«Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης» από τον Θεοφάνη Λάζαρη

     Το μοναστήρι δεσπόζει χτισμένο στη βόρεια πλευρά  του Παγγαίου Όρους σε υψόμετρο 753 μέτρων και βρίσκεται εντός των ορίων της Ιεράς Μητροπόλεως Δράμας. Ο πρώτος κτίτωρ της Μονής ήταν ο Άγιος Γερμανός ο οποίος σε ηλικία τριάντα ετών έγινε δέκτης προστάγματος της Θεοτόκου  μέσω αγγέλου να μεταβεί στη Μακεδονία από τους Αγίους Τόπους που ασκήτευε και να κτίσει ναό στο όνομα της. Ο Άγιος Γερμανός αφού διοίκησε με σοφία την Μονή κοιμήθηκε εν Κυρίω ειρηνικά αφού προηγουμένως υπέδειξε ως διάδοχο το μοναχό Νεόφυτο. Η ονομασία της Ιεράς Μονής συνδέεται με τρεις ετυμολογίες. Η πρώτη με εμφάνιση Αγγέλου στον Άγιο Γερμανό στους Αγίους Τόπους σε τοποθεσία που υπήρχαν είκοσι φοίνικες, η δεύτερη με ανεύρεση Αγιάσματος της Ιεράς Μονής σε σημείο που είχε φτιάξει τη φωλιά του ένα κοτσύφι (κόσσυφος) και η τρίτη με θαύμα της Παναγίας μας όταν κωφάλαλο παιδί βοηθός τεχνιτών της Μονής είδε μπροστά του τη Θεοτόκο με το Θείο Βρέφος και έντρομο διηγήθηκε τα συμβάντα μιλώντας για πρώτη φορά στους τεχνίτες. Η εικόνα της Παναγίας είχε ως εκ θαύματος αποτυπωθεί πάνω σε ξύλο και σκορπούσε φως «φοινικούν» δηλαδή κόκκινο όπως η πορφύρα των Φοινίκων.

       Μετά τον κτίτωρα Άγιο Γερμανό η ιστορία της Μονής για αρκετούς αιώνες ήταν άγνωστη. Αρχαιολογικά ευρήματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο κεντρικός ναός κτίσθηκε κατά τον 11ο αιώνα ο οποίος αμέσως μετά διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες, περίοδο κατά τη  οποία το μοναστήρι γίνεται «Σταυροπηγιακό». Δεύτερος κτίτωρ της Μονής θεωρείται ο οικουμενικός πατριάρχης άγιος Διονύσιος ο οποίος το έτος 1472 αποσύρθηκε (παραιτούμενος από το θρόνο του) στο μοναστήρι αυτό. Στα χρόνια της δικής του παρουσίας η Μονή γνωρίζει μεγάλη άνθηση αφού επισκευάσθηκαν πολλά κτίσματα και κτίσθηκαν καινούργια. Ο καταγόμενος από τη Δημητσάνα άγιος Διονύσιος εκλέγεται εκ νέου πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως το 1489 και πήγε υπό πίεση ν’ αναλάβει τα καθήκοντα του, αφού δεν ήθελε να εγκαταλείψει το μοναστήρι. Παραιτούμενος από τον πατριαρχικό θρόνο το 1491 επέστρεψε στην Μονή τελειώνοντας ειρηνικά τη ζωή του. Τα λείψανα του διασώζονται στην Ιερά Μονή. Η παρουσία του υπήρξε  θεμέλιος λίθος ώστε η Μονή ν’ αποκτήσει μεγάλη αίγλη. Το έτος 1507 ζούσαν στο μοναστήρι συνολικά 172 άνθρωποι ( 24 ιερομόναχοι, 3 ιεροδιάκονοι, και 145 μοναχοί). Βασικό τους έργο ήταν η ενίσχυση των πιστών σε Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και η αποτροπή των εξισλαμισμών. Η δράση τους αυτή προκάλεσε την αντίδραση του Τούρκου Τοπάρχη. Την 23η Απριλίου 1507 κατέστρεψε το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου κοντά στο Βρανόκαστρο (σημερινό Παλαιοχώριο Παγγαίου) και την 25η Αυγούστου του ίδιου έτους στράφηκε προς την  Εικοσιφοίνισσα όπου έσφαξε τους 172 μοναχούς που ζούσαν εκεί.

