρόμαξε, που μας έβαλε σε σκέψεις ή που ήταν ένα όνειρο ευχάριστο. Ο επιστημονισμός, η πεποίθηση ότι τα πάντα, στη φύση και στον άνθρωπο, εξηγούνται λογικά και μόνο, ότι δηλαδή τα πάντα ερμηνεύει η φυσικομαθηματική λογική του τύπου 2+2=4, δεν καταδέχτηκε να ασχοληθεί με το όνειρο. Από τον περασμένο αιώνα η επιστήμη δεν έδωσε στο όνειρο καμιά σημασία. Θεώρησε τα όνειρα ως «αλλόκοτα δημιουργήματα σωματικών ερεθισμών». Συμβαίνει λοιπόν να έχουμε όνειρα παράξενα και θαυμάσια, εξαιρετικής ομορφιάς...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο) https://www.spartorama.gr/articles/76844-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou---meros-ii/#google_vignette           Η θρησκευτικότητα είναι λειτουργία της ανθρώπινης ψυχής τόσο αρχαία, όσο και ο άνθρωπος     Ο Γιουνγκ, σε αντίθεση προς τον Φρόϋντ, παραδέχεται απερίφραστα ότι η θρησκευτικότητα και η ηθική συνείδηση είναι έμφυτα στον άνθρωπο, και τούτο, ανεξάρτητα από το πρόβλημα υπάρξεως ή όχι του Θεού. Αναγνωρίζει δηλαδή ότι η θρησκευτικότητα, η έννοια του Θεού και ο ηθικός νόμος αποτελούν συστατικά της ανθρώπινης ψυχής και σε καμία περίπτωση δεν είναι εξαγνισμός της λίμπιντο ούτε επιφαινόμενο κοινωνικό ή ιστορικό. «Οφείλω», λέει ο Γιουνγκ, «να επαναλαμβάνω πάντοτε ότι ούτε ο ηθικός ούτε η έννοια του Θεού ούτε οιαδή...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76818-xanadiabazontas-ton-gioungk-a-gia-tin-kaluteri-katanoisi-tou-anthropou/ ) Ο ίδιος αυτός μεγάλος ψυχίατρος και ψυχολόγος, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, το 1956, θέτει το δραματικό ερώτημα: Τί θα φέρει το μέλλον; Πολιτική, οικονομική και πνευματική ανασφάλεια στην Ευρώπη. Υπάρχει μια ευρεία ζώνη απουσίας συνείδησης, που δεν υπόκειται δηλαδή στη συνειδητή κριτική και έλεγχο και είναι η ζώνη αυτή επομένως ανοιχτή σε κάθε είδους… «Η πνευματική φτώχεια», υπογράμμιζε ο Γιούνγκ, «η αποβλάκωση και η ηθική κατάπτωση αντικαθιστούν την πνευματική και ηθική πρόοδο και δημιουργούν μαζική ψύχωση, που μόνο σε καταστροφή μπορεί να οδηγήσει». Ήδη πολύ πριν από τον Γιούνγκ, στον 19ο αιώνα, υπήρξαν κάποιοι, λίγοι βέβαια, που ε...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ», Έκδοση ΙΔΙΟΜΟΡΦή, Σπάρτη 2017)

Τις σημερινές «προηγμένες» κοινωνίες τις συγκλονίζουν ανησυχητικά φαινόμενα, συμπτώματα κρίσης, κλίμα μαρασμού και διαφθοράς, πλήξη, αναισχυντία, αίσθηση του κενού, ψυχική ερημία, απανθρωπιά. οι ψυχικές διαταραχές απλώνονται σαν επιδημία, εύκολα και γρήγορα. Μέσα στην οικονομική και ψυχική ασφυξία, κανείς σήμερα δεν μένει ανεπηρέαστος. Αλλά τί σχέση, θα ρωτήσει κάποιος, μπορεί να έχει το μεμονωμένο άτομο, αυτή η συγκεκριμένη προσωπικότητα, με την ανάγκη και τον κίνδυνο των πολλών; Ο Γιούνγκ λέει ότι και η μεμονωμένη προσωπικότητα δεν παύει να αποτελεί μέρος του συνόλου, να αναπνέει δηλαδή την ίδια μολυσμένη ατμόσφαιρα και σαν τέτοια, είναι εκτεθειμένη στους ίδιους κινδύνους. Έπειτα καθένας μας διαπιστώνει καθημερινά, ότι ένας ιδεολογικός κατακλυσμός, ένας κατακλυσμός γνώσεων πλημμύρισε τ...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Το Δεσποτάτο του Μυστρά», Περιφέρεια Πελοποννήσου, Έκδοση Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2021)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76764-to-psomi-ton-buzantinon--o-chairetismos-tous--i-oikogeneia--o-gamos--meros-iii-apo-ton-dimitri-katsafana/ )                Νόμιμος ήταν μόνον ο θρησκευτικός γάμος. Από τον 9ο αιώνα, ο θρησκευτικός γάμος καθοριζόταν από Νεαρά του Λέοντα του Σοφού. Πολύ παλαιότερα όμως, κατά τους πρώτους χρόνους της Εκκλησίας, ο γάμος ήταν ακόμη πολιτικός. Από κάποια στιγμή και ύστερα, στη μακρινή εκείνη περίοδο, υπήρξε και κάποιος τύπος θρησκευτικού γάμου που γινόταν μπροστά στον επίσκοπο ή τον ιερέα, αλλά ο γάμος αυτός, χωρίς να δηλώνεται στην Πολιτεία, δεν θεωρείτο έγκυρος. Μόνον από την περίοδο του Ιουστινιανού οι μελλόνυμφοι δήλωναν τις προθέσεις τους να παντρευτούν και συνέτασσαν πρακτικό γάμου. Οι πηγές δεν είναι απόλυτα σαφε...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Το Δεσποτάτο του Μυστρά», Περιφέρεια Πελοποννήσου, Έκδοση Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2021)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76660-to-psomi-ton-buzantinon--o-chairetismos-tous--i-oikogeneia--o-gamos--meros-ii-apo-ton-dimitri-katsafana/ )  Στην πλειονότητά τους οι Βυζαντινοί έκαναν οικογένεια. Σε όλες τις τάξεις, πλουσίων και φτωχών, φαίνεται ότι οι πολυμελείς οικογένειες αποτελούν τον κανόνα. Η χωρητικότητα του σπιτιού, αν κρίνουμε από τον συνωστισμό των σπιτιών του Μυστρά, ήταν μικρή. Δεν ζούσαν όλα τα παιδιά. Η θνησιμότητα τότε, αλλά και πολλούς αιώνες ύστερα, και όχι μόνο στο Βυζάντιο, ήταν μεγάλη, κυρίως στις μικρές ηλικίες. Γι’ αυτό η ευχή για το νεογέννητο ήταν πάντα «να τους ζήσει». Ήταν οι ασθένειες, οι λοιμώδεις επιδημίες. Η Εκκλησία συνεχίζει και σήμερα να παρακαλεί τον Θεό να απομακρύνει από τους πιστούς την ασθένεια και την πείνα,...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Το Δεσποτάτο του Μυστρά», Περιφέρεια Πελοποννήσου, Έκδοση Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2021)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76661-to-psomi-ton-buzantinon--o-chairetismos-tous--i-oikogeneia--o-gamos--meros-i-apo-ton-dimitri-katsafana/ )                  Αν γινόταν ο υπήκοος να πλησιάσει τον αυτοκράτορα ή τον δεσπότη, έπεφτε στα πόδια του σε ένδειξη αφοσίωσης. Προσκυνούσε τον ηγεμόνα. Ήταν πολύ δύσκολο να πάρεις την άδεια να πλησιάσεις τον αυτοκράτορα. Το πρόσωπο του αυτοκράτορα ήταν ιερό. Η αντίληψη αυτή πάει πολύ μακριά στο παρελθόν. Ανατρέχει στους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους, όταν στις ανατολικές επαρχίες ο αυτοκράτορας άρχισε να θεοποιείται, αντίληψη που γρήγορα διαδόθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η αντίληψη αυτή παρέμεινε ακόμη και μετά τον Κωνσταντίνο, τον ιδρυτή της Κωνσταντινούπολης. Η όλη αυστηρή τυπικότητα των τελετών και η ...

