Σε κλίμακα ελληνικής γης

ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΣ (σε κλίμακα ελληνικής γης)  ΔΕΥΤΕΡΑ Ξεδιάντροπα η παπαρούνα Παραδόθηκε στο φως Το άλικο Σκοτεινό το πάθος έθαλλε Στα σπλάχνα της Εν αρχή ην ο πόνος ΤΡΙΤΗ Σαν το πατείς χαμογελά Σαν το φιλάς ανθίζει  Μικρό γλυκό χαμόμηλο Τον ίαμβο χορεύεις ταπεινά Μοιάζεις με τον έρωτα που παίζοντας Πληγώθηκε ΤΕΤΑΡΤΗ Άδηλο το χρώμα της σιωπής  Στην οθόνη του πελάγους Του λαμπρού  Και πάνω στο πέλαγος τα βήματα Τα σπαρμένα  βιολέτες ολοπάρθενες ΠΕΜΠΤΗ Ο καιρός αίφνης χάλασε Κρύος βοριάς έσεισε το σταυρό Της ελεύθερης άνοιξης Ένα- ένα τα κρίνα μάζεψαν τα δάκρυα Της κρύας μέρας ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Το αγιόκλημα, το γιασεμί Τα ρόδα τα αχώρητα στην ομορφιά Ο πλάτανος ο αγλαός στο πράσινό του Σε προσκυνούν Και το ποτάμι που κυλάει...

«Σε γάζωσε η πικρή στιγμή πόλη της ερήμου/ Τα παιδιά σου προσφορά στο βωμό του ελέους»

  ΓΑΖΑ Ανέκαθεν σε γάζωνε σφαγή Απ’ την εποχή την παλαιά Τ’ Αλέξανδρου του πορθητή,  Δημήτριου του  Πολιορκητή Το χώμα σου έβραζε σε αίματος φωτιά   Απ’ τα παλαιά η τύχη σου φρικτά σπαρακτική Της ιστορίας το μερτικό, ο χαλασμός Διάβηκαν επάνω σου του κόσμου οι στρατοί Τώρα,  γενοκτονίας  άγριος  σπαραγμός   Τα τείχη σου ανίσχυρα στους τρομερούς εχθρούς σου Τη μοίρα σου τη γέννησε  η θέση σου στη γη Και δε σεβάστηκε κανείς τους κοντινούς θεούς σου Κι έπαθες όσα δεν τολμά η σκέψη και η ψυχή   Σε γάζωσε η πικρή στιγμή πόλη της ερήμου Τα παιδιά σου προσφορά στο βωμό του ελέους Και όσες  φωνές  κι αν ακουστούν κι όσα τρισαλί μου! Δεν αρκούν για ν’ ανθίσει ο βωμός του χρέους   Στο μπόι του ο άνθρωπος μια κραυγή ας αφήσει Στης προσφυγιάς το  χάος ...

Εύχομαι το 2024 να νικήσει το μαύρο πέπλο και να ονομαστεί έτος του απροσδόκητου καλού!

Διάβασα ότι η Επιστήμη ονόμασε το 2023 έτος του απροσδόκητου θανάτου. Εύχομαι το 2024 να νικήσει το μαύρο πέπλο και να ονομαστεί έτος του απροσδόκητου καλού! Αρκεί να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά! Καλή Χρονιά να έχουμε . . . Το απροσδόκητο Έκλεισε τα μάτια. Το σκοτάδι ήταν πηχτό και τον είχε κουράσει. Δεν ήταν καν διαπερατό για να μαντέψει τα όρια που αναλογούσαν στις κινήσεις  του. Προτίμησε να μη βλέπει  έξω από αυτόν. Και τότε μια αχτίδα φωτός έσκισε την πόρτα με ορμή και χτύπησε δυνατά τον απέναντι τοίχο. Έτσι σχηματίστηκε το σημάδι της νίκης του Καλού. Κανείς δεν υπέθετε πριν πως όλα όσα το φως αποκάλυπτε τώρα, ήταν τόσο οικεία στην ψυχή. Δώρα του απροσδόκητου κάλλους. Έμεινε με τα μάτια κλειστά, μη θέλοντας να ξαναδεί το φρικτό μαύρο σκοτάδι. Πεπεισμέ...

«Το σπήλαιο του Πλάτωνα δεν είναι μια αλλόκοτη εικόνα. Είμαστε εμείς.»