     Μετά από το τραγικό συμβάν το Οικουμενικό Πατριαρχείο πέτυχε το 1510 να λάβει άδεια από το Σουλτάνο για αναδιοργάνωση της Μονής. Ήλθαν στη Μονή δέκα μοναχοί από την Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους. Στη δεκαετή παρουσία τους πριν επιστρέψουν στο Άγιο Όρος κατάφεραν να ενισχύσουν τη Μονή με 50 μοναχούς από τις γύρω περιοχές. Το 1610 φθάνει εκεί ο λόγιος Μητροπολίτης Μυρέων Ματθαίος ο οποίος συνέταξε Κανόνα για να υμνήσει τη Θεοτόκο. Το 1798 μετά την πρώτη πατριαρχία του έρχεται στη Μονή ο εθνομάρτυς πατριάρχης άγιος Γρηγόριος ο Ε’ όπου και παρέμεινε για 9 μήνες. Φεύγοντας άφησε στη Μονή τα δικηροτρίκηρα του.

     Η μεγάλη εθνική και πνευματική προσφορά του μοναστηριού το είχαν καταστήσει κεντρικό σημείο αναφοράς σ’ όλη την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Κατά την Εθνεγερσία του 1821 είχε καταστεί αρχηγείο του αγωνιστή Νίκου Τσάρα. Εκεί επίσης ερχόμενος από τις Σέρρες κήρυξε την Επανάσταση και όρκισε τα παλληκάρια του ο Εμμανουήλ Παππάς. Εντός της Ιεράς Μονής λειτουργούσε η ονομαστή Ελληνική Σχολή στην οποία έμαθε τα πρώτα του γράμματα ο οικουμενικός πατριάρχης Νεόφυτος Η’(1891-1894). Στους αιώνες ακμής της Εικοσιφοίνισσας επισκευάσθηκαν και ανεγέρθηκαν αρκετά κτίσματα. Η σημαντικότερη εργασία ήταν η εκ νέου ανέγερση του κεντρικού ναού του 11ου αιώνα που είχε υποστεί σημαντική φθορά από μεγάλο σεισμό της 5ης Μαϊου 1829. Το έργο αυτό διήρκεσε έως το 1842 για να πάρει ο κεντρικός ναός τη μορφή που έχει έως σήμερα. Το έτος 1854 πυρκαγιά αποτέφρωσε σημαντικό μέρος της Μονής και το 1864 επιδημία χολέρας αποδεκατίζει τους μοναχούς. Ο μετέπειτα Μητροπολίτης Δράμας κι Εθνομάρτυρας Χρυσόστομος (1902-1910) συνέβαλε αποφασιστικά για την ανόρθωση της Ιεράς Μονής.

     Καθώς προχωρούμε στον ιστορικό χρόνο κι αφήνουμε πίσω μας της πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα η Μονή θα γνωρίσει το μένος των Βουλγάρων ευρισκόμενη στο ζωτικό γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας. Ο Βούλγαρος αρχικομιτατζής Πανίτσας στέλνει δέκα κομιτατζήδες δήθεν για φρούρηση της Μονής έχοντας όμως ως απώτερο σκοπό τον απόλυτο έλεγχο της. Στις 3 Οκτωβρίου 1916 ο γέρων προηγούμενος Μακάριος σφαγιάστηκε από «αγνώστους» στο χωριό Νταγονήτσι. Η κορυφαία στιγμή του δράματος όμως ήταν  η Μ. Δευτέρα της 27ης Μαρτίου του 1917. Το μεσημέρι της ημέρας αυτής μπήκε στο μοναστήρι ο Πανίτσας με αρκετούς κομιτατζήδες και τον Βούγαρο αρχαιολόγο Βλαδίμηρο Σις. Ξυλοκόπησαν άγρια τον ηγούμενο Νεόφυτο κι άλλους δύο μοναχούς. Τους υπόλοιπους τους έκλεισαν στο φούρνο. Στη λεηλάτησαν την Ιερά Μονή αφαιρώντας χειρόγραφα, άμφια και κειμήλια καθώς και το χρυσό κάλυμμα της ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ ΕΙΚΟΝΑΣ. Στην προσπάθεια τους να πάρουν και την ίδια την εικόνα απέτυχαν αφού ξαφνικά η εικόνα απέκτησε πολύ μεγάλο βάρος και ήταν αδύνατη η μεταφορά της. Την 23η Ιουνίου 1917 Βούλγαροι στρατιώτες υποχρέωσαν όλους τους μοναχούς να εγκαταλείψουν τη Μονή. Οι μοναχοί επέστρεψαν στη Μονή την 10η Οκτωβρίου 1918 μετά τη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων στη Μακεδονία.