Το ερώτημα πολλών είναι πώς έτρωγαν οι Βυζαντινοί. Κάθονταν, δηλαδή, σε καθίσματα ή έτρωγαν μισοξαπλωμένοι, όπως οι αρχαίοι Έλληνες;

Ας ξεκινήσουμε από κάτι απλό και στοιχειώδες για τη συντήρηση της ζωής. Το ψωμί, ο άρτος δεν ήταν μόνο βιολογικό προϊόν. Ήταν και ο επιούσιος που έδινε νόημα στη ζωή, ήταν το αντίδωρο του ιδρώτα, ο συνέχων δεσμός της οικογένειας. Κύρια τροφή των Βυζαντινών ήταν το ψωμί. Ξεχώριζαν τα καθαρά ψωμιά, τον καθαρόν άρτον, από το ψωμί της δεύτερης ποιότητας, της μέσης, και από τους τρίτους άρτους, που τους έλεγαν χυδαίους, δηλαδή κατώτερης ποιότητας και ήταν από κριθάρι, για τους φτωχότερους. Κάθε σπίτι σχεδόν στα χωριά είχε τον δικό φούρνο που τον έκαιγαν με γύλα. Στις πόλεις, το ψωμί το πωλούσαν οι φουρνιτάριοι, οι αρτοπώλες. Και στις δύο περιπτώσεις, το ψωμί δεν ήταν απρόσωπο, όπως έγινε στις ημέρες μας, που το βρίσκει κανείς τυποποιημένο και συχνά άγευστο στα σουπερ-μάρκετ. Ας προσθέσουμε, μ...

Και ο Προμηθέας και ο Άμλετ ανήκουν στα έργα που είναι κάτι παραπάνω από τον άνθρωπο

Πρόκειται για ένα μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά, σκηνοθεσία Θέμη Μαμουλίδη και σε μουσική Σταύρου Γασπαράτου. Καλότυχοι λοιπόν όσοι θα παρακολουθήσουν την παράσταση. Για λόγους που είναι πέρα από τη θέλησή μου, δεν θα μπορέσω να είμαι και εγώ εκεί. Στη μοναξιά των 97 χρόνων, οι σκέψεις παίρνουν τις πραγματικές τους διαστάσεις, όπως οι θόρυβοι μέσα στη σιωπή της νύχτας. Κοιτάζω μέσα μου και βλέπω πολλά. Βλέπω επίμονα τα παλιά και τα περασμένα σε μια αιώνια φυγή. Λοιπόν, δεν υπάρχει τίποτε το ευκολονόητο. Τα πράγματα έχουν ρίζες. Όσο τα μελετάς, τόσο και τα πλησιάζεις χωρίς όμως ποτέ να φτάνεις ώς την άκρη. Τα πράγματα βαθαίνουν πάντα προς το άπειρο. Και έρχεται η ώρα, σε παρωχημένη ηλικία, που θυμάσαι, που όλα σου φαίνονται να φορούν τα γιορτινά τους. Ας περιορι...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Το Δεσποτάτο του Μυστρά», Περιφέρεια Πελοποννήσου, Έκδοση Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2021)

( Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/76567-filonikies-kai-ubreis-ton-buzantinon-apo-ton-dimitri-katsafana/ )                Έχουμε, επίσης, φιλονικίες και ύβρεις και μεταξύ των συζύγων. Είναι χαρακτηριστικό ότι συζυγικές σκηνές που ελάμβαναν χώρα ήδη τον 4ο αι. μ.Χ. και τις οποίες αναφέρουν ο Ιερός Χρυσόστομος και ο ιστορικός Λιβάνιος, δεν διαφέρουν σε τίποτε από αυτές που αναφέρει ο Πτωχοπρόδρομος τον 12ο αιώνα. Στο Βυζάντιο οι κοινωνικές συνθήκες ήταν λίγο πολύ οι ίδιες για αιώνες. εξάλλου, ο άνθρωπος στο βάθος του είναι ίδιος παρά τις όποιες νεώτερες κοινωνικές αλλαγές. Είναι φυσικό, λοιπόν, να δεχθούμε ότι και στην περίοδο του δεσποτάτου δεν έλειπαν συζυγικές φιλονικίες. Τα αυτά αίτια παράγουν τα αυτά αποτελέσματα. Είναι ενδιαφέρον να ιδούμε μερικές ...

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Το Δεσποτάτο του Μυστρά», Περιφέρεια Πελοποννήσου, Έκδοση Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2021)

Θυμηθήκαμε μόλις τον θυμό του Αχιλλέα, τη λογομαχία του με τον Αγαμέμνονα, ας παρακολουθήσουμε τώρα τη λογομαχία δύο νέων, καθημερινών ανθρώπων στην Κωνσταντινούπολη - και, γιατί όχι, και σε κάποιον δρόμο του Μυστρά ή άλλης πόλης του δεσποτάτου, ή κάπου στα χωράφια. Συναντιούνται, λοιπόν, δύο προδιατεθειμένοι άσχημα. Προτού έρθουν στα χέρια αγριολαλούσαν, άρχιζαν δηλαδή τις βρισιές, ενώ αγρίωναν τους οφθαλμούς, αγρίευαν τα μάτια τους. Ακολουθούσαν φράσεις θυμού, όπως: «Οίδα σε και ηξεύρω σε». «Και τι το ξεύρεις; Τις είσαι και τι θέλεις και εν τω συντυχαίνεις; Τι ν’ τα λέγεις; Τι είναι το λαλείς; Τι εν τω τσαμπουνίζεις; Πως λαλείς; Πως στέκεσαι; Πως αναβλεμματίζεις; Ύπαγε. Ύπαγε των ώδε. περί τούτου σοι μη μελέτω, παρελθέτω η σήμερον και… Αποφθάρητι, στήθι πόρρω μοι ταχύς. Μάθε το με τίνα...

(Δημήτρη Κατσαφάνα «Το Δεσποτάτο του Μυστρά», Περιφέρεια Πελοποννήσου, Έκδοση Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2021)

Όταν, λοιπόν, συλλάμβαναν τον κλέφτη, απαγορευόταν να τον σκοτώσουν. Του έδεναν τα χέρια πίσω, οπισθάγκωνα, τον μαστίγωναν φωνάζοντάς του: «Έλθεις άρα τους πάλι κλέψων;». Τον οδηγούσαν στον έπαρχο και τον δίκαζε, ενώ επέστρεφε τα κλοπιμαία. Οι νόμοι προέβλεπαν διάφορες ποινές. Ο ένοχος πλήρωνε το τετραπλάσιο της τιμής του κλοπιμαίου ή το διπλάσιο, ανάλογα πάντα με την περίπτωση. Καταδικαζόταν και σε φυλάκιση και σε ακρωτηριασμό. Άλλη τιμωρία ήταν η διαπόμπευση στους δρόμους. Τον ένοχο κλοπής ή άλλου παρεμφερούς αδικήματος τον κούρευαν για να τον διαπομπεύσουν, να τον περιτριγυρίσουν στους δρόμους της πόλης-άθλιο θέαμα. Οι Βυζαντινοί, άνδρες και γυναίκες, είχαν μακριά μαλλιά. Η κουρά ήταν πράξη ατιμωτική. Τον ένοχο κλοπής τον κούρευαν άσχημα, με τον τρόπο που κουρεύουν τα γίδια, τα «αιγ...

