«Από τη Σπάρτη του ’50, με αγάπη» από τον Βαγγέλη Μητράκο

Πρέπει να ήταν τέλος άνοιξης-αρχές καλοκαιριού (κοντομάνικα, Ταΰγετος χωρίς χιόνια), μεσημεράκι, μάλλον Κυριακή, και ο φωτισμός ήταν ιδανικός για φωτογράφηση.

Πριν τραβήξει τη φωτογραφία, είδε ο φωτογράφος μια λιμουζίνα, ένα εντυπωσιακό κατακόκκινο ταξί, με άσπρη οροφή, να κατεβαίνει από ψηλά την Λυκούργου. Έμπειρος καθώς ήταν, περίμενε να φτάσει το ταξί σε κοντινή απόσταση και πάτησε το κουμπί, χαρίζοντας στην Σπάρτη μας μιαν ακόμα πανέμορφη φωτογραφία εποχής.

Αργότερα, όταν εκτυπώθηκε αυτή η καρτ ποστάλ, πήρε τη θέση της στα βιβλιοπωλεία της πόλης και στα περίπτερα και σίγουρα ταξίδεψε σ’ όλον τον κόσμο, κάθε φορά που κάποιος (Έλληνα ή ξένος) ήθελε να στείλει ευχές και χαιρετίσματα από τη Σπάρτη σε δικούς του ανθρώπους.

Πραγματικά, εκείνο που πρώτο τραβάει αμέσως το μάτι σ΄ αυτήν την καρτ-ποστάλ της Σπάρτης του ’50 είναι το κόκκινο ταξί, που κατεβαίνει νωχελικά την Λυκούργου πηγαίνοντας να αράξει (προφανώς) στη πιάτσα της Παλαιολόγου, ανάμεσα στα παρτέρια με τους φοίνικες, ομορφαίνοντας με τη χάρη και τα χρώματά του τη φωτογραφία. Είναι το μοναδικό αυτοκίνητο που κυκλοφορεί στο μεγάλο δρόμο, τότε που τα ΙΧ ήταν σπάνια. Γι’ αυτό και ο δρόμος είναι γεμάτος με ανθρώπους, που κάνουν τη βόλτα τους ή έχουν στήσει «πηγαδάκια» και κουβεντιάζουν, ενώ ένας νεαρός, παραξενεμένος, κοιτάζει τον φωτογράφο πάνω στο τρίποδο, ποζάροντας (ίσως) και μένοντας (καίτοι άγνωστος) στην ιστορία, μέσα από μια καρτ ποστάλ.

Η ματιά ξεκουράζεται πάνω στις νησίδες της Λυκούργου (παλαιότερα λεγόταν οδός Αμαλίας) με τις θαλερές, καταπράσινες νεραντζιές, έμπνευση και δημιουργία, στα 1935, του ιστορικού δημάρχου της Σπάρτης Ηλία Γκορτσολόγου, ο οποίος υπήρξε ο αναμορφωτής κι ο εκσυγχρονιστής της προπολεμικής Σπάρτης και του οποίου κάποια από τα έργα φτάνουν και έως το «σήμερα».  Είναι, πραγματικά, κρίμα, που στη 10ετία του ’60, κάποιοι έκριναν ότι έπρεπε να κόψουν τις νεραντζιές από τα παρτέρια της Λυκούργου και είναι ακόμα πιο λυπηρό, που οι νεραντζιές της Σπάρτης, όσες  έχουν απομείνει στην πόλη σήμερα, δεν έχουν τη φροντίδα και τη μεταχείριση που τους πρέπει.

Στη δεύτερη νησίδα της Λυκούργου, στηριγμένη πάνω στη νεραντζιά, διακρίνεται η ξύλινη πινακίδα του γειτονικού χειμερινού κινηματογράφου ΦΛΟΡΑΛ (γωνία Λυκούργου και Παλαιολόγου), το οποίο δεν χώρεσε στη φωτογραφία (δεξιά). Στην πινακίδα αυτή, που επί χρόνια τοποθετούσε στη θέση αυτή το ΦΛΟΡΑΛ, καρφώνονταν με πινέζες οι φωτογραφίες και οι πληροφοριακές αφίσες των ταινιών, που έπαιζε το σινεμά, για να ενημερώνονται οι περαστικοί, μιας και τότε ήταν η «χρυσή εποχή» του κινηματογράφου.

Στα δεξιά της φωτογραφίας φαίνονται ξεκάθαρα οι περίφημες «Καμάρες», το «νυφοπάζαρο» και η αγαπημένη βόλτα των Σπαρτιατών τις καθημερινές, τις Κυριακές και τις γιορτές. Φαίνεται, ακόμα, ότι ποτέ, δυστυχώς, η Σπάρτη ΔΕΝ υλοποίησε πλήρως το σχέδιο των Βαυαρών για τις στοές γύρω από το κέντρο και, κυρίως, για τις αψίδες που έπρεπε να έχουν οι κιονοστοιχίες των καμαρών στην όψη τους προς τον δρόμο. Γι’ αυτό, οι κολώνες που φαίνονται στη φωτογραφία, οι οποίες στη στέψη τους θα ’πρεπε να ’χουν καμάρες,  έχουν προεκταθεί σε ύψος και έχουν γίνει στήριγμα άχαρων στεγάστρων.

