Ένα βιβλίο, μια ιστορική και λαογραφική μυσταγωγία

Ένας αητός περήφανος κι ένας αητός λεβέντης δεν πάει στα κατώμερα να καλοξεχειμάσει Δημοτικό Και:  Αητέ που κάθεσαι ψηλά στ’ όρος το χιονισμένο τρώεις το δρόσος του χιονιού πίνεις νερό κατάκρυο λαγό κι αν πιάσεις γεύεσαι περδίκι και δειπνάς το. Φιλείς και κόρην όμορφη. Ριζίτικο                               Και: Αητέντς επαραπέτανεν ψηλά σα επουράνια. Είχεν τσαγκία κόκκινα και το τσαρκούλ’ ν ατ μαύρον. Ποντιακό Αποδίδω: Ένας αητός επέταγε ψηλά στα επουράνια. Είχε πατούσες κόκκινες και το λοφίο μαύρο.   Αυτόν τον τίτλο επέλεξε ο συγγραφέας, ποιητής, ζωγράφος Βασίλης Βλαχάκος, πρώτος Πρόεδρος της Ένωσης Πνευματικών Δημιουργών Λακωνίας για την πρόσφατη πνευματική του ευκαρπία. "Οι αετοί της Καρίτσας", τίτλος στον οποίο πυκνώνεται όλο το νόημα του βιβλίου ...

«Δεν έχει καμμία σχέση με την ελπίδα, ούτε με την αισιοδοξία ή την προσδοκία. Ακόμα και με την πίστη πως το αδύνατο γίνεται δυνατό δεν έχει σχέση»

Μας παίρνει μαζί του ο χρόνος χωρίς να ξέρουμε που μας πάει. Στα τυφλά περπατάμε μέσα στη ζωή. Νομίζουμε ότι προχωρούμε στα σίγουρα και με ό,τι κάνουμε εξασφαλίζουμε σιγουριά. Στην πραγματικότητα όμως πάμε στα τυφλά χωρίς να ξέρουμε στο επόμενο βήμα μας αν θα πέσουμε σε γκρεμό, ή θα πατήσουμε φίδια ή βρωμιές, αν θα πνιγούμε ή θα σκοτωθούμε. Αν θα μας χτυπήσει βαριά αρρώστια ή κεραυνός. Φανταζόμαστε πως δεν θα συμβεί ποτέ σε μας το κακό. Σαν τον Έκτορα που όταν σκότωσε τον Πάτροκλο έβγαλε την πανοπλία του Αχιλλέα και τη φόρεσε η ίδιος καμαρώνοντας. Τότε βλέποντάς τον από ψηλά ο Δίας του είπε: «Αχ, άμοιρε, δεν σου περνάει απ’ το μυαλό ότι ο θάνατος σε περιτριγυρίζει. Είναι κοντά για σένα, μόνο εσύ φορείς τα αθάνατα όπλα ενός πολύ γενναίου άντρα». Και αφού δεν φανταζόταν το θάνατο ούτε ο Έκ...

«Προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε την λειτουργία/ του μυαλού μας με το ίδιο το μυαλό μας/ με τη δική μας αδυναμία την αδυναμία μας/ και τρέχουμε συρφετός ολομόναχοι όλοι»

Αναστενάζω καίονται όρη, βουνά και δάση Ν’ αναστενάξω άλλη μια ο κόσμος θα χαλάσει (Δωδεκανησιακό δίστιχο)   Σχήμα υπερβολής θα ειπούν πάλι οι γραμματικοί. Προσωποποίηση, αλληγορία και τα όμοια τα είπαμε σχήματα λόγου. Και να μάθουμε τα σχήματα λόγου, να μάθουμε τους υποθετικούς λόγους και άλλα παρόμοια άχρηστα. Δεν βαριέσαι. Για νά ’χουμε να σπουδάζουμε και να τα λέμε μόρφωση. Γιατί άλλη είναι η μόρφωση. Οι αρχαίοι, όταν μιλούσαν κι έγραφαν, όπως και τώρα ορισμένοι απλοί άνθρωποι που διηγούνται συναρπαστικά, δεν είχαν ούτε οργανωμένα σχολειά, ούτε δασκάλους και ειδικά βιβλία, γραμματικές και συντακτικά και λεξικά αντιθέτων (αντώνυμα τα λένε τώρα οι σοφοί δάσκαλοί μας) και συνωνύμων, πανεπιστήμια, πτυχία, μεταπτυχιακά και διδακτορικά, ούτε τίποτ’ απ’ αυτά και άιντε να τους πι...