Πρώτη δημοσίευση: Ο Ταχυδρόμος της Λακωνίας, Έτος 33ον, Αρ. Φύλλου 960 - Σπάρτη 20 Μαΐου 1988

Σε λίγες ημέρες, από τις 27, ημέρα Παρασκευή μέχρι Δευτέρα 30 Μαΐου, στα πλαίσια των Παλαιολογείων 1988, θα γίνει στην πόλη μας ένα πνευματικό-επιστημονικό συμπόσιο  με το γενικό θέμα «Μυστράς». Το ειδικό αυτό συμπόσιο οργανώνεται από την Εταιρεία Πελοποννησιακών Σπουδών σε συνεργασία με την Εταιρεία  Λακωνικών Σπουδών και την Πνευματική Εστία Σπάρτης. Στο τριήμερο των εργασιών θα γίνουν ανακοινώσεις με θέματα που αναφέρονται στην εποχή των Παλαιολόγων και κατ’ επέκταση στην περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το πνευματικό  αυτό Συμπόσιο, που γίνεται για πρώτη φορά για το Μυστρά σε μέρες που η πολιορκούμενη Κωνσταντινούπολη έπεφτε για πάντα, δικαιώνεται από την πρόθεση να μελετηθεί συστηματικά η δραματική εκείνη για το έθνος εποχή, μέσα από την οποία αναδύεται ο Νέος Ελληνισμός, γεννιέται δηλα...

Για να θελήσει ο άνθρωπος να βγει από τα βάθη της δυστυχίας του, της ανθρώπινης αδυναμίας του, πρέπει να βρει «το θάρρος, τον ηρωϊσμό και την δύναμη να συναντήσει την Ταπείνωση», να αυτοταπεινωθεί και να μην ταπεινώνεται με την ταπείνωση που του επιβάλλει ο άλλος, «ο κάποιος», «ο εχθρός»

Μέρος ΙΒ΄ https://www.spartorama.gr/articles/76433-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-ibaa/ Τελικές σκέψεις Ο τεχνικοεπιστημονικός μύθος της εποχής μας είναι τεχνητός μύθος, είναι η λησμονιά του εαυτού μας που αυξάνει μέσα στον τεχνολογικό κόσμο, ένα κόσμο ρυθμισμένο με το ρολόϊ. Μας χρειάζεται ο Λόγος, η αμφίπλευρη κατανόηση, η επικοινωνία, η κοινή πράξη, η κοινή συζήτηση, ακόμα και η κοινή σιωπή, και ο στοχασμός. Γιατί ο τεχνικοεπιστημονικός μύθος δεν είναι ο μυθοπλαστικός ανθρωπισμός. Ο μύθος, εξάλλου, δεν είναι ιδεολογία. Είναι σπέρμα μεγάλης ψυχής που πονάει, αγαπάει και πιστεύει. Η πίστη δεν είναι αδυναμία. Αδυναμία είναι η απουσία της. Εγρήγορση της ψυχής είναι η άγρυπνη συνείδηση και γι’ αυτό, συχνά, είναι η πιο τραγική συνείδηση. ...

Στο φως της Τεχνητής Νοημοσύνης, στο κρύο τούτο φως, οι άνθρωποι μου φαίνονται ευάλωτοι. Υπάρχει, βλέπετε, πάντα η σαγήνη, η γοητεία του νέου, που εξουδετερώνει κάθε αμφιβολία και άρνηση.

Μέρος ΙΑ΄ https://www.spartorama.gr/articles/76399-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-iaaa/ Η Τεχνητή Νοημοσύνη. Ένα τεχνολογικό κύμα  προκλήσεων, ευκαιριών και κινδύνων   Δεν θα αποτολμήσω να μιλήσω για ένα τόσο δυσκολονόητο θέμα, για εξελίξεις δηλαδή που θα ακολουθήσουν τους δικούς τους δρόμους, δρόμους που δεν μπορούμε από τώρα να ξέρουμε καλά. Θεωρούμε, ωστόσο, καθήκον μας να δώσουμε κάποιες πληροφορίες για τον τυχόν απληροφόρητο αναγνώστη μας. Ένα νέο επαναστατικό-τεχνολογικό κύμα της λεγόμενης συνθετικής εποχής μας, είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη, όπου «τα μεταξύ του φυσικού και του τεχνητού όρια γίνονται δυσδιάκριτα». Τί μπορεί να σημαίνει αυτό για μας σήμερα; Μήπως δεν μας απομένει τίποτε άλλο παρά να προπαρασκευασθούμε όχι μονάχα γ...

Οι αξίες ουσιαστικά δεν είναι γνώσεις. Είναι βιωματικές αλήθειες, τις δημιουργεί η ανάγκη της ίδιας της ζωής.

Μέρος Ι΄ https://www.spartorama.gr/articles/76382-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-iaa/ Ξαναρωτάμε: ποιό δρόμο να πάρουμε; (Η απάντηση, πέρα από την αισιοδοξία και απαισιοδοξία, θα έρθει από το μέλλον)   Αν ο άνθρωπος ήταν κύριος του εαυτού του, ασφαλώς σήμερα δεν θα συνέχιζε να μας κυβερνάει η αβεβαιότητα για το παρόν, αβεβαιότητα για κείνο που μέλλει νάρθει. Ασφαλώς, αν ο άνθρωπος είχε βαθιά συνειδητοποιήσει, ότι οι συνέπειες των πράξεών του είναι και αυτές μέρος της ευθύνης απέναντι όλης της ανθρωπότητας, δεν θα είχαμε φθάσει στο σημείο, όπου σήμερα, μέσα σε τόσα ηλεκτρικά φώτα, κάποια άλλα, εσωτερικά, φώτα σβήνουν. Σ’ αυτήν την ανθρώπινη κατάσταση, ποιό δρόμο να πάρουμε; Πού θα βρεθεί για την ψυχή μας τόπος; Υπάρχει δρόμος; Μέσα ...

Το καλλιεργημένο κοινό, ο καλλιεργημένος άνθρωπος, το άνθος του πολιτισμού μας, όπως συχνά λέγαμε μέχρι χθες, αλλά και σήμερα, αποχωρίσθηκε από τις ρίζες του και χάνει την επαφή του με τη γη.

Μέρος Θ΄ https://www.spartorama.gr/articles/76363-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-thaa/ Όταν ένας κόσμος λησμονεί τον εαυτό του, ριγμένος στον κατακλυσμό των προκλήσεων      Ας αρχίσω εδώ κάπως απότομα, και ας αρχίσω με μια εικόνα. Γιατί στην εικόνα, γενικά στην τέχνη, η ιδέα, το νόημα παίρνει μορφή, αντικειμενικοποιείται. Λοιπόν, ο Δανός Σαίρεν Κίρκεγκααρντ, «φιλοσόφος της υπάρξεως» τον 19ο αιώνα, μας μιλάει με μια συμβολική εικόνα. Παραθέτω το λόγο του σε μετάφραση Γρηγ. Κωσταρά: «Σκέψου, λέει, ένα πολύ μεγάλο πλοίο. αν θέλεις ακόμη πιο μεγάλο από τα πιο πελώρια που κατασκευάζονται σήμερα με θέσεις για 1.000 ταξιδιώτες, εφωδιασμένο με όλα τα σύγχρονα μέσα, αναπαυτικό πολυτελέστατο. Είναι απόβραδο. Εύθυμη ατμόσφαιρα γεμίζει την καμ...

«Σήμερα τα προτεινόμενα πρότυπα, στο βαθμό που υπάρχουν, είναι καίρια και πεζά. Πρόκειται για πρότυπα «επιτυχίας», λειτουργούν εξωτερικά, μα δεν μπορούν να φορτισθούν με αξιολογικό περιεχόμενο, δεν θα μπορούσαν ποτέ να απαντήσουν στην ερώτηση: τί πρέπει να πράξω;»

Μέρος Η΄ https://www.spartorama.gr/articles/76336-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-haa/#google_vignette «Σαύρα ρούφα τον ήλιο σου, ίσως αύριο βρέξει». Mistral (Επιγραφή στο ρολόϊ του σπιτιού του, υπενθυμίζοντας, με τον ρυθμικό τόνο, το χρόνο της ζωής μας)   Βασικοί θεσμοί που ξεθωριάζουν. (Οι εγκέφαλοι γεμάτοι γνώσεις, οι καρδιές στερεύουν)   Είμαστε ανθρώπινα όντα και όχι συσκευές που λειτουργούν μηχανικά. Έχουμε την ικανότητα να χρησιμοποιούμε θεσμούς, σύμβολα και να οργανώνουμε τους εαυτούς μας κατά περίπλοκους και, συχνά, αδιόρατους τρόπους. Οι κοινωνίες μας διαφοροποιούνται με βάση την πολυπλοκότητα, τον καταμερισμό της εργασίας κ.λπ. Οι κοινωνικοί θεσμοί είναι πρότυπα συμπεριφοράς και ιδεολογίας, έχουν σταθερότητα κα...

