«Η Ανάμνηση μιας Συνάντησης και το Ερώτημα Περί Ηγεσίας I» από τον Δημήτρη Γ. Κατσαφάνα

Ποιος θα δικαιώσει τον αγώνα μας, τον πόνο μας; Τα παραμερίζω όλα προς στιγμή στο σημείωμα αυτό. Είναι να ευχαριστώ τον Θεό που στην ηλικία αυτή μπορώ ακόμα να διαφεντεύω τη σκέψη μου.

Οι αναμνήσεις ξυπνάνε ολοζώντανες σαν να ήταν χθες. Ήταν, θυμάμαι, Απρίλης του 1976, όταν στην ολάνθιστη φύση της Μαγούλας-Σπάρτης, στην «Ελευθέρα Σχολή Φιλοσοφίας-Ο Πλήθων» του μεγάλου δασκάλου μας Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου, έγινε το Β΄ Διεθνές Συνέδριο Φιλοσοφίας. Σε κάποια ευκαιρία, είχα την τύχη να συναντήσω για λίγο τον Κ. Τσάτσο, μεγάλο Έλληνα και Ευρωπαίο διανοούμενο, Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αλλά προπαντός καλοσυνάτο άνθρωπο. Του μίλησα για το έργο του «Πολιτικά Δοκίμια», το οποίο είχε δημοσιευθεί υπό τον τίτλο «Ελληνική Πορεία». Ήξερα ότι τον ενοχλούσαν πολύ οι άκριτοι έπαινοι για το έργο του. Μια ήρεμη χαρά φώτισε το πρόσωπό του γι’ αυτή την απρόσμενη σύντομη συνάντηση.

Σε σχετική ερώτησή μου, αναφέρθηκε στο πρόβλημα της Ηγεσίας. Η ανάμνηση της ωραίας εκείνης συνάντησης μου δίνει την αφορμή να μεταφέρω τώρα εδώ από το βιβλίο του μερικές από τις θέσεις του:

1- Για να μπορεί ο ηγέτης να διαδραματίσει τον σημαντικό ρόλο του, δεν πρέπει να είναι μονομερής, επιστήμονας ή καλλιτέχνης ή φιλόσοφος ή έμπορος, βιομήχανος ούτε επιτρέπεται αν είναι στρατιώτης να θέλει να λύσει τα πολιτικά προβλήματα της πολιτείας, όπως λύνονται τα προβλήματα της πειθαρχίας ή της επιμελητείας ενός λόχου. Πρέπει να έχει μια καθολική εικόνα των πραγμάτων. Ο πραγματικός ηγέτης πρέπει να είναι ελεύθερος, επάνω από αυτές τις ενδεχόμενες μονομέρειες του επαγγελματία, γιατί μόνο τότε μπορεί να ορίζει σε κάθε άνθρωπο και σε κάθε έργο την αρμόζουσα θέση μέσα στο σύνολο, μόνο τότε μπορεί να εντάσσει με δικαιοσύνη την ατομική ενέργεια του καθενός στη συνολική κοινωνική ζωή.

2- Μια από τις πρώτες αρετές ενός πολιτικού είναι η φαντασία, η ενόραση δηλαδή ενός ανώτατου σκοπού. Ύστερα έρχεται η ανάγκη να συνδεθεί ο σκοπός αυτός με την πραγματικότητα. Ιδεολόγος και ρεαλιστής ταυτόχρονα πρέπει να είναι ο πολιτικός.

3- Ακούγοντας αδιάκοπα την επωδό: «έλλειψη ηγεσίας», μου γεννήθηκε η περιέργεια να καταλάβω τί ακριβώς εννοούν όλοι αυτοί οι νοσταλγοί της, όταν την επικαλούνται. Και διαπίστωσα ότι πολλοί δεν ξέρουν τί ακριβώς θέλουν, γιατί δεν έχουν ποτέ τους σκεφθεί, πώς πρέπει να είναι ένας πραγματικός ηγέτης. Η απάντηση ότι ηγέτης είναι κάποιος σαν τον Τρικούπη ή τον Βενιζέλο βέβαια δεν ικανοποιεί τον στοχαστικό άνθρωπο. Διότι ακριβώς αυτό είναι το θέμα: Ποιες είναι οι ιδιότητες που έκαναν τον Βενιζέλο ή τον Τρικούπη αληθινούς ηγέτες.

4- Η ηγετική ψυχή είναι από σκληρό και άκαμπτο μέταλλο. Δεν λυγίζει στο θάνατο, ούτε μπρος στο χρόνο. Αλλά η ακαμψία της δεν είναι στατική, είναι δυναμική. Ακαμψία σκοπού με την ευκαμψία της μεθόδου προς τον σκοπό, με την ευκαμψία στην εκλογή των μέσων. Η επιμονή η μάταιη μπροστά σ’ ένα ανυπέρβλητο τείχος δεν είναι θέληση, είναι αδράνεια της θέλησης.

Σημείωση: Ο Κ. Τσάτσος, που ερμηνεύει εδώ ιδέες του Πλάτωνα, του πολιτικότατου αυτού νου, δεν εμπιστεύεται τη διακυβέρνηση της πολιτείας σε μονόπλευρους θεωρητικούς ανθρώπους.

Και βέβαια χρειάζονται η επιστήμη, οι γνώσεις, αρκεί αυτές να υπηρετούν την πολύ ευρύτερη προσωπικότητά του και όχι να τον υποδουλώνουν.

Για την αντιγραφή Δημήτρης Γ. Κατσαφάνας

(Συνέχεια στο επόμενο)

Μέρος ΙΙ ΜέροςΙΙΙ