Από τα πιο καίρια σημεία και τα πιο γνωστά του πλατωνικού έργου είναι η αλληγορία του σπηλαίου (Πλάτωνος Πολιτεία ,514a-517a). Εγκάτοικοι αλυσοδεμένοι ζουν από παιδιά  σε σπήλαιο χωμένο μέσα στη γη, ακινητοποιημένοι, κοιτάζοντας μόνο μπροστά, στον απέναντι τοίχο. Είναι δεμένοι χειροπόδαρα και στον αυχένα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να δουν ότι υπάρχουν δίπλα τους και άλλοι όμοιοί τους. Από πίσω, από μακριά και  από πάνω  έρχεται αμυδρό φως φωτιάς (άνωθεν, πόρρωθεν και όπισθεν). Υπάρχει  άνοιγμα της σπηλιάς προς το φως που απλώνεται σε όλο το μήκος της οροφής (αναπεπταμένην προς το φως την είσοδον εχούση μακράν παρά παν το σπήλαιον). Ανάμεσα στην φωτιά και στους δεσμώτες υπάρχει μικρός δρόμος με μικρό τείχος προς την πλευρά των δεσμωτών. Εκεί περνούν άνθρωποι κουβαλώντας λίθινα και ξύλι...

«Κάθε Κυριακή ακονίζουν τα εκμαγεία των λέξεων/ Γιατί μόλις επιστρέψει από τα ύψη η θεά,/ όποιος προλάβει κάτι από τα δώρα της/ θα βγάλει και αυτή την εβδομάδα»

Οι Κυριακές των ποιητών Δύσκολες οι Κυριακές για τους ποιητές Το λένε οι ίδιοι Μαρτύριο η χαρά που δε μοιράζεται Τα ρούχα τα γιορτινά, τα ζαχαροπλαστεία Ο χρόνος που σταμάτησε -για λίγο- Ο ουρανός πιο λαμπερός, σχεδόν ανέμελος Δύσκολες οι Κυριακές για τους  ποιητές Τους εγκατέλειψε  η Ποίησις Κάνει τη βόλτα της στην αθανασία Φοράει τον βασιλικό στο στήθος και τρέχει Σε λιβάδια μακρινά, ανεβαίνει στον Όλυμπο Για αμβροσία και νέκταρ Θυμάται ότι είναι από το γένος των θεών Από τις πρώτες αστραπές της δημιουργίας Από την άυλη μήτρα του παντός Δύσκολες οι Κυριακές για τους ποιητές Θνητοί ιερουργοί δοξολογούν την απουσία της «Μη κινούντες από το χρέος τους» Κάθε Κυριακή ακονίζουν τα εκμαγεία των λέξεων Γιατί μόλις επιστρέψει από τα ύψη η θεά, όποιος ...

«Τα δένδρα αντιμετωπίζονται από πάρα πολλούς ως παρείσακτα και ενοχλητικά. Στο όνομα της ανάπλασης δρόμων, πόλεων, πλατειών, δεν διστάζουν να τα κατακρεουργήσουν, με μίσος θα έλεγες, και να τα ακυρώσουν»

Τί φταίει άραγε και ο κόσμος γύρω μου μικραίνει ασταμάτητα; Γιατί γίνεται γκρίζος και λυπηρός; Γιατί δεν μπορώ να χαρώ, αφού δεν με απασχολεί κάτι πολύ σοβαρό; Γιατί δεν μπορώ να ερωτευτώ τη ζωή; Μια πιθανή απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα θα ήταν ότι ο κόσμος σιωπηλά και αθόρυβα, σχεδόν ύπουλα μεταλλάχτηκε από φυσικός σε αφύσικος. Έγινε τεχνητός, δομημένος μέσα σε καλούπια, σχήματα, ρυθμούς αρρυθμίας, που δεν φαίνεται να έχουν καμία σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου. Στο όνομα της ευκολίας, της άμεσης διεκπεραίωσης και του άμετρου πλουτισμού θυσιάστηκε το αυθόρμητο, το πρωτογενές  και το τυχαίο. Θυσιάστηκε το φυσικό. Ουσιαστικά έπαψε να λειτουργεί σε όλα τα επίπεδα η παραγωγή δημιουργικής αυθεντικής  σκέψης. Τα περισσότερα ερεθίσματα προσκρούουν σε τείχη στεγανά που «χωρίς πε...