Στην αδιατάρακτη ειρήνη και την ευημερία, καιροφυλακτεί η πλήξη, τα θανατηφόρα παιχνίδια του ανθρώπου, ο αγώνας για την εξουσία, την παγκόσμια κυριαρχία. Πού, λοιπόν, ανευρίσκεται το τέλος του κορεσμού;

Μέρος Z΄ https://www.spartorama.gr/articles/76302-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-zaa/ Η Ευρώπη θα μπορούσε να ξαναγεννηθεί; Υπάρχει και σήμερα ο ευρωπαίος πολίτης, ένα ευρωπαϊκό ήθος   Η φυσιογνωμία της Ευρώπης είναι τραγική για τη σκληρή της μοίρα, γιατί εδώ ή από εδώ, την Ευρώπη, επήγασαν τα μεγάλα κινήματα των ιδεών, αλλά και εδώ στην Ευρώπη έχουμε την έκρηξη των δύο Παγκόσμιων Πολέμων, όπως και την αντίθεσή της, τους αγώνες της εναντίον της εσωτερικής βαρβαρότητας, όπως ήταν η βαρβαρότητα των Άουσβιτς και Νταχάου, αλλά έκτοτε και κατά του οιουδήποτε ολοκληρωτισμού. Η Ευρώπη έχει ακόμη τεράστιες ηθικές και πνευματικές δυνάμεις. Το ερώτημα ήταν και παραμένει, εάν η Ευρώπη θα μπορέσει να ξαναγεννηθεί μέσα από αυτή την τεχνολογική επα...

Αν φοβίζει κάτι τόσο πολύ, είναι ότι η επιστήμη έχει πια πολιτικοποιηθεί και οι επιστήμονες «είτε επιδημιολόγοι είτε κλιματολόγοι, δέχονται πολιτικές επιθέσεις όταν εκφράζουν δημοσίως τις απόψεις τους»

Μέρος Στ https://www.spartorama.gr/articles/76261-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-staa/ ΄ Ο Ψυχρός Πόλεμος. Η κατεύθυνση των ιστορικών εξελίξεων προς την Παγκοσμιοποίηση   Οι τάσεις της σύγχρονης Παγκοσμιοποίησης συνδέονται με τον Ψυχρό Πόλεμο. Ο Ψυχρός Πόλεμος είχε και ιδεολογικές παραμέτρους. Δεν ήταν δηλαδή ένα απλό ξέσπασμα δυνάμεων, μια γεωπολιτική σύγκρουση ανάμεσα στις δύο τότε υπερδυνάμεις, στις Η.Π.Α. και στη Σοβιετική Ένωση. Ήταν και μια σύγκρουση για τις ιδέες και τις αξίες, ήταν για τον τρόπο ζωής σε οικονομικό επίπεδο, σε πολιτικοκοινωνικό και σε φιλοσοφικό επίπεδο. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αναποδογύρισε τον κόσμο αφήνοντας πίσω του σωρούς ερειπίων. Για να ερμηνεύσουμε την επικράτηση του Ψυχρού Πολέμου, του οποίου οι συνέπ...

Η μαζική κουλτούρα, η πολιτιστική βιομηχανία μετατρέπει το ιερό από απαραβίαστο που είναι ο άνθρωπος, ως πρόσωπο, σε απλό λειτουργικό μέσο, απαλλοτριώνοντάς τον από την πνευματικότητά του.

Μέρος E΄ https://www.spartorama.gr/articles/76225-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-eaa/ Παγκοσμιοποίηση. Από την εθνική στην  πολιτιστική ενότητα   Ο ρυθμός των εξελίξεων στην ιστορία είναι εντελώς διαφορετικός σήμερα. Νέες δυνάμεις μπαίνουν στην ιστορία. Η Ευρώπη δεν είναι πλέον ούτε το οικονομικό ούτε το πνευματικό κέντρο της ιστορίας. Η σύγχρονη ζωή ξεπερνά τον ευρωκεντρισμό. Οι εξελίξεις των φυσικών επιστημών και της τεχνολογίας οδήγησαν σε μια ταχύτατη διεύρυνση του οικονομικού, πολιτιστικού κ.λπ. πεδίου, ώστε να ανοιχθούμε σε νέες προοπτικές, νέες στρατηγικές και συνθήκες οργάνωσης. Και τούτο σε σχέση με τη δημογραφική έκρηξη στον πλανήτη, την άνοδο των πολυεθνικών εταιρειών, την επανάσταση στην βιοτεχνολογία για να ανταποκριθεί ...

Ο μεγάλος νόμος κάθε ακμής είναι η αστάθεια, η όποια επανάσταση τελικά αποξεραίνεται σε μια αλύγιστη γραφειοκρατία

Μέρος Δ΄ https://www.spartorama.gr/articles/76169-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-daa/ Θα χρειαζόταν ολόκληρη η ιστορία του Δυτικού Πολιτισμού για να μετρήσουμε αυτά που συμβαίνουν   στον καιρό μας   Δεν θα ισχυρισθούμε ότι στον καιρό μας χάθηκε εντελώς ο ανθρωπισμός. Η ανθρωπιστική βοήθεια μεταξύ των ανθρώπων και των λαών, σε κρίσιμες στιγμές, είναι αυτή που φθάνει και κλείνει πληγές. Οι λαοί έχουν τα θεμέλιά τους στις μεγάλες παραδόσεις τους. «Η δυτική ευρωπαϊκή παράδοση που αρχίζει να φαίνεται σαφέστερα από την Αναγέννηση, έχει τις ρίζες της στην αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή παράδοση και συνακόλουθα στην ιουδαϊκή και χριστιανική παράδοση, με όλα τα φωτεινά και τα αρνητικά τους. Πολύ παλαιότερες είναι η ινδική και η κινέζικη παράδοση. Μ...

Ο Ύμνος είναι η γνήσια έκφραση της εθνικής ψυχής. Είναι η αφύπνιση των δυνάμεων ενός νέου κόσμου, μια νέα φάση στην πορεία του Ελληνισμού.

Θα δώσουμε μερικά ερμηνευτικά στοιχεία ως προϋπόθεση για να κατανοήσουμε το νόημα της ελληνικής Ελευθερίας, όπως την έδωσε το Εικοσιένα και την στιχούργησε ο Σολωμός. Η Επανάσταση του 1821, έπειτα από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, είναι το μόνο γεγονός που οι δυνάμεις του Έθνους, ηθικές, πολιτικές, οικονομικές ενώθηκαν και ανακτήσαμε εκείνα που είχαμε χάσει. Τέσσερες αιώνες δουλείας, το Έθνος απογυμνώθηκε από τον πολιτισμό και αντιμετώπισε το ύστατο πρόβλημα ζωής και θανάτου. Στο διάστημα αυτό έγινε μια ανασύνθεση των αιώνιων και νέων εθνοφυλετικών στοιχείων που υπάρχουν σαν βάση αναλλοίωτη της Ελληνικής ιδιοτυπίας. Η Νεοελληνική Λογοτεχνία είναι η γνήσια έκφραση της εθνικής ψυχής, του Νεοελληνικού χαρακτήρα. Ο Σολωμός ήταν μόλις 23 ετών το 1823 που έγραψε τον Ύμνο στην Ελ...

