Vekrakos
Spartorama | «Τα Πάθη, η Ανάσταση και το Πάσχα στο Δημοτικό μας Τραγούδι», από τον Γιάννη Μητράκο

«Τα Πάθη, η Ανάσταση και το Πάσχα στο Δημοτικό μας Τραγούδι», από τον Γιάννη Μητράκο

Γιάννης Μητράκος 25/04/2021 Εκτύπωση Άρθρα Εκκλησία Κοινωνία Παιδεία
«Τα Πάθη, η Ανάσταση και το Πάσχα στο Δημοτικό μας Τραγούδι», από τον Γιάννη Μητράκο
«Δώδεκα είναι και στο μέτρος, σέρνει τον χορόν ο Πέτρος,/ πιάνει ο Παύλος τον Αντρέα και οι άλλοι οι εννέα./ Φίλιππος τον Ιωάννη και Θωμάς στη μέση πιάνει,/ τότε Μάρκος με καρδίαν, Σίμωνα και τον Ματθίαν./ Ιάκωβος πιάνει Ματθαίον, έτερος Βαρθολομαίον...»
Οδός Εμπόρων

Όσο κι αν λέμε πως η εποχή μας είναι υλιστική και η κοινωνία μας μια κοινωνία καταναλωτισμού κι ευδαιμονισμού, μόλις φτάνουν τούτες οι μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας και το άγιου Πάσχα, μέσα μας κάτι αλλάζει και η ψυχή μας θέλγεται από την πνευματική ανάβαση που εμπεριέχεται από το Σάββατο του Λαζάρου μέχρι και την Κυριακή του Πάσχα.

Είναι αυτή η περίοδος στενά συνδεδεμένη με την ψυχοσύνθεση του λαού μας και όλοι οι Έλληνες, ακόμα κι όσοι στα πλαίσια της μόδας του εκσυγχρονισμού δηλώνουν πως απέχουν από τα εκκλησιαστικά δρώμενα, δεν μπορούν παρά να σκύψουν -συνειδητά ή ασυνείδητα δεν έχει σημασία – και να αναβαπτιστούν μέσα στα ζωογόνα νάματα της λαϊκής μας παράδοσης, στην οποία εμπεριέχεται και η Ορθοδοξία.

Για το λόγο αυτό θα επιχειρήσουμε σήμερα μια προσέγγιση των Παθών, της Ανάστασης και του Πάσχα, όπως την κατέγραψε ο απλός ανώνυμος λαϊκός άνθρωπος, που αντιλήφθηκε την πορεία του Ιησού προς το εκούσιο Πάθος, τη λαμπροφόρο του Έγερση και τη χαρά της Λαμπρής, ως μια δική του βίωση που χαρίζει φωτοφόρο ελπίδα στα προβλήματα της ζωής, στον πόνο, τη δυστυχία και τη μαυρίλα του θανάτου!

«Ιησούς ούν, πάλιν εμβριμώμενος εν εαυτώ, έρχεται εις το μνημείον· ην δε σπήλαιον, και λίθος επέκειτο επ’ αυτώ. λέγει ο ΄Ιησούς· άρατε τον λίθον. λέγει αυτώ η αδελφή του τεθνηκότος Μάρθα· Κύριε, ήδη όζει· τεταρταίος γαρ εστι.

λέγει αυτή ο ΄Ιησούς· ουκ είπόν σοι ότι εάν πιστεύσης, όψει την δόξαν του Θεού;

ήραν ούν τον λίθον ου ην ο τεθνηκώς κείμενος. ο δε ΄Ιησούς ήρε τους οφθαλμούς άνω και είπε· πάτερ, ευχαριστώ σοι ότι ήκουσάς μου. εγώ δε ήδειν ότι πάντοτέ μου ακούεις. αλλά διά τον όχλον τον περιεστώτα είπον, ίνα πιστεύσωσιν ότι συ με απέστειλας. και ταύτα ειπών φωνή μεγάλη εκραύγασε. Λάζαρε, δεύρο έξω.

και εξήλθεν ο τεθνηκώς δεδεμένος τους πόδας και τας χείρας κειρίαις, και η όψις αυτού σουδαρίω περιεδέδετο. λέγει αυτοίς ο Ιησούς. λύσατε αυτόν και άφετε υπάγειν». (Ευαγγέλιο Κατά Ιωάννη, κεφ. ΙΑ΄)Νεοελληνική απόδοση:

«Ο Ιησούς, λοιπόν, πάλι αφού αναστέναξε μέσα του, έρχεται στο μνήμα. Και εκείνο ήταν σπήλαιο, και ένας λίθος βρισκόταν πάνω του στην είσοδο. Λέει ο Ιησούς: «Σηκώστε το λίθο». Του λέει η αδελφή του πεθαμένου, η Μάρθα: «Κύριε, ήδη μυρίζει, γιατί είναι η τέταρτη ημέρα που πέθανε». Της λέει ο Ιησούς: «Δε σου είπα ότι, αν πιστέψεις, θα δεις τη δόξα του Θεού;».  Σήκωσαν λοιπόν το λίθο. Τότε ο Ιησούς σήκωσε τους οφθαλμούς του πάνω και είπε: «Πατέρα, σε ευχαριστώ γιατί με άκουσες. Εγώ βέβαια ήξερα ότι πάντα με ακούς, αλλά για το πλήθος που έχει σταθεί γύρω το είπα, για να πιστέψουν ότι εσύ με απέστειλες».

