«Φιλονικίες και ύβρεις των Βυζαντινών» από τον Δημήτρη Κατσαφάνα

(Από το βιβλίο του Δημήτρη Κατσαφάνα «Το Δεσποτάτο του Μυστρά», Περιφέρεια Πελοποννήσου, Έκδοση Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2021)

Θυμηθήκαμε μόλις τον θυμό του Αχιλλέα, τη λογομαχία του με τον Αγαμέμνονα, ας παρακολουθήσουμε τώρα τη λογομαχία δύο νέων, καθημερινών ανθρώπων στην Κωνσταντινούπολη - και, γιατί όχι, και σε κάποιον δρόμο του Μυστρά ή άλλης πόλης του δεσποτάτου, ή κάπου στα χωράφια. Συναντιούνται, λοιπόν, δύο προδιατεθειμένοι άσχημα. Προτού έρθουν στα χέρια αγριολαλούσαν, άρχιζαν δηλαδή τις βρισιές, ενώ αγρίωναν τους οφθαλμούς, αγρίευαν τα μάτια τους. Ακολουθούσαν φράσεις θυμού, όπως: «Οίδα σε και ηξεύρω σε». «Και τι το ξεύρεις; Τις είσαι και τι θέλεις και εν τω συντυχαίνεις; Τι ν’ τα λέγεις; Τι είναι το λαλείς; Τι εν τω τσαμπουνίζεις; Πως λαλείς; Πως στέκεσαι; Πως αναβλεμματίζεις; Ύπαγε. Ύπαγε των ώδε. περί τούτου σοι μη μελέτω, παρελθέτω η σήμερον και… Αποφθάρητι, στήθι πόρρω μοι ταχύς. Μάθε το με τίνα τάχεις, σπαρτεύου, ουκέτι, όψομαί σε. Ύπαγέ με το καλόν, πριν σε κοπανίσω, και δώσω τον ουγόν σου. Εάν τολμήσης και το είπης τούτο εις δεύτερον, απέθανες, εσφάγης. Μη παληκαρεύεσαι και μη λαζοφαρδεύης. τους οδόντας σου εκτινάξω». Τα κείμενα λένε ότι μετά τις φράσεις αυτές έρχονταν στα χέρια και έδιναν κόσσους (από το κόπτω), δηλαδή κτυπήματα. Τα κτυπήματα τα έλεγαν και μουτσουναίους, δηλαδή μπάτσους, ή μουτσουναίας. Χτυπούσαν στον αυχένα, στον σφόνδυλο: εσφονδυλοκόπουν.

Χτυπούσαν και με τα πόδια: ελακτοπάτουν ή εκλασωπάτουν ή ετσαλαπάτουν. Από εκεί το ρήμα σαλαπατώ, τσαλαπατώ. Σαλός λεγόταν ο τρελός. Το πείσμα ήταν τόσο μεγάλο, ώστε έσχιζαν ο ένας τα ρούχα του άλλου. Όπως και σήμερα στο ποδόσφαιρο, έτσι και τότε στον Ιππόδρομο συνέβαιναν παρόμοια περιστατικά. Έχουμε το δικαίωμα να φανταστούμε και φιλονικίες σε παιχνίδια, όπως ήταν το τζυγκάνιον, το οποίο φαίνεται ότι παιζόταν και στη Λακεδαιμονία, στους χρόνους του οσίου Νίκωνα. Ο στρατηγός Γρηγόριος, όταν βρισκόταν στη Σπάρτη, έπαιζε σε χώρο που ονομαζόταν γυμνάσιον.  Ήταν παιχνίδι που προοριζόταν για τους ευγενείς, παρόμοιο με το αγώνισμα που οι Άγγλοι σήμερα ονομάζουν Polo. Περιγραφή του μας δίνει ο Φ. Κουκουλές, την οποία έχουμε παραθέσει στο βιβλίο μας Το Πνεύμα του Μυστρά.

 

(Συνεχίζεται)

Εικόνα άρθρου: Ιππόδρομος Κωνσταντινούπολης