Η μηχανή έχει φτιαχτεί για τον άνθρωπο, για τον εργάτη, ο εργάτης έχει φτιαχτεί για την μηχανή. Τον διατάσσει, τον προσαρμόζει, τον υποτάσσει στον ρυθμό της. Αν δυστροπήσει, η τιμωρία έρχεται άμεση και ωμή. Τον διώχνει ή τον ξεριζώνει

Μέρος Γ΄ https://www.spartorama.gr/articles/76132-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-gaa/ Η τεχνολογία σήμερα εκκρίνει το δικό της μύθο   Τα προϊόντα της τεχνολογίας είναι ανώνυμα. Πρόκειται για μια διαδικασία που συμβαίνει ερήμην της ψυχής του ανθρώπου. Ας ξεκαθαρίσουμε από τώρα, ότι είναι διακριτά τα όρια της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ο επιστήμονας κύρια αναζητά την αλήθεια, αλλά πολλοί επιστήμονες, οι περισσότεροι ίσως, απορροφώνται σήμερα από την τεχνολογία. Οπότε η επιστήμη, όπως χαρακτηριστικά λέει ο Γιάσπερς, μετατρέπεται σε δεισιδαιμονία, δηλαδή σε «ολοκληρωτική δεσποτική δύναμη». Η δύναμη της τεχνολογίας απορροφά την επιστήμη, που σημαίνει ότι η σύγχρονη επιστήμη, αποκομμένη πια από τη φιλοσοφία, ακολουθεί έναν εντελώς σφαλ...

Γιατί ο ψυχρός ορθολογισμός ουσιαστικά έχει σκοτώσει τη σκέψη, την ενόραση, όλες τις άλλες ψυχικές λειτουργίες, με ένα λόγο έχει ουσιαστικά αποδυναμώσει τον Λόγο, το Πνεύμα: Επί τέλους, ποιος είμαι; Γιατί ζω; Παντού, με πνίγει η αφθονία γνώσεων, πληροφοριών

Μέρος Β΄ https://www.spartorama.gr/articles/76099-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-baa/ Ο προγραμματισμός αρχίζει με τη λογική και καταλήγει στον παραλογισμό   Φυσικά ο καθένας μας μπορεί να σκεφθεί το μέλλον μας με πολλούς τρόπους, με πολλά σχήματα. Δεν είναι στην πρόθεσή μου να μιλήσω για τις βαθύτερες ρωγμές, τις οποίες συνειδητοποίησαν δραματικά μεγάλοι πνευματικοί άνθρωποι. Γιατί οι άνθρωποι αυτοί τρόμαξαν με όσα υποψιάστηκαν. Ήταν ο Κίρκεγκααρντ, φιλόσοφος της ύπαρξης, ή κυρίως ο Νίτσε, αλλά και άλλοι. Θα κάμω όμως τυχαία μερικές σκέψεις για πράγματα που έγιναν και που δυστυχώς επαναλαμβάνονται. Υπάρχουν πολλές ψευδαισθήσεις και ουτοπίες. Θέλω, λοιπόν, απλά να ειπώ ότι κάτω από την επιφάνεια της ζωής συχνά μια σιγανή φωνή μας λέει:...

Επί τέλους, για ποιο Διαφωτισμό μιλάμε;

Μέρος Α΄ https://www.spartorama.gr/articles/76062-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr-ameros-aaa/ Διαφωτίσαμε τα πάντα, αλλά στο βάθος υπάρχουν φαντάσματα     Στον κόσμο αυτό ποτέ δεν θα καταλάβουμε γιατί τόσα απαίσια γεγονότα και καταστάσεις φορούν το πιο λαμπερό κάλυμμα. Η προοδευτικότητά μας, αιώνες τώρα, παραμένει επίπεδη, ανεπαρκής. Όλοι οι  δρόμοι που ανοίχθηκαν είναι τελικά δρόμοι θαμποί, παρά τους ενθουσιασμούς με τους οποίους ανοίχθηκαν και την συνακόλουθη προσμονή ενός μέλλοντος. Φτάσαμε να έχουμε μια κουλτούρα με σταχτιά χρώματα, κουλτούρα αναπόφευκτα τεχνική, άψυχη. Τα δίκτυα πληροφόρησης κατακυριεύουν πλέον τα πάντα γύρω μας, ενώ μας απειλούν καινούργιες, πρωτοφανείς περιπλοκές και νέοι κίνδυνοι σ’ ολόκληρη την ανθρωπότητα. Όλα αυτά δ...

Πού πηγαίνουμε; Γιατί πηγαίνουμε; - «Δώστε μας πίσω την ελπίδα!...»

Εισαγωγικό Σημείωμα https://www.spartorama.gr/articles/76034-to-neo-ponima-tou-dimitri-katsafana-se-sunecheies--sto-spartoramaagr/ Ο κόσμος ιδιαίτερα σήμερα κρέμεται από μια λεπτή κλωστή, και αυτή η κλωστή είναι η ψυχή του ανθρώπου. (Κάρλ Γιούνγκ, «Άνθρωπος και ψυχή»)   Ποιητή, στον αιώνα σου, λέγε, τί βλέπεις;                              …Βλέπω τους εμπόρους να εισπράττουν σκύβοντας το κέρδος  των δικών τους πτωμάτων.                                                   -σιμά η μέρα όπου το κάλλος θα παραδοθεί στις μύγες            της Αγοράς.                                                                        Οδυσσέας Ελύτης ΠΡΟΛΟΓΟΣ Πού πηγαίνουμε; Γιατί πηγαίνουμε;   Θα αρχίσω με ένα λόγο του Οδυσσέα Ελύτη στα «Ανοιχτά Χαρτιά», αν θυμάμαι καλά, ...

Η Ιστορία φαίνεται τελικά ότι είναι η γνώση που επιτρέπει στον άνθρωπο «να αναλάβει το πεπρωμένο του με ανοιχτά μάτια, με πλήρη συνείδηση. Με την Ιστορία ξέρει τί είναι, από πού έρχεται, γιατί βρίσκεται ενσωματωμένος σε μια κατάσταση που αποκαλύπτεται ότι είναι δική του»

(Συνέχεια από το προηγούμενο https://www.spartorama.gr/articles/75999-i-istoria-kai-o-istorikos-apo-ton-dimitri-ga-katsafana-/ )  Στο προηγούμενο σημείωμά μας αναφερθήκαμε στο νόημα της Ιστορίας, ότι ο άνθρωπος μόνο είναι αυτός που θέτει σκοπούς στη ζωή του και αποκτά αυτοσυνειδησία, γνωρίζει τον εαυτό του. Ας ξαναπούμε εδώ το ίδιο πράγμα με άλλα λόγια. Η Ιστορία φαίνεται τελικά ότι είναι η γνώση που επιτρέπει στον άνθρωπο «να αναλάβει το πεπρωμένο του με ανοιχτά μάτια, με πλήρη συνείδηση. Με την Ιστορία ξέρει τί είναι, από πού έρχεται, γιατί βρίσκεται ενσωματωμένος σε μια κατάσταση που αποκαλύπτεται ότι είναι δική του». Είπαμε στο προηγούμενο και τούτο: ότι η Ιστορία είναι επιστήμη που ο ιστορικός πρέπει νάχει υπόψη του ορισμένες αρχές. Τις μεταφέρω εδώ συνοπτικά από την Encyclopedi...