Στον απόηχο του «Σπάρταθλον», μια άλλη προσέγγιση μέσω των εμπειριών των Σπαρταθλητών

Στον απόηχο του «Σπάρταθλον» «Απάντησε τον Θεό ο Φειδιππίδης;» (Μια άλλη προσέγγιση μέσω των εμπειριών των Σπαρταθλητών)        Σήμερα θα σας πω ένα «παραμύθι» που λέγεται 2.500 χρόνια τώρα κι’ είν’ ακόμα ζωντανό. Και κατά πως φαίνεται θα εξακολουθήσει να λέγεται. Πόσο; Κανείς δεν ξέρει.   Ερχόταν λέει, μια φορά κι’ έναν καιρό, ο ημεροδρόμος εκείνος, ο Φειδιππίδης, απ’ την Αθήνα στη Σπάρτη. Σταλμένος από τους στρατηγούς για να ζητήσει να βοηθήσουν οι Σπαρτιάτες τους Αθηναίους και να μην αφήσουν να πέσει στα χέρια των βαρβάρων «Ελληνίδα πόλις». Τα ξέρουμε δα αυτά, τα προ της μάχης του Μαραθώνος, εμείς οι Έλληνες, που έγιναν το 490 π.Χ. τέτοια εποχή. Λες και ήταν χθες. Και εις ανάμνησιν αυτού του γεγονότος γιορτάζουμε κάθε χρόνο τέτοιες μέρες το «Σπάρταθλον».   Και περνώντα...

«Για την Ελλάδα που χάνεται κι αυτοί λένε τη σώζουν, και δεν μπορώ να κάνω τίποτ’ άλλο από το σταυρό μου»

Αυτό ρώτησε ο φίλος, όταν περνώντας έξω από το ‘ρημοκκλήσι έκανα το σταυρό μου. Και συνέχισε: εσύ λάτρης της αρχαίας Ελλάδας, είναι δυνατόν; πώς συμβιβάζονται; είπε με απορία και αρκετόν… οίκτο, διότι, κατέληξε, τον διέψευσα, αφού με θεωρούσε φανατικόν… ομοϊδεάτη του. - Και της νέας, όχι μόνο της αρχαίας Ελλάδος συμπλήρωσα. Αλλά πάμε μέσα. Ανοιχτό είναι. Λες και φύτρωσε εδώ στ’ ανήλιαγο ρουμάνι στου βράχου τ’ ανοιχτό στόμα να καρτερεί εμάς. Έλα να δούμε και σε ποιον άγιο το αφιέρωσε εκείνος που το φύτεψε εδώ. Όσο για τα υπόλοιπα θα τα συζητήσουμε και, πού ξέρεις, μπορεί και να τα βρούμε οι δυο μας. Καίτοι αμφιβάλλω, γιατί στα μεγάλα και μικρά ερωτήματα δηλ. σε όλα, δεν υπάρχουν απαντήσεις παρά μόνο σπαραγμός. Θυμίσου τί έλεγε ο μεγάλος Πικάσσο. «Ας μπορούσα, πριν πεθάνω, να καταλάβω τι...

«Βόηθα με, Θεέ μου, απ’ τον άνθρωπό σου / ή παράτησέ με, άνθρωπέ μου, στο Θεό σου!»

Ότι είμαστε μες στην πορεία της τρέλας είναι αναμφισβήτητο. Το περιβάλλον το καταστρέφουμε. Οι σπόροι δεν είναι σπόροι αλλά υβρίδια. Δηλαδή μικρές ύβρεις. Αυτά που τρώμε μεταλλαγμένα. Γνήσιο και καθαρό τίποτα. Και πάμε να κλωνοποιήσουμε τον άνθρωπο. Αύριο κιόλας, λέει ο ποιητής, ο ήλιος θα γυρεύει παλάμες για τα μάτια του. Φανταστείτε ντροπιασμένον ήλιο, να κρύβει με τις παλάμες του τα μάτια του. Και είναι να λες: ?Βόηθα με, Θεέ μου, απ’ τον άνθρωπό σου / ή παράτησέ με, άνθρωπέ μου, στο Θεό σου!? Τη γη την ξεκοιλιάσαμε για να εκμεταλλευτούμε τα μπουράματά της (=οι ακαθαρσίες των εντέρων των ζώων) δηλ. τα πετρέλαια και τα λεγόμενα φυσικά αέρια. Και ο άνθρωπος έγινε αγνώριστος. Και να οι αρρώστιες, οι καρκίνοι, οι ψυχασθένειες. Και οι περισσότεροι χρήστες ψυχοφαρμάκων και ουσιών. Είμασ...