Μια προσωπική προσέγγιση

Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Αριστοτέλη, τελικός σκοπός του ανθρώπου είναι η ευδαιμονία, δηλαδή η ευτυχία κατά μία έννοια. (Το αντίστοιχο επίθετο, ευδαίμων, σήμαινε αρχικά «αυτόν που προστατεύεται από έναν αγαθό δαίμονα», αλλά στην κοινή χρήση η λέξη σημαίνει απλά την ευτυχία, παραπέμποντας συχνά στην εξωτερική ευμάρεια). Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η ευδαιμονία δεν πρέπει να ταυτίζεται με την ηδονή. Είναι κάτι πολύ περισσότερο. Είναι ενέργεια, δηλαδή πράξη και όχι κατάσταση, δηλαδή ακινησία. Ο τελικός σκοπός μας, λοιπόν, είναι η ευτυχία και όλη μας η ζωή ένα ατέρμονο ταξίδι για αυτή. Ο αλεξανδρινός ποιητής Καβάφης στο κλασσικό πλέον ποίημα του, «Ιθάκη», μας προπέμπει με μιαν ευχή: «Να είναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις». Στον δρόμο μας θα συναντήσουμε πολλές δυσκολίε...

«Ο άνθρωπος απώλεσε τους συνεκτικούς δεσμούς με ό,τι τον περιβάλλει. Έπαψε να νιώθει μέρος του όλου και να συμπεριφέρεται αλληλέγγυα με το συμπαντικό μεγαλείο»

Είναι γνωστή η φράση ότι κάτι « έκατσε». Έχασε την φρεσκάδα του, την πραγματική του φύση, το μέγεθός του. Έχασε την εντελέχειά του να γίνει αυτό που μπορούσε να γίνει. Βασικά αυτό που «κάθεται» χάνει και την αξία του. Αποκτά μια ροπή προς τα κάτω, βαριά και με λίγα λόγια πεθαίνει. Λέμε το γλυκό « έκατσε» δεν είναι αφράτο, είναι βαρύ, συμπαγές. Λέμε, επίσης, το ενδιαφέρον του « έκατσε» για τον αθλητισμό. Δηλαδή έσβησε, δεν είναι ορατό πια. Έτσι ακριβώς και ο κόσμος «έκατσε». Δεν έχει πια διάθεση για νοηματοδότηση της ζωής, δεν έχει όραμα, ιδεολογία ανοδική, δεν έχει όρεξη για δημιουργία, ξέχασε το «θεϊκό μερίδιό του». Η διάθεσή του καθαρά βαρυντική, έλκεται προς τα κάτω, ποθεί όλο και περισσότερο απόκτηση ύλης. Έλκεται από την ύλη, γαντζώνεται σε αυτή. Βλέπει αλλά δεν «ορά». Δεν διαβλ...

«Γιατί γλώσσα είμαστε εμείς. Και κάθε παραμόρφωσή της αποτυπώνεται αναπόφευκτα σε εμάς (σώμα, νους, ψυχή), και σιγά σιγά θα αλλοιωθούμε, θα σκουληκιάσουμε μέχρις εσχάτων...»

Θέμα όχι πρωτοφανές. Όμως κάθε φορά αξιοσημείωτο και ιδιάζον: Τα πάθη της γλώσσας και κυρίως οι μεταμορφώσεις της που υφίσταται ακούσια και «βίαια» κάτω από τις εκάστοτε συνθήκες. Ποιος δεν θαυμάζει την ανθοφορία της γλωσσικής έκφρασης σε καταστάσεις ερωτικής έλξης ή παραζάλης ή σε περιόδους επαναστατικής μέθεξης για υψηλά ιδανικά (ο ρομαντισμός θριάμβευσε μέσα από την πρωτοφανέρωτη πυκνή, υπαινικτική και αισθητικά άρτια τροπικότητα της γλώσσας); Ποιος δεν κατανοεί την κενότητα και την κακοποίηση της γλώσσας, όταν αυτή γίνεται όπλο ενός προπαγανδιστή πολιτικού ή φερέφωνο ενός «ξύλινου» δημοσιογράφου; Όταν  οι λέξεις υπηρετούν ανθρώπινες ανομίες, τότε ποιος θα δικάσει αυτούς που θεωρούν ότι μπορούν να χειρίζονται τις έννοιες με τρόπο ανίερο και προσβλητικό, μόνο και μόνο για να πετύχο...