Ο λαός που δεν έχει γράψει ιστορία, που δεν έβαλε υψηλούς σκοπούς στη ζωή του, που είναι ανιστόρητος, μένει μέσα στην αδιαφορία και την ανωνυμία

«Για ποιο λόγο έχει πέσει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για την ιστορία;», αναρωτιόταν εδώ και μερικές δεκαετίες ο αρθρογράφος των Τάϊμς του Λονδίνου. Ένα μέρος της ευθύνης, έλεγε ο ίδιος, ανάγεται στους ίδιους τους ιστορικούς. Δεν αφηγούνται πια γεγονότα, αλλά επιμένουν στη δομική ανάλυση των γεγονότων. Έτσι δεν υπάρχουν βιβλία που ξυπνούν στο ευρύτερο κοινό το ενδιαφέρον. Οι σύγχρονοι ιστορικοί αναλυτές, οι ιστορικοί ως ειδικοί απευθύνονται στους ειδικούς. Όσο για τα βιβλία στην εκπαίδευση προτιμώ να μην ειπώ τίποτε. Βέβαια, είναι και άλλοι λόγοι, όπως π.χ. ο κατακλυσμός των πληροφοριών από τα μέσα διαδικτύωσης κ.λπ. Η ουσία της Ιστορίας Ιστορική ζωή έχει μόνο ο άνθρωπος, γιατί μόνο ο άνθρωπος, και όχι τα ζώα, μπορεί να θέσει σκοπούς στη ζωή του. Οι σκοποί της ζωής υπάρ...

Η λέξη «πόλις» των αρχαίων Ελλήνων δεν σήμαινε μόνο μια πολιτική μονάδα. Ήταν κάτι πολύ περισσότερο από ένα κράτος, από ένα έθνος ή ένα λαό. Ήταν ένας ανεπανάληπτος τρόπος ζωής, αμεσότητας πολίτη και «πόλεως».

Στους καιρούς μας ισοπεδώνονται τα πάντα, ενοχλεί η ιδιαιτερότητα, η εξαίρεση. Παντού η κυριαρχία του μέσου όρου. Λίγους μήνες πριν διάβασα στην Καθημερινή τις περιβόητες θέσεις για την κληρονομιά των κλασικών σπουδών, απόψεις του Ντον-ελ Παντίγια Περάλτα, καθηγητή των κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Ο ρατσισμός, λέει, η δουλεία, η φυλετική επιστήμη και η αποικιοκρατία έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και «επιζούν μέσω της εξιδανικευμένης εικόνας της αρχαιότητας που αναπαράγουν οι κλασικές σπουδές». Κανένας μας σήμερα δεν αγνοεί ότι η ανθρωπότητα βάδισε πάνω στα ίχνη του παρελθόντος. Πολλές όμως και θλιβερές οι εκπλήξεις, ότι και οι ελληνικές, αν και δεν τις κατονομάζει, κατ’ εξοχήν κλασικές σπουδές, αναπαράγουν, εξιδανικεύουν τον ρατσισμό, την αποικιοκρατία, στου...

Στην ηγεσία φθάνει κανείς ή με τη βία ή με την πειθώ είτε με την σύμμειξη των δύο

Στην τρίτη τούτη και τελευταία συνέχεια οφείλω μια εξήγηση. Οι θέσεις ενός διανοουμένου φυσικά δεν είναι ρήτρα και πολύ περισσότερο δεν είναι μια συνταγή για να γίνει κάποιος καλός ηγέτης. Πρόκειται, ωστόσο, για αλήθειες που αναδεικνύονται στον αγώνα που αρχίζει όταν κάποιος κατεβεί στην πολιτική, αγώνα που ομορφαίνει τη ζωή παρ’ όλους τους πόνους και τις αδικίες. Με αυτό το πνεύμα λοιπόν παραθέτω ακόμη μερικές, ας τις ειπούμε, υποδείξεις του Κωνσταντίνου Τσάτσου. ---Υπάρχουν άνθρωποι που, αν έφθαναν στην ηγεσία, θα ήξεραν να την ασκήσουν με επιτυχία, αλλά στερούνται από τις ικανότητες που χρειάζονται για να ανεβούν ώς την ηγεσία. ---Στην ηγεσία φθάνει κανείς ή με τη βία ή με την πειθώ είτε με την σύμμειξη των δύο. Μπορεί να πείσεις φωτίζοντας λογικά τον άνθρωπο, μπορεί να τον πείσει...

(Συνέχεια από το προηγούμενο)

Από τη σύντομη εκείνη συνάντησή μου με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο έφυγα σκεφτικός. Ο καλόπιστος, ο ακεραιωμένος λόγος του ήταν σαν να τάραζε κάποια λιμνάζοντα νερά μέσα μου. Παραμέριζα λέξεις τριμμένες και χαλασμένες που χωρούσαν κάθε λογής νοήματα, κάθε λογής μεγέθη που ο καθένας τις χρησιμοποιούσε στην τιμή που θέλει. Αν ο αναγνώστης έχει τη διάθεση, ας ακούσει ακόμη λίγο έναν πνευματικό και πολιτικότατο νου, όπως ήταν ο Κ. Τσάτσος. --- Ιδεολόγος και ρεαλιστής ταυτόχρονα πρέπει να είναι ο ηγέτης. Ο ηγέτης, συνθέτοντας μέσα του ιδέα και πραγματικότητα, κρίνει με τη δύναμη του νου και ύστερα, με την ανδρεία της ψυχής, εκτελεί την απόφαση του νου. Αλλά δεν την εκτελεί μόνος του. Διατάσσει και την εκτελούν άλλοι. Πρέπει νάχει την διαγνωστική δύναμη του κατάλληλου προσώπου. Ο ηγέτης, όσο δεν ...

Πρέπει να έχει μια καθολική εικόνα των πραγμάτων - Ιδεολόγος και ρεαλιστής ταυτόχρονα πρέπει να είναι ο πολιτικός

Είναι ίσως το πιο πνευματικό και δύσκολο καθήκον η ερωτηματική σκέψη, να εξετάζεις τον εαυτό σου, σήμερα μάλιστα που χάνεται κανείς μέσα στο συνωστισμό των πραγμάτων και την επιτάχυνση του άγχους. Βαθιές οι ανατροπές στη ζωή μας σήμερα. Ποιος θα δικαιώσει τον αγώνα μας, τον πόνο μας; Τα παραμερίζω όλα προς στιγμή στο σημείωμα αυτό. Είναι να ευχαριστώ τον Θεό που στην ηλικία αυτή μπορώ ακόμα να διαφεντεύω τη σκέψη μου. Οι αναμνήσεις ξυπνάνε ολοζώντανες σαν να ήταν χθες. Ήταν, θυμάμαι, Απρίλης του 1976, όταν στην ολάνθιστη φύση της Μαγούλας-Σπάρτης, στην «Ελευθέρα Σχολή Φιλοσοφίας-Ο Πλήθων» του μεγάλου δασκάλου μας Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου, έγινε το Β΄ Διεθνές Συνέδριο Φιλοσοφίας. Σε κάποια ευκαιρία, είχα την τύχη να συναντήσω για λίγο τον Κ. Τσάτσο, μεγάλο Έλληνα και Ευρωπαίο διανοούμ...

Ήταν και τότε καλοκαίρι

Ο Σωκράτης και ο έφηβος Φαίδρος μέσα στο πανώριο τοπίο του Ιλισσού. Εδώ με ένθεο πάθος ακούγεται ο λόγος του πλατωνικού Σωκράτη. Πρωτόπλαστη η ελληνική γλώσσα. Χαρά στο λαό που γεννήθηκε μέσα σε τόση διαύγεια, στο τόσο φυσικό, εξαϋλωμένο φως. Και που έχει μια τέτοια πνευματική παράδοση με ρίζες βαθειές, μυθικές-αρχετυπικές. Η παράδοση, όχι τα απολιθώματα μιας περασμένης ζωής, είναι ανανεώσιμη, αναθεωρείται μαζί με τη ζωή. Φέρνουμε το παρελθόν μέσα μας. Από σύγχρονη απελπισία για την αξία του κατακερματισμένου ανθρώπου, καθώς το είπε και ο Σεφέρης, θεωρήθηκε το παρελθόν βάρος περιττό και πρέπει να εξοβελιστεί. Οι αιώνες κυλούν, ο κόσμος έγινε πια πολύπλοκος. Ποιος, λοιπόν, έκοψε τις γέφυρες και έμεινε ανάπηρη η ψυχή μας; Όλοι εμείς! Ποιος αποϊεροποίησε τη Φύση και τη βιάζει βάναυσα; Εμείς...