«...τούτος ο τζίτζικας ο λαλητής, ο αχέτας (αντί ηχέτης όπως τον έλεγαν οι Δωριείς), με τ’ αδέρφια του και το τραγούδι του, έγιναν αληθινό μουσικό έργο. Μίλησε στην ψυχή. Την ένωσε με τον κόσμο. Έγινε έργο τέχνης»

Λένε πως το καλό φαΐ είναι για δυο – τρείς ώρες το πολύ. Ο έρωτας για μια νύχτα το πολύ. Και προπαντός να είσαι νέος. Κι ο κήπος, το περιβόλι για μια ζωή. Το πιστεύω. Έχει και η αφεντιά μου ένα περιβολάκι. Εδώ κοντά στον Άη Γιάννη. Φυτεμένο από μένα τον ίδιον όλο ελιές. Που έχουν γίνει πια δέντρα κανονικά. Στην άκρη υπάρχουν και δυο τρεις συκιές. Η μία πολύ πρώϊμη. Που τα σύκα της άρχισαν κιόλας να μπλαβίζουν. Και γύρω γύρω απ’ το περιβόλι όλα τ’ άλλα των συναυλακάρηδων πορτοκαλιές. Τα κοντινότερα αμιγώς ελαιοπερίβολα βρίσκονται από ’κει αρκετά μακριά. Θέλετε το χρώμα της φλούδας της ελιάς. Θέλετε η μυρωδιά της. Θέλετε ότι δεν υπάρχουν άλλες εκεί κοντά. Θέλετε το έδαφος – πού να ξέρει κανείς αφού όλα στον κόσμο είναι μυστήρια και τέτοια θα μείνουν. Όπως πόσα χρόνια μένουν τα τζιτζί...

«Αλήθεια και πάλι, γιατί απαξιώνουμε τη γλώσσα μας; Για να δείξουμε μορφωμένοι; Προοδευτικοί; Πολιτισμένοι;»

Κατ’ αρχήν δεν γνωρίζω καμμία ξένη γλώσσα και δεν μπορώ να κρίνω αν όσοι τις μιλούν, τις κατέχουν και τις μιλούν καλά. Ένα όμως έχω να ειπώ. Ότι την Ελληνική, «την αρχαιότερη κι ομορφότερη γλώσσα του κόσμου» κατά τον αείμνηστον Κων/νον Δεσποτόπουλον (και ας μην αναφέρω τι είπαν άλλοι έλληνες και ξένοι, όπως οι ποιητές Ν. Βρεττάκος, Οδυσ. Ελύτης Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Κων. Τσάτσος, Γεώργιος Χατζηδάκης, Ζακλίν ντε Ρομιγύ κ.τ.λ. κ.τ.λ.), δεν την κατέχουν κι ας είναι έλληνες. Όταν δε στην Ελληνική, που υποτίθεται μιλούν οι παντοειδείς αξιωματούχοι και δημοσιογράφοι, μπλέκουν και λέξεις ξένων γλωσσών που μισομιλούν απευθυνόμενοι σε Έλληνες, γίνονται καταγέλαστοι. Και προπαντός – δεν τολμώ να το ξεστομίσω – ανθέλληνες . “Πολύ δεν θέλει ο έλληνας να χάσει τη λαλιά του και να γενεί μισέλληνας ...

«Γιατί η φιλοσοφία είναι μέσα στη ζωή και ξεπηδά απ’ αυτή. Είναι πόνος»

Έφτιαξε γέφυρα ο Ξέρξης για να μπορέσει να περάσει τον Ελλήσποντο. Όμως σήκωσε τρικυμία και η γέφυρα γίνηκε κομμάτια. Τα πάντα διαλυθήκανε. Αυτό ο μέγας Ηρόδοτος το λέει: “επιγενόμενος χειμών μέγας συνέκοψε εκείνα πάντα και διέλυσε”. Ο Ξέρξης εξεμάνη και διέταξε να τιμωρήσουν τον Ελλήσποντο με τριακόσια μαστιγώματα. Ανόητοι άνθρωποι οι εξουσιαστές. Και αφιλοσόφητοι παντελώς. Κι οι σύμβουλοί τους γλοιώδεις, κόλακες και τρομαγμένοι, να μην τολμούν να ειπούν το απλό: “ότι τη θάλασσα δεν μπορείς να διατάξεις να μη φουρτουνιάζει. Ούτε τον άνεμο να μη φυσά". Οι πολυδύναμοι όμως εξουσιαστές πιστεύουν πως μπορούν. Κι αν η θάλασσα σηκώσει κύματα βουνά διατάσσουν να τη μαστιγώσουν να μην το ξανακάνει!  Μάλιστα όταν οι θαλασσομαστιγωτές την εράπιζαν έλεγαν: “Ω πικρόν ύδωρ, ο βασιλιάς, σου επιβά...

