«Οι φοίνικες της Πάτρας και οι φοίνικες της Σπάρτης», από τον Βαγγέλη Μητράκο

• Η Πάτρα έχει ως πόλη συνδεθεί ιστορικά με τους φοίνικες που είχαν φυτευθεί σε διάφορες πλατείες και δρόμους πριν από πάρα πολλά χρόνια. Δυο πλατείες της, ιδιαίτερα, «Τα «Ψηλά Αλώνια»  και η «Τριών Ναυάρχων» έχουν κυριολεκτικά ταυτιστεί με την εκεί πολύχρονη παρουσία των φοινίκων. 
• Η Σπάρτη, η οποία ως πόλη έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την Πάτρα, συνέδεσε κι αυτή την εικόνα της και την προσωπικότητά της με τους φοίνικες της κεντρικής λεωφόρου Κ. Παλαιολόγου, όταν στα 1935 ο αείμνηστος Δήμαρχος Σπάρτης Ηλίας Γκορτσολόγος εμπνεύσθηκε και υλοποίησε τις νησίδες με τους φοίνικες, που έγιναν σήμα κατατεθέν της Σπάρτης, η πρώτη, ζωηρή και ανεξίτηλη εντύπωση και εικόνα του κάθε επισκέπτη της πόλης αλλά και το καμάρι των Σπαρτιατών. 
• Όταν το σκαθάρι κατέστρεψε τους φοίνικες της Πάτρας, η Υπηρεσία Πρασίνου του Δήμου, μετά από επισταμένη μελέτη του προβλήματος, προχώρησε προσφάτως στη φύτευση  νέων φοινίκων  του είδους Phoenix dactylifera - χουρμαδιά, το οποίο είναι ανθεκτικό στο σκαθάρι, έτσι ώστε οι φημισμένες πλατείες της Πάτρας αλλά και η ίδια η πόλη να διατηρήσουν τον αναγνωρίσιμο, παραδοσιακό και ιστορικό χαρακτήρα τους. 
• Στη Σπάρτη, όσοι φοίνικες της Παλαιολόγου έχουν καταστραφεί, παραμένουν «όρθια κούτσουρα» στις νησίδες (αυτοί του Μουσείου και του πάρκου έχουν κοπεί απ’ τη ρίζα αφού ξεράθηκαν) και, ακόμα, δεν έχει γίνει αντιληπτή κάποια πρόθεση ή κάποιο σχέδιο αντικατάστασής τους με άλλο ανθεκτικό είδος φοίνικα.

Κι όχι αυτό μόνο: Ήδη βρίσκεται σε φάση υλοποίησης η Μελέτη «Ανάπλασης του Κέντρου» (αυτή που αντικατέστησε την αρχική Μελέτη «Πεζοδρόμησης του Κέντρου»), η οποία προβλέπει το «ξήλωμα» 7 παρτεριών της Παλαιολόγου (από Ευαγγελιστρίας έως Βρασίδου), μαζί  - φυσικά - με τους φοίνικες. Οι φοίνικες αυτοί θα αντικατασταθούν από πλατάνια, πλευρικά της νέας οδού ήπιας κυκλοφορίας, η οποία θα χαραχθεί στη θέση των κεντρικών νησίδων - παρτεριών, δημιουργώντας μια «κυκλοφοριακή κλεψύδρα» στο κέντρο της πόλης.  

Εν ολίγοις, από τα 19 παρτέρια με τους φοίνικες που δημιούργησε ο Γκορτσολόγος στην Παλαιολόγου, από Όθωνος-Αμαλίας έως Θερμοπυλών, τα 7 παρτέρια (37% των παλαιών) θα γίνουν ανάμνηση μαζί με τους φοίνικές τους. 

Πριν από 150, περίπου, χρόνια, στο ίδιο, περίπου, σημείο της Παλαιολόγου, (από Ευαγγελιστρίας έως Λυκούργου), οικοπεδοποιήθηκε από την τότε δημοτική αρχή σημαντικό μέρος της πλατείας της Σπάρτης και δημιουργήθηκαν οικοδομικά τετράγωνα, ένθεν κι ένθεν της Παλαιολόγου, τα οικόπεδα των οποίων εκποιήθηκαν από τον δήμο. Σήμερα, σε αντίθεση με την Πάτρα, δρομολογείται στη Σπάρτη μια ακόμα παρέμβαση που θα αλλοιώσει ριζικά τον ιστορικό – παραδοσιακό χαρακτήρα της κεντρικής λεωφόρου και της πόλης.

Φυσικά κανείς δεν ισχυρίζεται ότι μια πόλη δεν πρέπει να αναμορφώνεται, να εκσυγχρονίζεται και να εξελίσσεται. Αυτό όμως πρέπει να γίνεται με σύνεση, μελέτη και προσοχή, ώστε η πόλη να μην αποκοπεί από την παράδοσή της και τα χαρακτηριστικά της ιστορικής διαδρομής της μέσα στον χρόνο και να μην χάσει τα γνωρίσματά της εκείνα που της δίνουν ιδιαιτερότητα και προστιθέμενη αξία. 

Στον χώρο των επιστημών της Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης χρησιμοποιείται ο κομβικός όρος Place branding.

Το Place branding (θέση επωνυμίας), σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες του χώρου (π.χ. Ashworth, 2009), αφορά την ιδέα της ανακάλυψης ή της δημιουργίας μίας μοναδικότητας για έναν τόπο, η οποία τον διαφοροποιεί από έναν άλλο, προσδίδοντάς του ανταγωνιστική αξία εμπορικού σήματος (brand value).

Εδώ στη Σπάρτη τι κάνουμε; Η κοινωνία που είναι; 

Η Σπάρτη, δυστυχώς, έχει ακόμα ανοιχτά και αναπάντητα σημαντικά και διαχρονικά ερωτήματα, όπως:

«Πότε μια πόλη είναι όμορφη και πότε άσχημη; Ποιες σταθερές ή μεταβλητές το ορίζουν; Κι αν οι πόλεις είναι οι άνθρωποί τους, τι σημαίνει το ένα ή το άλλο για τους κατοίκους τους;»
(Τασούλα Επτάκοιλη - Δημοσιογράφος)

Τέτοια ερωτήματα άλλες πόλεις τα έχουν, από πολλά χρόνια, απαντήσει με σαφήνεια και γι’ αυτό ΞΕΡΟΥΝ πού βαδίζουν.

Είναι ώρα, επιτέλους, να τα απαντήσουμε κι εμείς. 

Φωτογραφίες από το tempo24.news

Σπάρτη 22-11-2020
Βαγγέλης  Μητράκος