Παραδείγματα από την συσσωρευμένη πείρα του παρελθόντος

Συνέχεια από το προηγούμενο... https://www.spartorama.gr/articles/61504-fusiko-na-mas-aggizei-to-pio-anthropino---ga-apo-ton-dimitri-ga-katsafana/ -Δ- ––Σωκράτη, Σωκρατάκη!..... (Ώ Σώκρατες, Σωκρατίδιον…) Γιατί με φωνάζεις πλάσμα εφήμερο; ––Σε θερμοπαρακαλώ, πες πρώτα τί κάνεις εκεί ψηλά. Αεροβατώ και περιεργάζομαι την πορεία του ήλιου.                                                                            [Νεφέλες, 423 π.Χ.] Ο Αριστοφάνης διακωμωδεί αλύπητα τον Σωκράτη στο κατάμεστο από θεατές Διονυσιακό θέατρο. Σαν τάκουσε ο σοφός Σωκράτης σηκώθηκε από τη θέση του και στάθηκε όρθιος στη μέση του θεάτρου. Ατέλειωτα τα χειροκροτήματα των θεατών πλημμύρισαν τον αέρα της Αττικής. (Σημείωση: Ο Αριστοφάνης στην κωμωδία του «Νεφέλαι», στο πρόσωπο του Σωκράτη χτυπούσε...

Παραδείγματα από τη συσσωρευμένη πείρα του παρελθόντος

Συνέχεια από το προηγούμενο... https://www.spartorama.gr/articles/61488-fusiko-na-mas-aggizei-to-pio-anthropino---ba-apo-ton-dimitri-ga-katsafana/                                    -Γ-   Η ολοκλήρωση του Σπαρτιάτη σε στρατιώτη της πόλης ήταν δεμένη με την εσωτερική και εξωτερική πειθαρχία, με τη λιτή ζωή, αλλά και με την ευπρέπεια του λόγου. Σε κάποια στιγμή οι έγκριτοι πολίτες της Σπάρτης είχαν συνέλευση, προκειμένου να λάβουν κάποια σοβαρή απόφαση, αλλά δεν έβρισκαν τη συμφέρουσα λύση. Φαινόταν αδύνατη μια σωστή απόφαση. Έτυχε να παραβρεθεί εκεί και κάποιος αισχρολόγος, ο οποίος φώναξε μια συμφέρουσα λύση. Οι Σπαρτιάτες δεν δέχτηκαν να την ακούσουν παρά αφού πρώτα διέταξαν κάποιον άλλο Σπαρτιάτη να την επαναλάβει και να την ανακοινώσει αυτός. ------- Ο Αριστοτέλης, ο...

Παραδείγματα από τη συσσωρευμένη πείρα του παρελθόντος

Συνέχεια από το προηγούμενο... https://www.spartorama.gr/articles/60485-fusiko-na-mas-aggizei-to-pio-anthropino-apo-ton-dimitri-ga-katsafana/                                     -Β-   Ο Μολιέρος, ο μεγάλος συγγραφέας του νεώτερου θεάτρου και ιδιαίτερα της κωμωδίας, είχε καλέσει φίλους του σε δείπνο, στο σπίτι του. Αλλά ήπιαν πολύ και μέθυσαν. Μεθυσμένοι αποφάσισαν να πάνε στον ποταμό και να πνιγούν όλοι μαζί. Και πράγματι, μέσα στη νύχτα όρμησαν όλοι τους και έπεσαν στον ποταμό. Κάποιοι χωρικοί και υπηρέτες τούς αντιλήφθηκαν, τρέχουν και τους βρίσκουν. Οργισμένοι εκείνοι, μέσα από τον ποταμό, τους απειλούν. Κατά καλή τύχη έφτασε και ο συμποσίαρχος, ο Μολιέρος, και μαθαίνει ότι, κουρασμένοι από τα δεινά του κόσμου τούτου, θεώρησαν καλό να πάνε στον άλλον. Έχετε δίκιο, τους λέει ...

Παραδείγματα από τη συσσωρευμένη πείρα του παρελθόντος

Αναρωτιέμαι γιατί, σε τέτοια ηλικία, γράφω. Για να δώσω μήπως συμβουλές, υποθήκες; Μα ποιοι; Ποιοι μας ακούνε; Όλοι τρέχουν με τη φωνή στα χείλη: «δεν προλαβαίνω!». Στην εποχή μας υπάρχει ζήτημα εξοικονόμησης χρόνου. Στις αρχές κιόλας του 21ου αιώνα, η ζωή μπήκε σε μια μόνιμη επιτάχυνση άγχους. Μονόδρομος η τεχνολογική «πρόοδος». Η μηχανή είναι βιαστική. Έχει τη δική της ηθική. Δουλεύει για να δημιουργήσει καινούργιες ανάγκες. Η αργή παραγωγή είναι ακριβή, δεν είναι εμπορεύσιμη. Εμπορεύσιμη είναι η γρήγορη παραγωγή. Η τιμωρία ήδη ήρθε: διώχνει τον άνθρωπο, τον ξερριζώνει. Εκκρίνει τον δικό της μύθο, τον μηδενισμό. Πέρα από την αναμφισβήτητα θετική της προσφορά στην ανθρωπότητα, είναι πια φανερό πως η τεχνολογία δεν φτειάχτηκε για τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος για την τεχνολογία. Μοναξ...

Πρώτος ο πετεινός ανάγγειλε, μέσα στη νύχτα, τη χαρμόσυνη είδηση: Κρίστους νατους εστ…» (Cristus natus est, Ο Χριστός γεννήθηκε…) Άκουσε το μήνυμα το μοσχάρι και ρώτησε με ένα παρατεταμένο μουγκανητό: Ούμπι… (Ubi…. Πού;….) Και το αρνάκι, χαρούμενο, απάντησε: Μπετθλεέμ… (Bethleem…. Βηθλεέμ…).

[...] Γεννήθηκα ξημερώνοντας της Πρωτάγιασης, την παραμονή των Φώτων το 1928 στο πατρικό σπίτι της μάνας μου. Η νεαρή, εικοσάχρονη, όλο ζωή γυναίκα, η Βασιλική Κληρονόμου, που θα μ’ έφερνε στον κόσμο, μόλις παντρεύτηκε τον Γιώργη Κατσαφάνα, έναν λιπόσαρκο και ηλιοκαμένο άνδρα στα 28 του χρόνια, την επόμενη κιόλας σκούπισε το πρώτο της δάκρυ. Βρέθηκε αναπάντεχα μπροστά στην αξίωση της πεθεράς να δώσει την προίκα της για να παντρέψει εκείνη την κόρη της. Το νιόπαντρο ζευγάρι αναγκάστηκε να κατοικήσει σε μια σκοτεινή χαμοκέλα, δίπλα στο πατρικό σπίτι του πατέρα μου. Το μόνο παράθυρο ήταν η γερασμένη πόρτα που έριχνε μέσα ένα θαμπό φως. Σκοτεινό κάτεργο για κατάδικους. Έξι μόλις χρόνια είχαν περάσει από την ημέρα που ο πατέρας μου είχε επιστρέψει εξαθλιωμένος από τη μεγάλη περιπέτεια τ...