«Γλώσσα άφθαρτη από τους νόμους της ύλης, παρακαταθήκη αιώνων καταστρέφεται σήμερα από τους ειδικούς γλωσσολόγους»

«Φωνήεντα δε έστι των στοιχείων επτά», Διογένης Λαέρτιος Η γλώσσα δεν είναι ούτε τα «δίψηφα  γράμματα», ούτε τα «αντώνυμα», τα «σύμπλοκα», τα «τριβόμενα σύμφωνα», οι «λεκτικές πράξεις», οι «κειμενικοί δείκτες» και άλλα εξ Eσπερίας αδρανή υλικά μεταφερθέντα από μοντέρνους επιστήμονες γλωσσολόγους. Δεν είναι πολύ περισσότερο τα πέντε φωνήεντα με λατινικούς μάλιστα χαρακτήρες. Τα g, d, b. τα κσ (ξ) και τα πσ (ψ) που ισοπεδώνουν και διχάζουν τη γλώσσα επιστημονικά και βιολογικά. Ούτε καν το άθροισμα των χρησιμοποιουμένων λέξεων. Δεν οριοθετείται η ελληνική γλώσσα από τη βούληση των γλωσσολόγων, ας είναι και 140 συνασπισθέντες να αντιμετωπίσουν μια δασκάλα της Ραφήνας κι όσων θέλουν να αυτοαποκαλούνται «προοδευτικοί δημοτικιστές» γλωσσολόγοι ή μη. Η Ελληνική γλώσσα είναι το εύρος τη...

«Κι οι αγράμματοι γέροντες στα χωριά την κράτησαν (τη λέξη) και την κουβάλησαν μέχρι σήμερα. Ας μην τους την αλλάξουμε λοιπόν εμείς τώρα με το ζόρι»

‘Όποιος  δεν διδάσκεται μία λέξη ετυμολογικά αγνοεί και την ιδέα που εκπροσωπεί αυτή η λέξη και φυσικά δεν την διεκδικεί, αφού δεν μπορεί να σκεφτεί’. (Γεωργία Ξανθάκη κaθηγήτρια Πανεπ. Πελ/σου – Πρόεδρος Ελλήνων Φιλολόγων). «Έχω άχος», είπε η καημενούλα η γιαγιά μ’ ένα πικρό παράπονο που σε περόνιαζε, στο ζεύγος των νεαρών δημοσιογράφων που έκαναν "περιηγητική" εκπομπή σε ένα από τα χωριά της Ηπείρου. Και την προσέβαλαν λέγοντάς της: «Όχι. Όχι άχος γιαγιά. Δεν το λένε άχος. Κι εσύ μια περήφανη Ηπειρώτισσα δεν επιτρέπεται να το λες άχος», απεφάνθη ο νιούτσικος με τον αέρα του μεγάλου ειδικού. (Λες και ο περήφανος δεν δικαιούται να κάνει λάθος). Οπότε έλαβε το λόγο η συνάδελφός του (ή συναδέλφισσά του) και γυρνώντας προς τους τηλεθεατές πρώτα συμπλήρωσε με στόμφο: «Το ακούσαμε και σ’ ...

Νίκος Γκάτσος, (8 Δεκεμβρίου 1911 - 12 Μαΐου 1992)

«Κατηγορουμένη εγέρθητι» (ποίηση Νίκου Γκάτσου) (Μια πινελιά για την Ελλάδα) Σήμερα καλοί μου φίλοι , θα σας μιλήσω για έναν λαπά. Τι είναι ο λαπάς;  Ελάτε τώρα. Δεν θυμάστε τον πολυδύναμον εκείνον πολιτικόν, υπουργόν πολιτισμού μάλιστα (Σωτήρης Κούβελας) που πέταξε στο στερέωμα : «Όλοι οι ποιητές είναι λαπάδες» (Καλό είναι να τα θυμόμαστε αυτά). Δηλαδή ξανάρτυγοι, ανάλατοι, άγευστοι σαν το νερόβραστο ρύζι που τρώμε σαν μας πιάνει διάρροια. Κι εμένα τώρα λογοδιάρροια αφού φέρνω λίγο του λαπά.  Λαπάδες λοιπόν είναι οι ποιητάδες. Και μάλιστα όλοι. Ενώ όλοι οι πολιτικοί: Άλογα περήφανα, όμορφα, γρήγορα, καθαρόαιμα ε; Βέβαια. Στενοί συγγενείς όμως των μουλαριών και των γαϊδάρων. (Ούτε αυτό το ξεχνάμε). Αλλά έτοιμοι ανά πάσαν στιγμήν να ριχτούν στη μάχη για τη σωτηρία της πατρίδος...

