«Οι λέξεις», από την Ειρήνη Μπόμπολη, Φιλόλογο

Ποιος δεν θαυμάζει την ανθοφορία της γλωσσικής έκφρασης σε καταστάσεις ερωτικής έλξης ή παραζάλης ή σε περιόδους επαναστατικής μέθεξης για υψηλά ιδανικά (ο ρομαντισμός θριάμβευσε μέσα από την πρωτοφανέρωτη πυκνή, υπαινικτική και αισθητικά άρτια τροπικότητα της γλώσσας);

Ποιος δεν κατανοεί την κενότητα και την κακοποίηση της γλώσσας, όταν αυτή γίνεται όπλο ενός προπαγανδιστή πολιτικού ή φερέφωνο ενός «ξύλινου» δημοσιογράφου; Όταν  οι λέξεις υπηρετούν ανθρώπινες ανομίες, τότε ποιος θα δικάσει αυτούς που θεωρούν ότι μπορούν να χειρίζονται τις έννοιες με τρόπο ανίερο και προσβλητικό, μόνο και μόνο για να πετύχουν τον στόχο τους και να διεκπεραιώσουν τις ασχήμιες τους;

Ας έρθουμε στο τώρα. Στην άρρωστη εποχή μας και ας προσπαθήσουμε να δούμε τα τωρινά βασανιστήρια των λέξεων και των ονομάτων, θέμα που για τους περισσότερους είναι άγνωστο, αλλά κυρίως αδιάφορο. Ας δούμε τα πάθη των λέξεων κάτω από το πρίσμα της σύγχρονης σύγχυσης, αναλγησίας και ατομικής ευθύνης.

Αρχικά οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι μαζί με εμάς και την εποχή μας ασθενεί και η γλώσσα. Και μάλιστα ασθενεί βαριά. Αγκομαχεί να δώσει στη χρήση της έναν αέρα κάπως πιο υποφερτό αλλά δυστυχώς με δυσκολία ανασαίνει. Ασθενούσα όπως είναι γεμάτη από λοιμώξεις και ιούς, άλλοτε «διασωληνώνεται» και άλλοτε υποστηρίζεται με «μηχανικούς τρόπους» για να ανταπεξέλθει στις κρίσεις του υψηλού κινδύνου.

Κάθε τόσο ενημερώνεται από τα μέσα μαζικής υστερίας και πανικού περί κρουσμάτων, θρομβώσεων, μεταλλάξεων, εμβολιασμών, tests και κόντρα tests, διπλής και τριπλής μάσκας, απολυμαντικών, ενημερώνεται περί φόβου, τρόπων προφύλαξης και μέτρων προστασίας, περί θανάτων και παράπλευρων απωλειών και απορεί πως γίνεται τέτοιες λέξεις να χρησιμοποιούνται από ανίδεους, χωρίς την άδειά της; Ώρες ώρες δεν αναγνωρίζει τον εαυτό της με τις τόσες μεταλλαγές που ανερώτητα της χρέωσαν.

Και ας επισκεφτούμε κάποιες λέξεις που νοσούν βαριά και όπως φαίνεται η ίασή τους, ακόμα και αν επέλθει, θα αφήσει προβλήματα ζωτικής φύσης. Η πρώτη πάσχουσα λέξη σήμερα είναι η λέξη, απόσταση. Πάσχει από σχιζοφρενικά σύνδρομα. Αναπολεί τους αγώνες του ανθρώπου να καταργήσει σύνορα και φράγματα. Θυμάται τους θριάμβους όταν τα τείχη γκρεμίζονταν, όταν οι αγορές άνοιγαν σε μια ενιαία κοινότητα, όταν η οικουμένη γιόρταζε την ενότητα και την συμφιλίωση εθνών και κρατών, όταν οι άνθρωποι δίνανε τα χέρια για έναν καλύτερο κόσμο!

Πώς και με ποιον τρόπο να στηρίξει τον διαπολιτισμό, όταν καραδοκεί αυτή η προστακτική σε όλους τους χώρους «για τη δική σας ασφάλεια  κρατήστε αποστάσεις...». Στις προστακτικές οφείλουμε και πρέπει να υπακούομε και ας είναι η πιο δύστροπη έγκλιση της  ελληνικής γλώσσας και δη της αρχαίας! Έτσι λοιπόν βιαίως η πρόθεση «από» εκτόπισε ως επικίνδυνη την συμπαθέστατη πρόθεση «συν», αλλά και το ελευσίνιο πρόθεμα «ομ» (ομιλία, ομού, ομάδα κλπ).