Η περίτεχνη συκοφαντία δεν είναι γνώρισμα μόνο του καιρού μας

«Κι αν άλλοι σε συκοφαντούν,   να μη καταδεχθείς ποτέ το ψέμα,   κι αν σε μισούν, εσύ ποτέ   σε μίσος ταπεινό να μην ξεπέσεις,   …………………………………..»                             Ρ. Κίπλινγκ «Κόσμε ψεύτη, ταίς κόραις ταίς μαύραις   κατατρέχεις όταν είν’ ζωνταναίς   σκληρέ κόσμε! και δεν τους λυπάσαι   την τιμήν όταν είναι νεκραίς». Ποιος είναι αυτός που εκστομίζει τέτοιους βαρείς αφορισμούς κατά του κόσμου; Από ποιές οδυνηρές και μυστικές δοκιμασίες βγαίνει αυτή η φωνή με τόση ειλικρίνεια, από πού ξεχειλίζει αυτή η αγανάκτηση; Δεν είναι άλλος από τον Διονύσιο Σολωμό. Είναι αυτός που πριν πέντε χρόνια, νεαρός στα 1823 έγραψε τον Εθνικό μας Ύμνο στην Ελευθερία. Οι δύο πρώτες στροφές του παρουσιάζουν τον Αγωνιστή του ’21 να ξεχειλίζει από χαρά στο αντίκρυσμα της Ελευθερίας, ...

«Νούς υγιής εν σώματι υγιεί» - Η αποκατάσταση μιας αλήθειας

Απόσταση και μοναξιά πια η ζωή. Δεν είναι από αδιαφορία. Αγαπώ τη ζωή, αλλά τώρα τη βλέπω περισσότερο από μια εσωτερική-πνευματική όραση, διαισθητικά. Όχι πάντως ως θεωρός, αλλά μέσα από την εμπειρία μιας ολόκληρης ζωής. Συνδύασα πάντοτε την ιδέα και την πραγματικότητα, τη θεωρία και την πράξη. Τώρα, λοιπόν, που πέρασαν οι γιορτές για το Νέο Έτος 2022, οι γραμμές που ακολουθούν είναι ένα φιλικό ευχετήριο για τον αναγνώστη μου, που δεν μπορώ να γνωρίζω ποιός θα είναι αυτός. Υγεία, λοιπόν, σε όλους. Αβίαστα έρχεται στο νου μου τώρα εκείνο το αρχαίο γνωμικό “Νούς υγιής εν σώματι υγιεί”. Που σημαίνει ότι πνευματική και σωματική υγεία είναι αλληλένδετα, ότι το δημιουργικό πνεύμα ενοικεί σε γερό σώμα. Καμιά αντίρρηση. Είναι μάλιστα μια «αλήθεια» ριζωμένη μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Αλλά ε...

«Χρειάζεται υπομονή και ευφυΐα για να μπορέσουμε να διασχίσουμε τούτο τω γκρίζο χάος. Κατά τη διαλεκτική της Ιστορίας θα αμφισβητηθούν αύριο εξίσου και οι αμφισβητήσεις»

O χαρακτηρισμός «Πνευματικός άνθρωπος» στον τίτλο, πού στεγάζει τις γραμμές πού ακολουθούν, δεν µου φαίνεται σήμερα και τόσο δόκιμος. Είναι ο διανοούμενος με τον πλούτο των ιδεών, με την ανθρωπιστική πίστη; Είναι ο επιστήμονας, ο οποίος στο εργαστήριό του ετοιμάζει ανύποπτος τις πιο ανατρεπτικές δυνάμεις πού γνώρισε η Ιστορία; ΄Ή είναι ο άνθρωπος μιας ιστορικής και κηρυγματικής μορφής του παρελθόντος, μιας εποχής αθωότητας από την αγωνία της οποίας απουσίαζε η Αγωνία, ο ανθρώπινος εκείνος  τύπος δηλαδή ο οποίος εγοήτευσε με τον ουμανιστικό του λόγο και τον πλούτο των ιδεών του; Αλήθεια, τί έγινε ο άνθρωπος του πνεύματος, Ο οποίος πίστευε ότι με την επιστημονική του γνώση και την ανθρωπιστική του πίστη θα ήταν ο κυρίαρχος του παιχνιδιού), ότι θα βοηθούσε τον μεταπολεμικό, τον σύγχρονο...

Ο Άγνωστος «Κανάρης της Δωδεκαννήσου»

Προτού σας αφήσω να απολαύσετε το κείμενο θα άθελα να υπογραμμίσω τρία σημεία που πρέπει να έχουμε υπόψη μας:  Οι Έλληνες του ’21 ξεσηκώθηκαν εντελώς μόνοι. Τα ευρωπαϊκά κράτη ήταν εναντίον της επανάστασης, από τον φόβο μήπως το μικρόβιο εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη, η οποία μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους, βρισκόταν κάτω από την Ιερά Συμμαχία του Μέττερνιχ. Ενδεικτικό είναι ότι και ο ίδιος ο Ι. Καποδίστριας, υπουργός Εξωτερικών του Τσάρου, θεωρούσε το εγχείρημα απολύτως ανεδαφικό, και συμβούλευε σε επιστολές του μέλη της Φιλικής Εταιρείας να επανεξετάσουν, για εκείνα τα χρόνια τουλάχιστον, την ιδέα, της εναντίον των Τούρκων, σχεδιαζόμενης Επανάστασης. Όποιος πολεμάει το ’21, για τη λευτεριά, αυτός τη γνωρίζει ολοζώντανη, σαστίζει και θαυμάζει για το φανέρωμά της. Εκείνο το «Σε γνωρίζ...

Η άσημη σταδιοδρομία της Νεωτερικότητας

«Απουσία Νοήματος», από τον Δημήτρη Κατσαφάνα Η άσημη σταδιοδρομία της Νεωτερικότητας   «Από δε του ξύλου του γιγνώσκειν καλόν και πονηρόν, ου φάγεσθε απ’ αυτού. Ή δ’ άν ημέρα φάγητε απ’ αυτού, θανάτω αποθανείσθε» (Γένεσις, Κεφ. Β΄, 17).   Λοιπόν, οι άνθρωποι που μπήκαμε στον 21ο αιώνα προοδεύσαμε πολύ, αλλά δεν ευτυχήσαμε. Από το σχετικά πρόσφατο παρελθόν έχουμε μπει αναγκαστικά σε πολλές μάχες και, ραγισμένοι, αναζητούμε τους ανοιχτούς ορίζοντες, που όλο μας διαφεύγουν. Χωρίς να αποφεύγουμε τις αυταπάτες, βρισκόμαστε πάντα καθ’ οδόν, πάντα ανάμεσα στο κενό και στο πλήρες, στο Είναι και στο Μηδέν. Έτσι φωλιάζουμε σε συστήματα, σκέψεις και δομές ζωής που συχνά μάς φαίνονται ξένες, ανοίκειες. Η αμηχανία του παρόντος μπροστά στο μέλλον, η  αγωνία από τη συνείδηση της ολικ...

«Η Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας είναι βέβαια σήμερα μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς. Πριν απ’ όλα όμως είναι η καρδιά και η δύναμη του πολιτισμού μας, η καρδιά της χριστιανοσύνης, μα και γνήσια έκφραση της εθνικής ψυχής»

Ο Ερντογάν μετέτρεψε την Αγία Σοφία και τη Μονή της Χώρας σε τζαμιά. Πράξη βέβηλη. Τους Τούρκους, είτε ως Οθωμανούς είτε ως Νεότουρκους τους γνωρίσαμε και τους γνωρίζουμε. Τίποτε το καινούργιο. Επιστροφή στον Μεσαίωνα. Αντί άλλων μαρτυριών και αναλύσεων, ο αναγνώστης μας ας διαβάσει όσα είπε ο Γεώργιος Σχολάριος προς τους Ορθοδόξους που συνόδευαν τον αυτοκράτορα στη Σύνοδο της Φλωρεντίας (1439): « …Δεν πρέπει να ξεχνά κανείς μας τους σκοτωμένους, τους πληγωμένους, τις αλαζονικές προκλήσεις, την πείνα, τη δίψα, τους ανθρώπους που περιφέρονται χωρίς έλεος από τόπο σε τόπο (την οικτροτάτην περιαγωγήν), την αβάσταχτη δουλεία, το βίαιο σούρσιμο κατά γης των νηπίων, τη σφαγή των γερόντων, τον σπαρακτικό χωρισμό αγαπημένων προσώπων, τη βεβήλωση των ιερών (ιερών ατιμίαν), τις βλάσφημες κραυγές...