«Τον άρραφο λοιπόν αυτόν χιτώνα δεν τον πήρε ούτε κάποιος Μάρκελλος δήθεν, ούτε άλλο πρόσωπο.... Τον κομματιάσαμε εμείς. Τον καταξεσκίσαμε. Τον κουρελιάσαμε»

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν θεοποιήσει σχεδόν τα πάντα. Κάπου 45.000 θεοί αριθμούνται. Και για το παραμικρό – που δεν ήταν καθόλου μικρό – είχαν θεό. Και παν’ απ’ όλους βέβαια ο Δίας. Ο Ζεύς. Ο Ντέους. Ο Θεός. Η Δύναμη. Γιατί αυτό σημαίνει. Θεός. DEUS. Και αυτόν επικαλούνταν. Και δεν μπορεί ο Θεός νάναι άλλο από δύναμη. Και σε δύσκολες στιγμές ζητάει να αντλήσει δύναμη απ’ τον εαυτό του. Εν πάση περιπτώσει δύναμη. Κάθε ιδέα ή έννοια ή δύναμη και προπαντός ιδεατή αξία ζωής ήταν θεός γι’ αυτούς. Να: η σοφία ήταν η θεά Αθηνά, η υγεία θεά, ακόμη και η Πειθώ. Η ύβρις, η νέμεσις, η άτις ακόμα κι αυτές θεές. Ο άνεμος (Αίολος) κι ανάλογα από πού φυσά Βορέας ή Νότος ή Ζέφυρος, αν είναι παγερός, ζεστός, δροσερός, ξεχωριστός θεός. Η θάλασσα μόνο δεν είχε απλώς τον Ποσειδώνα αλλά χιλιάδες θεούς. Και ...

Μην ψάχνετε να βρείτε το Θεό. Δεν θα τον βρείτε ποτέ και πουθενά. Γιατί ’ναι εδώ. Δίπλα μας. Κοντά μας. Μέσα μας. Δηλαδή τόσο πολύ μακριά... Εγώ όμως τον είδα, τον αντίκρισα. Ναι σας λέω. Σ’ ένα τόσο δα πουλάκι. Σ’ ένα κοκκινολαίμη που είκοσι μέρες με συντρόφευε, με ζέσταινε το καταχείμωνο, με ξεκούραζε, μ’ έκανε να νιώσω την απόλυτη ευτυχία. Τρισευτυχισμένος πραγματικά. Καταλαβαίνοντας ταυτόχρονα τα έργα του Θεού. Τα ανεξήγητα μυστήρια τα αθάνατα. Που τέτοια θα μείνουν... ό,τι και να κάνουμε οι άνθρωποι.

Ο Κοκκινολαίμης -ή παραμύθι για μικρά παιδιά- Μπα! πού τον θυμήθηκε τώρα τούτος τον κοκκινολαίμη; αναρωτηθήκατε κιόλας … Ναι. Απ’ όλα τα πουλιά πιο πολύ αγαπώ τον κοκκινολαίμη. Κι αυτή η αγάπη ήρθε απότομα και ξαφνικά σαν εκείνο που λένε κεραυνοβόλος έρωτας. Και θα ιδείτε πώς και γιατί. Μη βιάζεστε. Μικρή είναι η ιστορία. Τόσο μικρή σαν το πουλάκι ετούτο. Ένα ματσάκι γράμματα μόνο. Τον κοκκινολαίμη τον ξέρετε δα όλοι ή σχεδόν όλοι. Όχι βέβαια όπως το χελιδόνι ας πούμε ή την τσίχλα ή την καρδερίνα ή τον κότσυφα και την πέρδικα – καίτοι  οι τελευταίες τείνουν να εξαφανιστούν, να τις εξαφανίσει δηλ. ο άνθρωπος, ποιος άλλος; - ή το σπουργίτη και το περιστέρι. Αλλά τον ξέρετε, είμαι σίγουρος. Αλλού τον λένε και καλογιάννο και στην Κρήτη γιαννακό. Για τους λίγους όμως που πιθανόν...