«Η Ιστορία και ο Ιστορικός» από τον Δημήτρη Γ. Κατσαφάνα (Μέρος Α΄)

Οι σύγχρονοι ιστορικοί αναλυτές, οι ιστορικοί ως ειδικοί απευθύνονται στους ειδικούς. Όσο για τα βιβλία στην εκπαίδευση προτιμώ να μην ειπώ τίποτε. Βέβαια, είναι και άλλοι λόγοι, όπως π.χ. ο κατακλυσμός των πληροφοριών από τα μέσα διαδικτύωσης κ.λπ.

Η ουσία της Ιστορίας

Ιστορική ζωή έχει μόνο ο άνθρωπος, γιατί μόνο ο άνθρωπος, και όχι τα ζώα, μπορεί να θέσει σκοπούς στη ζωή του. Οι σκοποί της ζωής υπάρχουν μέσα στη συνείδηση, την ρυθμίζουν, την κινούν. Από την άποψη αυτή Ιστορία δεν είναι απλά να κρατάς τα περασμένα, τα συμβάντα δηλαδή στο παρελθόν, αλλά, όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε, Ιστορία είναι να μπορείς να βλέπεις τα περασμένα, όχι για να τα κρατάς απλώς στη μνήμη σου, αλλά να τα μεταστοιχειώνεις, να τα αναχωνεύεις σύμφωνα με τα προβλήματα της συγκεκριμένης εποχής στην οποία ζεις και παλεύεις. Μόνο έτσι αποχτάς συνείδηση για τον εαυτό σου, μόνο έτσι βλέπεις πώς η ζωή προχωρεί από το χάος στη μορφή, στο νόημα, στον πολιτισμό.

Ο λαός που δεν έχει γράψει ιστορία, που δεν έβαλε υψηλούς σκοπούς στη ζωή του, που είναι ανιστόρητος, μένει μέσα στην αδιαφορία και την ανωνυμία. Η ζωή ανέρχεται πνευματικά-ηθικά, όταν αρχίσει να γράφει την ιστορία της.

Αυτά γενικά για τους σκοπούς της Ιστορίας (Ιω. Θεοδωρακόπουλος). Ειδικότερα τώρα, η Ιστορία είναι επιστήμη που μελετά τα γεγονότα κατά χρονολογική σειρά με ορισμένες μεθόδους, που τα αναλύει, τα συσχετίζει, επιχειρώντας την ερμηνεία τους. Επειδή Ιστορία είναι όλος ο πολιτισμός, χωρίζεται σε κλάδους, όπως η συμβαντολογική ιστορία, ιστορία π.χ. της τέχνης, της θρησκείας, της τεχνικής, της οικονομίας κ.λπ.

Κάθε γενιά καταπιάνεται με τα προβλήματά της, προβλήματα της εποχής της. Κάθε γενιά πιέζεται από το παρόν να απαντήσει. Θέλει να οργανώσει τη ζωή της. Είναι φυσικό το παρόν με τα προβλήματά του να αντιμάχεται το παρελθόν. Αλλά χωρίς παρελθόν δεν δύναται να νοηθεί το παρόν. Το παρόν δεν θα είχε συνείδηση για τον εαυτό του χωρίς την αντίθεσή του με το παρελθόν. Αν αποκτάμε συνείδηση για το παρόν, είναι γιατί συγκρίνουμε τον εαυτό μας με αυτόν που είμαστε στο παρελθόν. Η μνήμη, λοιπόν, μας πιέζει να γνωρίσουμε την Ιστορία, η ανάγκη δηλαδή για το παρόν και για το μέλλον.

Η Ιστορία, όπως είπαν, αξίζει μονάχα για τους ζωντανούς, αξίζει για εκείνους που θέλουν να ζήσουν. «Δεν είναι η Ιστορία μια απλή διασκέδαση αργόσχολων, όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε (Charles Samaran). Δεν είναι ένα συμπίλημα από ιστοριούλες λίγο πολύ αυθεντικές που προσφέρονται για μια σκηνοθεσία ικανή να γοητεύσει ένα όχι πολύ απαιτητικό κοινό. Είναι ήδη πάρα πολλοί και ο αριθμός τους δυστυχώς ολοένα μεγαλώνει». Η «Ιστορία-θέατρο» αντικατέστησε την «Ιστορία-μάχη» των πατέρων μας. Είναι ένα θέαμα που το βλέπουμε καθημερινά.

Δημήτρης Γ. Κατσαφάνας 

Σημ.: Οι λέξεις «θέατρο» και «μάχη» έχουν πολυσήμαντο συμβολικό νόημα. Περικλείουν όλες τις δοκιμασίες και όλες τις ιδέες της ανθρωπότητας.

(Συνέχεια στο επόμενο)