Και αφού είπε αυτά, με μεγάλη φωνή κραύγασε: «Λάζαρε, βγες έξω».

Εξήλθε τότε ο πεθαμένος, έχοντας δεμένα τα πόδια του και τα χέρια του με επιδέσμους, και το πρόσωπό του ήταν περιδεμένο με μαντίλι. Τους λέει ο Ιησούς: «Λύστε τον και αφήστε τον να φύγει».

 

Το Σάββατο του Λαζάρου έβγαιναν στις γειτονιές παρέες μικρών κοριτσιών, οι «Λαζαρίνες», με τα καλαθάκια τους στολισμένα με ανοιξιάτικα αγριολούλουδα και τραγουδούσαν από σπίτι σε σπίτι:


Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάγια,

ήρθε των Βαγιών η εβδομάδα.

Ξύπνα Λάζαρε και μην κοιμάσαι,

ήρθε η μέρα σου και η χαρά σου.

Πού ήσουν Λάζαρε; Πού ήσουν κρυμμένος;

-Κάτω στους νεκρούς σαν πεθαμένος!

Δε μου φέρνετε λίγο νεράκι,

που ‘ν’ το στόμα μου πικρό φαρμάκι;

………………………………………………………

Βάγια Βάγια και Βαγιώ

τρώνε ψάρι και κολίο

και την άλλη Κυριακή

τρώνε το ψητό τ’ αρνί!


Τη Μεγάλη Εβδομάδα την υποδέχονταν μικροί και μεγάλοι με τούτο το παιδικό τραγούδι:

  • Μεγάλη Δευτέρα – μεγάλη μαχαίρα
  • Μεγάλη Τρίτη – ο Χριστός εκρύφτη
  • Μεγάλη Τετάρτη – ο Χριστός επιάστη
  • Μεγάλη Πέμπτη – ο Χριστός παιδεύτη
  • Μεγάλη Παρασκευή – ο Χριστός στο καρφί
  • Μεγάλο Σάββατο – ο Χριστός στον τάφο
  • Μεγάλη Κυριακή – ο Χριστός θ’ αναστηθεί


Ο ταπεινός άνθρωπος της βιοπάλης κι όχι μόνο, που αγωνίζεται για τον άρτο τον επιούσιο, που αγωνιά για το μέλλον των παιδιών του, που δοκιμάζεται από τις αρρώστιες και το θάνατο, που είδε τους δικούς του να ξενιτεύονται, παρακολουθεί βήμα-βήμα, κάθε βράδυ της Μεγάλης Εβδομάδος, τις τελευταίες στιγμές του Χριστού και συμμερίζεται τον πόνο της μάνας Του, που έβλεπε το μονογενή της να παθαίνει και να σταυρώνεται για χάρη μας. Γι’ αυτό και γράφτηκαν τα μοιρολόγια της Παναγιάς, που έχουν την καταγωγή τους στο μεσαίωνα και τραγουδιόνταν από τις γυναίκες γύρω από τον  Επιτάφιο. Στην περιοχή της Σμύρνης στη Μικρά Ασία έψελναν πριν τον ξεριζωμό:

 

Η Παναΐα τ’ άκουσε, πέφτει λιγοθυμάει

νερό σταμνιά την περεχούν, τρία γυαλιά του μόσχου,

τέσσερα το ροδόσταμο, ώστε να συνεφέρει,

κι απάνω που συνέφερε τούτο το λόγο λέγει.

– Δεν έχ’ γκρεμό να γκρεμιστώ για το μονογενή μου

δεν έχ’ μαχαίρι να σφαγώ για το μονογενή μου

δεν έχ’ σκοινί να κρεμαστώ για το μονογενή μου.

Απολογιέται κι ο Χριστός της μάνας του και λέγει.

– Μάνα μ’ αν γκρεμιστείς εσύ, γκρεμιέται όλος ο κόσμος,

μάνα μου αν σφαγείς εσύ, σφάζετ’ όλος ο κόσμος,

μάνα μ’ αν κρεμαστείς εσύ, κρεμιέται όλος ο κόσμος.

Πάρτο μάνα μου υπομονή, να πάρ’ όλος ο κόσμος.

Άντε μάνα μου στο καλό και διάφορο δεν έχεις,

μόν’ το μεγάλο Σάββατο κάτσε να μ’ απαντέχεις.