Ας πάμε τώρα σε αυτή την μασημένη ως τσίχλα δίχως ζάχαρη, ρεκλάμα περί «ατομικής ευθύνης». Ανατρέχω στον Αριστοτέλη, στον Πλάτωνα, στον Ηράκλειτο, στον Παρμενίδη. Δεν μπορεί να μη  νοσούσαν και τότε οι άνθρωποι... Επιμένω να ψάχνω αυτό το επιμεριστικό μόρφωμα του όλου, αλλά το μόνο που βρίσκω περί ατόμου, είναι η θεωρία του Δημόκριτου. Δυσκολεύομαι να προσπεράσω φράσεις όπως «συμφιλείν», «κόσμος», «συναγωγοί φιλίας», «συναρμόττων», «συνέχω», «παλίντονος αρμονίη», «λόγος», «το κοινόν των Ελλήνων», «πόλις», «δεσμός».

Αδυνατώ να κατανοήσω την σημασία της ατομικής ευθύνης που μοιάζει δυτικότροπος νεολογισμός ακαθόριστος, γενικός και απροσδιόριστος. Ατομική ευθύνη  σε περίπτωση που αρρωστήσω, ατομική ευθύνη σε περίπτωση που σε αρρωστήσω; Ατομική ευθύνη σε περίπτωση που χειροδικήσω; Εξάλλου τι άλλο είναι ο θάνατος πια παρά ένας αριθμός ή μια συγκατάβαση όλων ότι όλα συμβαίνουν σήμερα έτσι απλά όπως καθαρίζεις από την μπόχα ένα τζάμι; Μπορείς και να πεθάνεις οποιαδήποτε στιγμή ως κοτόπουλο, στον τόπο σου. Μη δίνεις σημασία σε αυτό. Παρά μόνο έχε το νου σου ασκημένο στον φόβο. Αυτό είναι το ζητούμενο!

Τα παραδείγματα προφανώς είναι ατελείωτα. Και πίσω από τα παραδείγματα πρόσωπα φαιδρά, πρόσωπα αδειανά, πρόσωπα όχι ανυποψίαστα, αλλά παραδομένα στο τίποτα, στο κενό, στο «έλα μωρέ τι ψάχνεις»... Πίσω από τα παραδείγματα μια νέα στάση ζωής  που όχι απλά δεν νοιώθεται, αλλά μας αρρωσταίνει αθόρυβα και βαριά. Μας αποστεώνει. «Η ζωή μας έγινε ξένη και ο θάνατος βραχνάς» θα πει ο Γ. Σαραντάρης, λίγο πριν πεθάνει, πολύ νέος.

Γιατί γλώσσα είμαστε εμείς. Και κάθε παραμόρφωσή της αποτυπώνεται αναπόφευκτα σε εμάς (σώμα, νους, ψυχή), και σιγά σιγά θα αλλοιωθούμε, θα σκουληκιάσουμε μέχρις εσχάτων όπως το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ μεταβάλλοντας τη ζωή σε μαρτύριο τρόμου.

Προβάλλει ως μια λύτρωση η έννοια του περιθωρίου. Της αυτοεξορίας σε αυτό. Ως έννοια μου είναι πολύ προσφιλής. Από τα περιθώρια των τετραδίων, των κάδρων, του φυσικού χώρου της Ποίησης, της ανάσας (δος μου ένα περιθώριο να το σκεφτώ). Ίσως εκεί, αν δεν καρατομηθεί και αυτή η λέξη, θα μπορέσουν κάποιοι εναπομείναντες ρομαντικοί να ονειρευτούν έναν κόσμο όπου ο φόβος θα αντιμετωπίζεται με ηρωισμό και όχι μόνο με φυγή. Εκεί, όπου η υπαναχώρηση όταν σε βλέπω θα σημαίνει αιδώς και όχι εχθρός. Εκεί η γιορτή θα είναι κατάνυξη και όχι φυγή από την απελπισία.

Εκεί ίσως η ταλαιπωρημένη γλώσσα να ιαθεί με τις φλόγες της ζωής που δε θάφτηκε σε ερείπια από πλατφόρμες αλγορίθμων και στατιστικά απολυμάτων. Λέξεις όπως Έρωτας, Ζωή, Γεωμετρία, Γεωγραφία, Κόσμος, Κοινότητα, Δεσμός, Νους, Θείον, Φίλος, Άνθρωπος, Μύστης, Ιερόν και Όσιον, Ομιλία, Αίμα, Σχολή, Λόγος Αγαθόν, Φως, Ψυχή... αποτελούν το ιδεατό περιθώριο της σημερινής αρνησιάς του ξεπεσμού της νόησης και λειτουργούν ως ένα ανοικτό και άπειρο σύμπαν στην επανόρθωση της Ιστορίας!

Ειρήνη Μπόμπολη, Φιλόλογος