«Ποιος θα τολμήσει να βγει από το σπήλαιο; Ποιος θα τολμήσει να σκίσει το πλέγμα για να μπει το λυτρωτικό φως;»

ΕΛΕΝΗ: Εγώ δεν πήγα στην Τρωάδα, ένα είδωλο μου ήταν (στ. 582). ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ: Τι λες; Ώστε για μια νεφέλη τραβήξαμε του κάκου τόσα βάσανα; (στ. 706).   ΣΕΦΕΡΗΣ: Τίποτε στην Τροία - ένα είδωλο. Έτσι το θέλαν οι θεοί. Κι ο Πάρης, μ’ έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν πλάσμα ατόφιο· κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια. Για ένα πουκάμισο αδειανό. Για το είδωλο μιας Ελένης. Για έναν ίσκιο. Για μια ιδέα. Για ένα πλέγμα ψευδαίσθησης και απάτης. Που όμως ήταν πιστευτό σαν πλάσμα ατόφιο. Δηλαδή σαν πραγματικότητα. Δέκα χρόνια σφάζονταν στην Τροία οι Αχαιοί χωρίς να πάρουν χαμπάρι ότι η ωραιοπλόκαμη Ελένη ήταν μια κούφια ιδέα. Η είδηση της αρπαγής της «ένωσε» όλη την τότε Ελλάδα σε έναν σκοπό απάτης και καταστροφής. Ένα πλέγμα εικονικό, κάτω από το οποίο έγιναν πράγματα και θ...

«...ετότες εκατάλαβα πως εκείνο ήτανε το Mεσολόγγι· αλλά δεν έβλεπα μήτε το κάστρο, μήτε το στρατόπεδο, μήτε τη λίμνη, μήτε τη θάλασσα, μήτε τη γη που επάτουνα, μήτε τον ουρανό·»

«Tότες εταραχτήκανε τα σωθικά μου και έλεγα πως ήρθε ώρα να ξεψυχήσω· κι’ ευρέθηκα σε σκοτεινό τόπο και βροντερό, που εσκιρτούσε σαν κλωνί στάρι στο μύλο που αλέθει ογλήγορα, ωσάν το χόχλο στο νερό που αναβράζει· ετότες εκατάλαβα πως εκείνο ήτανε το Mεσολόγγι· αλλά δεν έβλεπα μήτε το κάστρο, μήτε το στρατόπεδο, μήτε τη λίμνη, μήτε τη θάλασσα, μήτε τη γη που επάτουνα, μήτε τον ουρανό· εκατασκέπαζε όλα τα πάντα μαυρίλα και πίσσα, γιομάτη λάμψη, βροντή και αστροπελέκι·»  (Δ. Σολωμός, Α΄ Σχεδίασμα, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι) Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει· Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει. Τα μάτια η πείνα εμαύρισε· στα μάτια η μάνα μνέει· Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει: «Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ’ έχω γω στο χέρι; Οπού συ μου ‘γινες β...

Μια ιδιάζουσα και αρκετά δύσκολη να αποδοθεί, σχέση. Ωστόσο, άκρως γοητευτική

Η πιο λαμπρή ποίηση που δόθηκε ποτέ στον κόσμο, δεν είναι παρά μια αδύναμη σκιά της αρχικής σύλληψης. Σέλλεϋ   Η ιδέα έρχεται αιφνίδια, αστραπιαία («Είναι η αστραπή που κρατάει σπαθί», θα πει ο Σέλλεϋ). Έρχεται και μετεωρίζεται γύρω από το κεφάλι του ποιητή, επίμονα. Ξέρει ότι όπου και να πάει, ό,τι και να κάνει, είναι εκεί, δίπλα του και πολλές φορές κρούει πάνω του ενοχλητικά. Ακόμα και τότε που φαίνεται ότι μάλλον τον ξέχασε, αυτή επιμένει να ασχοληθεί μαζί της.  Πώς ο γλύπτης επιλέγει το λαμπρότερο μάρμαρο για το έργο του; Έτσι και ο ποιητής επιλέγει την πιο φωτεινή ιδέα του και την καμαρώνει σαν ατόφιο μάρμαρο. Την κοιτάει, την ξανακοιτάει και προσπαθεί να ανακαλύψει τα μυστικά της. Η εξόρυξη, η γέννα του ποιήματος πρέπει να γίνει τελετουργικά και επιδέξια. Άρτια. Ο ποιητή...

