«Φυσικό να μας αγγίζει το πιο ανθρώπινο - Γ΄» από τον Δημήτρη Γ. Κατσαφάνα

-Γ-

Η ολοκλήρωση του Σπαρτιάτη σε στρατιώτη της πόλης ήταν δεμένη με την εσωτερική και εξωτερική πειθαρχία, με τη λιτή ζωή, αλλά και με την ευπρέπεια του λόγου. Σε κάποια στιγμή οι έγκριτοι πολίτες της Σπάρτης είχαν συνέλευση, προκειμένου να λάβουν κάποια σοβαρή απόφαση, αλλά δεν έβρισκαν τη συμφέρουσα λύση. Φαινόταν αδύνατη μια σωστή απόφαση. Έτυχε να παραβρεθεί εκεί και κάποιος αισχρολόγος, ο οποίος φώναξε μια συμφέρουσα λύση. Οι Σπαρτιάτες δεν δέχτηκαν να την ακούσουν παρά αφού πρώτα διέταξαν κάποιον άλλο Σπαρτιάτη να την επαναλάβει και να την ανακοινώσει αυτός.

Ο Αριστοτέλης, ο φιλόσοφος της Λογικής ως επιστήμης, δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και έπειτα μαθητής του Πλάτωνα στην Ακαδημία, ίδρυσε και δίδαξε σε δική του Σχολή, το λεγόμενο Λύκειο, που βρισκόταν κάπου ανάμεσα στον Λυκαβηττό και στον ποταμό Ιλισσό, κοντά στο ιερό άλσος του Απόλλωνα και των Μουσών. Τον παρακαλούσαν οι μαθητές του να ορίσει τον διάδοχο της Σχολής, αλλά ο Αριστοτέλης δυσκολευόταν να αποφασίσει ανάμεσα σε πολλούς άξιους υποψηφίους. Απέφευγε να ονομάσει τον διάδοχο για να μη προσβάλει τη φιλοτιμία τους. Και τί έκαμε; Ζήτησε και του έφεραν δύο φιάλες οίνου (κρασί), τη μια με οίνον Λέσβιον και την άλλη με Ρόδιον οίνον. Ήπιε και από τις δύο και είπε ότι εύρισκε τον Λέσβιον ευχυμότερον, εννοώντας ότι προτιμούσε τον Θεόφραστο και όχι τον Μενέδημο από τη Ρόδο.  

Λέγεται πως ένας ζωγράφος έλληνας στην αρχαιότητα έκαμε μια ζωγραφιά. Ένα παιδόπουλο κρατούσε ένα τσαμπί σταφύλια. Και ήταν -λένε- τόσο φυσικά που έρχονταν τα πουλιά να τσιμπήσουν. «Τί ωραίο! τί αληθινό», φώναζε ο κόσμος όλος. “Εάν ήταν αληθινό”, είπε ο καλλιτέχνης, «το παιδί θα είχε διώξει τα πουλιά». Αυτό ήταν το μυστικό της τέχνης της ελληνικής. Είναι αληθινό χωρίς να είναι ζωγραφιά. Το παιδί είναι αληθινό και τα σταφύλια είναι αληθινά. Μα είναι κάτι πάρα πάνω από αληθινά: Είναι ωραία! Ας μου επιτραπεί εδώ μια διασάφηση. Το αυθεντικό έργο τέχνης, το αληθινά ωραίο που στέκει στην αιωνιότητα ως τέτοιο, είναι απελευθερωμένο από το βάρος της φυσικής πραγματικότητας, της αναγκαιότητας. Είναι πλέον έργο ελευθερίας του πνεύματος του αληθινού καλλιτέχνη. Στέκει πλέον έξω από τον καταναγκασμό της αιτιοκρατίας της φύσης.

Ο Απελλής πάλι, ο μεγαλύτερος ζωγράφος της αρχαιότητας (4ος π.Χ. αι.), συνήθιζε να εκθέτει τα έργα του στα σταυροδρόμια της πόλης για να μαθαίνει από την κρίση του απλού λαού. Ο ίδιος κρυβόταν επιμελώς κάπου πίσω από τον πίνακα για να ακούσει από τους περαστικούς τί σφάλμα έβρισκε ο καθένας. Είναι γνωστό και σε μας σήμερα το λεγόμενο ότι το βουνό όπου βρίσκεται κάποιος θεωρεί ότι είναι και το ψηλότερο. Μόνο οι μωροί και αλαζονικοί εμπιστεύονται απολύτως τον εαυτό τους.

Πόσο, αλήθεια, μετάνιωσε ο δυστυχής Σαμψών, γνωστός για τη βιβλική του ρώμη. Εμπιστεύθηκε το μυστικό της δύναμής του σε άπιστη γυναίκα.

Για τούτο και ο Κάτων, Ρωμαίος ύπατος, (2ος – 1ος π.Χ. αι.), γνωστός για την ευθύτητα και την αυστηρότητα στις κρίσεις του, έλεγε ότι για τρία πράγματα μεταμελήθηκε, πρώτον, ότι πέρασε μια ολόκληρη ημέρα χωρίς να μάθει κάτι καινούργιο, δεύτερο, ότι ταξίδεψε διά θαλάσσης, ενώ μπορούσε να είχε ταξιδέψει διά ξηράς, και, τρίτο, ότι είπε στη γυναίκα του μυστικό για δημόσιο ζήτημα.

Συνεχίζεται...