Η αγορά στην πλευρά αυτή της Λυκούργου λεγόταν, στη λαϊκή τοπική γλώσσα, «τα εμπορικά», αφού τα περισσότερα καταστήματα εδώ πουλούσαν ρούχα, όπως η περίφημη «ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΝΩΣΗ» της οικογένειας ΦΙΛΙΠΠΟΠΟΥΛΟΥ, της οποίας η πινακίδα διακρίνεται στο δεξιό μέρος της φωτογραφίας. Δεξιά από την ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΝΩΣΗ διακρίνεται η πινακίδα ΠΑΝ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΥΛΙΑΣ (εμπορικό;) και, ακριβώς από κάτω, μέσα στη στοά, η πινακίδα ΜΑΚΡΗΣ σηματοδοτώντας το γνωστό παλιό φαρμακείο του Γιάννη Μακρή, το οποίο, λίγο αργότερα, συστεγάστηκε, στον ίδιο χώρο, με το ΑΡΩΜΑΤΟΠΩΛΕΙΟ Νίκωνα ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ.

Στα αριστερά της ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ φαίνεται η πινακίδα του μαγαζιού της κοσμαγάπητης και αξέχαστης ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ (Παναγιώτα Παυλίδη - Μανιάτη) με τα στραγάλια, τα φιστίκια, τους πασατέμπους κλπ κι αργότερα τα παιχνίδια και τα τουριστικά είδη.

Η ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ, αφού δούλεψε σκληρά, χρόνια και χρόνια, στο δρόμο, πουλώντας ξηρούς καρπούς, κατάφερε, με τον ζήλο της, την εργατικότητά της, την εξυπνάδα, το πείσμα, την τιμιότητα και το θάρρος της, να αγοράσει αυτό το ισόγειο, παλαιό οίκημα στο κέντρο της Σπάρτης, το οποίο έγινε σπίτι και μαγαζί της. Λίγα χρόνια αργότερα το γκρέμισε, χτίζοντας τη σημερινή πολυκατοικία με το κατάστημα ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ στο ισόγειο, το οποίο λειτουργεί μέχρι σήμερα έχοντας περάσει, πλέον, στα χέρια της 3ης γενιάς και με την αύρα της ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ πάντα παρούσα στο αγαπημένο της μαγαζί.

Δίπλα από την ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ, το ψηλό κτήριο με την όμορφη πρόσοψη προς τη Λυκούργου είναι του ΚΕΡΑΣΟΠΟΥΛΟΥ με το γνωστό ιστορικό ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ στο ισόγειο (σήμερα ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ ΒΑΦΕΙΑΔΗ).

Λίγο παραπάνω μπορούμε να διακρίνουμε την πινακίδα του εμπορικού «ΑΘΗΝΑΙΑ» και δίπλα του ένα παλιό διώροφο νεοκλασικό, το οποίο, φυσικά, δεν υπάρχει σήμερα.

Στα αριστερά της έγχρωμης αυτής φωτογραφίας της Σπάρτης του ’50, βλέπουμε (σε πρώτο πλάνο) την οικία ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ, πανέμορφο παραδοσιακό κτήριο του 1880, το οποίο φιλοξένησε στο ισόγειό του καταστήματα που άφησαν εποχή (Κουρείο «Χρυσαλλίς» ΤΑΣΟΥ ΚΑΡΑΝΑΓΝΩΣΤΗ, Κοσμηματοπωλείο ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΛΟΚΩΣΤΑ, Κουρείο ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗ, Ραφείο ΛΟΥΚΑ, κατάστημα Παιδικών Ρούχων BEBE – ROSE των ΑΦΩΝ ΜΠΟΥΡΟΥΝΗ, Ραφείο Υποκαμίσων ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΑ, Γραφείο Ταξιδίων ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΥΡΤΣΟΥΝΗ).

Σήμερα, ανακαινισμένο το κτήριο ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗ (ευτυχώς σώθηκε) λειτουργεί ως καφετέρια. Κοντά του διακρίνουμε την πορτοκαλιά πυραμοειδή σκεπή του ιστορικού περίπτερου στη γωνία της πλατείας, το οποίο κατεδαφίστηκε πρόσφατα, και μετά την πλατεία βλέπουμε πιο πάνω το διώροφο πέτρινο κτήριο της οικογένειας ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ με τον φούρνο του ΠΟΛΥΩΡΑΙΑ (Μένιος Κουντούρης) στο ισόγειο.

Στο βάθος της φωτογραφίας, ψηλά στη Λυκούργου, αριστερά, από τη Λεωνίδου έως το παλαιό δικαστήριο, φαίνονται τα όμορφα, διώροφα, μεγάλα νεοκλασικά σπίτια που υπήρχαν εκεί, μέχρι τη 10ετία του ’80. Σήμερα, απ’ αυτά όμορφα σπίτια έχει απομείνει μόνο  ένα.

Στις πλάτες της Σπάρτης, ο μυθικός Ταΰγετος καμαρώνει την κόρη του, την όμορφη Σπάρτη του ’50, και γράφει τον επίλογο της μικρής μας ιστορίας.

Μια φωτογραφία μπορεί να είναι ένα στιγμιότυπο της ζωής που θα υπάρχει για πάντα, το οποίο δεν θα σταματήσει ποτέ να κοιτάει πίσω σε σένα.

Brigitte Bardot

Σπάρτη 15-6-2023

Βαγγέλης Μητράκος