Στα Επτάνησα και μάλιστα στην Κληματιά της Κέρκυρας τέλειωναν την απαγόρευση της Σαρακοστής μ’ αυτό το θρησκευτικό δοξαστικό λόγιο τραγούδι και άνοιγαν τους πασχαλινούς χορούς:


Δόξα να- δόξα νά ’χει πάσα ημέρα,

δόξα νά ’χει πάσα ημέρα κι ο Υιός με τον Πατέρα

και το Πνε- και το Πνεύμα το Αγίο,

και το Πνεύμα το Αγίο, το ζωαρχικό και θείο.

Δόξα νά ’χουν και τα τρία και η Δέσποινα η Μαρία,

στ’ς ουρανούς χορός και σχόλη, τον κρατούν οι Αποστόλοι.

Δώδεκα είναι και στο μέτρος, σέρνει τον χορόν ο Πέτρος,

πιάνει ο Παύλος τον Αντρέα και οι άλλοι οι εννέα.

Φίλιππος τον Ιωάννη και Θωμάς στη μέση πιάνει,

τότε Μάρκος με καρδίαν, Σίμωνα και τον Ματθίαν.

Ιάκωβος πιάνει Ματθαίον, έτερος Βαρθολομαίον

κι οι Προφήται τραγουδούσι, ψάλλουν και καλαναρχούσι.

Ο Δαβίδ παίζει την λύραν, Ησαΐας την κινύραν,

τ’ όργανον ο Ζαχαρίας, άρπαν παίζει ο Ιερεμίας.

Κι η παρθένος η Μαρία, η αμόλυντος Κυρία,

έπεμψε για καλεστάδες, τέσσερας Βαγγελιστάδες.

Τον Ματθαίον πρώτον βάνει, Πρόδρομον τον Ιωάννη,

να καλέσουν και την Άνναν, Ιωακείμ και την Σωσάνναν.

Ελισάβετ, Ζαχαρίαν, την Μαγδαληνήν Μαρίαν,

τσ’ εβδομήκοντα Αποστόλους και τους αθλοφόρους όλους.

Στέφανον και των Μαρτύρων, τους χορούς των Αναργύρων,

Ιεράρχας και οσίους και αγίους δισμυρίους.

Μάρτυρα Αικατερίνην, Θέκλαν και την Ιουστίνην,

Παρασκευήν, Αναστασίαν, την Αιγυπτίαν Μαρίαν.

Κι όλες με σπουδήν κινούσι, την Παντάνασσαν να βρούσι,

κι όποιος πάει στες Εκκλησίες, φεύγει από τες αμαρτίες.

Κι όποιος κάνει το Σταυρό του, άρματα έχει στο πλευρό του,

κι όποιος κάνει ελεημοσύνη, βρίσκει εκ Θεού ειρήνη.

Κι όποιος δεν κακολογήσει, εις τους ουρανούς θα οικήσει,

το λοιπόν και σεις παιδιά μου, κάνετε το θέλημά μου.

Όλοι να αγαπηθούμε, στον παράδεισο να μπούμε

και του χρόνου με υγείαν και με πάσαν ευτυχίαν.

(σ.σ.: η κινύρα  είναι  δεκάχορδο μουσικό όργανο των Εβραίων).

Στο Καστελόριζο των Δωδεκανήσων τραγουδούσαν και χόρευαν:

Σαν τη μεγάλην Πασχαλιά, νά ’ταν οι μέρες ού-

νά ’ταν οι- νά ’τανε οι μέρες ούλες

π’ αλλάσσουσιν οι κοπελιές, σαν τις αρκοντοπού-

σαν τις α- σαν τις αρκοντοπούλες.

Ελάτε να χορέψουμε για το Χριστός Ανέστη,

ο Κύριός μας ο Χριστός νεκρός ήτον κι ανέστη.

Χριστός Ανέστη έκουσα κι έκλαψα λυπημένα,

γιατ’ έκαμαν τ’ αδέρφια μου Ανάσταση στα ξένα.

Ελάτε να χορέψομε, κοντούρες  μη λυπάστε

γιατί θα φύγει η Πασχαλιά και θα την πεθυμάτε.

(σ.σ. κοντούρες: είδος υποδημάτων, συχνά τα πασουμάκια)


Στην Πελοπόννησο χαίρονταν την Ανάσταση και το Πάσχα με τούτο το τραγούδι:


Σήμερα Χριστός Ανέστη

και στους ουρανούς ευρέθη.

Σήμερα και οι παπάδες

λειτουργάν σαν δεσποτάδες.

Σήμερα και τα κορίτσια

στέκονται σαν κυπαρίσσια.

Σήμερα τα παλικάρια

στέκονται σαν τα βλαστάρια.

Σήμερα κι οι παντρεμένες

είναι λαμπροφορεμένες…


Καλή Πασχαλιά! Χρόνια Πολλά κι ευλογημένα!


Γιάννης Μητράκος


Οδός Εμπόρων