      Από τα κειμήλια ανεκτίμητης αξίας που έκλεψαν οι Βούλγαροι δυστυχώς ελάχιστα έχουν επιστρέψει. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο 5 χειρόγραφοι κώδικες επανήλθαν στην Ελλάδα. Οι υπόλοιποι 20 βρέθηκαν σε βιβλιοθήκες της Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής. Στο μαρμάρινο δάπεδο του ναού υπάρχει αποτύπωμα μπότας και πιστολιού. Αυτό δημιουργήθηκε όταν Βούλγαρος αξιωματικός επιχείρησε να συλήσει της Εικόνα της Παναγίας. Αμέσως τινάχθηκε προς τα πίσω κι εξέπνευσε, ενώ η μπότα και το πιστόλι του άφησαν το αποτύπωμα  τους στις μαρμάρινες πλάκες για να θυμίζουν πάντοτε το θαύμα. Κατά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο το μοναστήρι γνώρισε και πάλι τη βουλγαρική βαρβαρότητα. Στις 12 Ιουλίου 1943 ενώ κρατούσαν στο χωριό Νικήσιανη τον η γούμενο Γρηγόριο και 12 μοναχούς έβαλαν φωτιά στο μοναστήρι. Από τη φωτιά διασώθηκε μόνο ο κυρίως ναός. Μετά τη λήξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου ο ηγούμενος Γρηγόριος Κατσιβάκης μπόρεσε να κτίσει το Ηγουμενείο  και να μεταφέρει πανηγυρικά της εικόνα της Παναγίας στη θέση της  από τη Νικήσιανη όπου είχε μεταφερθεί προς φύλαξη.

      Η νέα μεγάλη ανοικοδόμηση της Μονής έγινε από μακαριστό μητροπολίτη Δράμας Διονύσιο που διετέλεσε μητροπολίτης Δράμας αρχής γενομένης το έτος 1965. Το έργο της ανοικοδόμησης κράτησε 15 έτη. Ταυτόχρονα μετέτρεψε την Εικοσιφοίνισσα σε γυναικείο μοναστήρι βασιζόμενος στη σκέψη ότι οι άνδρες που ήθελαν να γίνουν μοναχοί από την ευρύτερη περιοχή θα μπορούσαν να πάνε στο κοντινό Άγιο Όρος.

      Ερχόμενος ο επισκέπτης εντός της Μονής θαυμάζει τον κεντρικό ναό διαστάσεων περίπου 20 επί 20 μέτρων. Στον τρούλο της στέγης φύονται δύο μικρά κυπαρίσσια αποτελώντας ένα διαρκές θαύμα και προξενώντας τον θαυμασμό. Το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο στο οποίο βρίσκεται και η ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΣ ΕΙΚΟΝΑ αποτελεί κεντρικό σημείο αναφοράς. Στον κυρίως χώρο της Μονής  δίπλα στο παρεκκλήσιο της Αγίας Βαρβάρας  μέσω τοξωτής θύρας οδηγούμαστε στο Αγίασμα της Μονής.

      Ευχόμαστε στους προσκυνητές της Ιεράς Μονής Εικοσιφοίνισσας η Παναγία μας να τους σκέπει και να τους προστατεύει όπως κι όλους όσους καταφέρουν να προσκυνήσουν την ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟ ΕΙΚΟΝΑ της ΠΑΝΑΓΙΑΣ μας στον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου Πειραιά. Ας μην ξεχνάμε ποτέ πως η Επουράνια Μητέρα μας πρεσβεύει στον Κύριο μας για τη σωτηρία όλων ημών.

Θεοφάνης Λάζαρης

Πηγή: Ιστορία Και Θαύματα Παναγίας Εικοσιφοινίσσης. Μακαριστού Επισκόπου Δράμας Διονυσίου Κυρατσού.