«Ξαναδιαβάζοντας τον Γιούνγκ | Για την καλύτερη κατανόηση του ανθρώπου» - Μέρος ΧI

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ

Ο Γιουνγκ, αναφερόμενος στις ψυχικές συγκρούσεις, λέει ότι σπάνια συναντάμε άνθρωπο που να μην κυριαρχείται λίγο ή πολύ και, μάλιστα που να μη συσκοτίζεται από τις ροπές του, τις συνήθειές του, τις παρορμήσεις του, τις προκαταλήψεις του, τις μνησικακίες του και από όλα τα δυνατά είδη των συμπλεγμάτων. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος που κατέχεται, έτσι και αλλοιώς, από τις δυνάμεις αυτές, από αυτή την ψυχική ενέργεια στο ασυνείδητο, χάνει τη δυνατότητα της ελεύθερης εκλογής, της ηθικής προαίρεσης, και φυσικά την ψυχική του ισορροπία.

Είπαμε, «ο άνθρωπος που κατέχεται». Αυτή η κατοχή του είναι η «υποδούλωση». Υποδούλωση και κατοχή στη γλώσσα μας είναι συνώνυμα. Υπάρχει, λοιπόν, κάτι στην ψυχή, στην ψυχική ζωή μας, που μας κατέχει, που μας περιορίζει ή και που αναιρεί την ελευθερία εκλογής, την ηθική μας ελευθερία, την ισορροπία της ψυχικής ολότητας. Αποκρύπτουμε από τον ίδιο τον εαυτό μας το πραγματικό αυτό, αλλά πολύ δυσάρεστο γεγονός, ότι δηλαδή υποδουλωνόμαστε σε ασυνείδητες παρορμήσεις. Ξεγελάμε, συνεχίζει ο Γιουνγκ, τη συνείδησή μας, ότι είμαστε ελεύθεροι, ότι έχουμε το θάρρος να είμαστε ελεύθεροι. Την ξεγελάμε με το να λέμε συνήθως «Έχω την τάδε ροπή ή την τάδε συνήθεια, ή την τάδε μνησικακία». Θα είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, αν λέγαμε «Με διακατέχει η τάδε ροπή, η τάδε συνήθεια ή η τάδε μνησικακία, με παρωθεί να…». Αλλά δεν έχουμε το θάρρος να το ειπούμε στον ίδιο μας τον εαυτό, γιατί θα ομολογούσαμε ότι η βούλησή μας, η ελευθερία μας, είναι υποδουλωμένη, ότι βρίσκεται δηλαδή στην κατοχή τυφλών ασυνείδητων δυνάμεων. Και ο Γιουνγκ καταλήγει: Κομπάζουμε, λοιπόν, με εκφράσεις, όπως οι παραπάνω (έχω την τάδε ροπή κ.λπ.), «που μας κάνουν να χάνουμε την ορθή εκτίμηση των πραγμάτων. Αληθινά, λοιπόν, απολαμβάνουμε μια κυρίαρχη ελευθερία. Γιατί; Διότι απειλούμαστε από ορισμένους ψυχικούς παράγοντες, που ως “δυνάμεις της φύσεως” μπορούν να μας υποτάσσουν στην κατοχή τους».

Θέλουμε να γυρίσουμε ηλικιακά πίσω. Για τον ψυχίατρο ο ηλικιωμένος, που δεν θέλει να αρνηθεί τη ζωή, είναι τόσο αρρωστημένος και αδύνατος, όσο και ο νέος που είναι ανίκανος να υψωθεί. Σαν γιατρός, λέει ο Γιουνγκ, είμαι βέβαιος ότι είναι πιο υγιεινό να βλέπει κανείς μέσα στο θάνατο ένα σκοπό, προς τον οποίο έπρεπε να κατατείνει κανείς. Γιατί, αντίθετα, υπάρχει κάτι το μη φυσιολογικό και το αρρωστημένο, αφού αφαιρεί το σκοπό από το δεύτερο μέρος της ζωής.

Απώθηση της θρησκευτικότητας στο υποσυνείδητο, στο δεύτερο τουλάχιστον μέρος της ζωής, έχει δυσάρεστες συνέπειες. Γι’ αυτό λέει ο Γιουνγκ: θεωρώ πολύ λογικές τις θρησκείες που έχουν έναν υπεργήινο σκοπό τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ψυχική υγεία. Αν μένω π.χ. σ’ ένα σπίτι που ξέρω ότι θα γκρεμιστεί και θα πέσει στο κεφάλι μου τις επόμενες δεκαπέντε μέρες, όλες οι ψυχικές λειτουργίες μου θα επηρεαστούν απ’ αυτή την ιδέα. Αν αντίθετα νοιώθω ασφαλής, μπορώ να ζήσω εκεί άνετα και κανονικά. Από ψυχιατρική άποψη συνεπώς θα ήταν καλό να μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι ο θάνατος αποτελεί μια μετάβαση, μια φάση, μέσα στη μεγάλη ζωτική διαδικασία που όμως δεν γνωρίζουμε. Παρά το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι αγνοούν την αιτία που το σώμα έχει ανάγκη από αλάτι, εν τούτοις ζητούμε όλοι να προμηθευτούμε αλάτι κατά τρόπο ενστικτώδη. Το ίδιο συμβαίνει και με τα πράγματα της ψυχής. Το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων έχει νοιώσει την ανάγκη να πιστέψει στην επιβίωση. Και καταλήγει ο Γιουνγκ σε μια πολύ ενδιαφέρουσα διαπίστωση: Ενεργούμε σύμφωνα με την έννοια της ζωής, όταν σκεφτόμαστε ότι η ζωή μας υπερβαίνει το θάνατο, έστω και αν το βαθύτερο νόημα αυτής της σκέψης μάς διαφεύγει. 

(Συνεχίζεται)