«Σημασία έχει να βρεθεί ο χαμένος άνθρωπος... Ο φοβισμένος άνθρωπος που πιστεύει πως αν εξασφαλίσει την επιβίωσή του, τον περιμένει ο παράδεισος»

Επειδή έχουμε λίγο χρόνο παραπάνω ας κάνουμε μερικές αφελείς σκέψεις. Ας μη μιλήσουμε ως ειδήμονες γιατί όντως δεν είμαστε , αλλά ούτε ως κακόβουλοι κριτές γιατί η κακότητα εισχωρεί ως δηλητήριο παντού και γίνεται κακοδημία. Ας μιλήσουμε ως απλοί άνθρωποι. Ας κάνουμε μερικές επισημάνσεις στα τεκταινόμενα που δεν είναι άλλα από αυτά της πανδημίας. Επιστήμη ή υδροκεφαλισμός; Το πρώτο θέμα που έρχεται στο προσκήνιο είναι τι ακριβώς είναι η πρόοδος της Eπιστήμης ή πώς εφαρμόζονται τα αποτελέσματα στις κοινωνίες, ώστε να ανακουφίζονται όλοι οι άνθρωποι και να νιώθουν ασφαλείς και ήρεμοι όταν βάλλονται από δεινά. Όταν η επιστήμη μπορεί να κατασκευάσει τα πιο φονικά όπλα εναντίον του ίδιου του ανθρώπου, γιατί δεν είναι ικανή να είναι προετοιμασμένη σε τυχόν φονικούς ιούς, τουλάχιστον σε πρα...

«...να διεκδικήσω μαζί με όλους τους συνανθρώπους μια ελεύθερη ζωή. Μια ζωή που να έχει οξυγόνο, μια ζωή που η ιατρική επιστήμη, η εκπαίδευση και όλες οι άλλες επιστήμες να μπουν στην υπηρεσία του ανθρώπου...»

Το να εκφράζεις άποψη αυτές τις μέρες μοιάζει πολύ γραφικό, τη στιγμή που όλοι μας προσπαθούμε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει και παράλληλα να βρούμε τρόπο να διαχειριστούμε ανώδυνα αυτόν τον εγκλεισμό που κάποιοι τον βάπτισαν και ευλογία αναστοχασμού (αλήθεια πόσοι γνωρίζουμε ακριβώς τη σημασία του όρου;). Πολλοί έσπευσαν να προτείνουν τρόπους, όπως να δεις τα αγαπημένα σου πρόσωπα, να διαβάσεις βιβλία, να μαγειρέψεις με την ησυχία σου για τους αγαπημένους, να δεις τις προτεινόμενες σειρές, θεατρικές παραστάσεις κλπ. Άρα και στην επιλογή διαχείρισης του εγκλεισμού ο παράγοντας υποκείμενο-άνθρωπος δεν υπάρχει; Τόσο άβουλος και ανερμάτιστος είναι ο σημερινός άνθρωπος που ακόμα και στη διαχείριση του χρόνου της φυλακής του θέλει δεκανίκια; Πάλι μας προτείνετε να κάνουμε όλοι τα ίδια; Και μάλ...

«Ομορφιά και θάνατος μαζί. Η αλήθεια της ύπαρξης. Ζωή και θάνατος, λίμπιντο και καταστροφή συγκεντρωμένα στο αρχέτυπο της μορφής της Ελένης, του απόλυτου κάλλους, απαλλαγμένου από εσωτερικές ανατρεπτικές δονήσεις»

Πιστεύω διδάσκοντας και ερμηνεύοντας Όμηρο είτε ως δάσκαλοι, είτε ως ερευνητές, αναπόφευκτα, συμπληρώνουμε και «φωτίζουμε» τα πρόσωπα και τα δρώμενα από τη γενικότερη μυθοπλασία και τις άλλες γραμματειακές αναφορές. Έτσι, θεωρώ ότι θα είμαστε μονομερείς και ελλειμματικοί αν περιοριστούμε μόνο στα δύο Έπη του Ομήρου σχετικά με το πώς το αρχέτυπο «Ελένη» δομεί εξ αρχής, συνέχει και εξελίσσει την ιστορία των έργων. Η μορφή της  Ελένης είναι το βασικότερο και ίσως από τα πιο δυσκολοεξιχνίαστα πρόσωπα των ομηρικών επών. Επέλεξα τη μορφή της Ελένης, παρόλο που δεν με αγγίζει στο ανθρώπινο επίπεδο, ακριβώς για αυτό τον λόγο. Θα προσπαθήσω να υποστηρίξω ότι η παγερά όμορφη Ελένη ουσιαστικά στερείται συναισθηματισμού, επειδή  έχει όλα εκείνα τα γνωρίσματα που αργότερα θα συναντήσουμε στο ελληνι...