«Φωνή από το παρελθόν», από τον Βαγγέλη Μητράκο

«Κύριε Γκράτσιο

Θα σας απασχολήσω κάτι ακόμη. Η οικογένειά μας είχε προσφέρει διακεκριμένας υπηρεσίας και θυσίας εις την πατρίδα μας.

Στις 5-8-1921, ανήμερα του Σωτήρος, εφονεύθη ο αδελφός του ανδρός μου Κωστής Παπαηλιού, έφεδρος ανθυπολοχαγός, Δικηγόρος, εις Τουλού-Μπουνάρ Μικράς Ασίας, αφού εκράτησε τη Μάχη και κατά τα πρακτικά του Στρατού εφόνευσε με τους άνδρες του 2.000 Τούρκους.

Σας παρακαλώ να κοιτάξετε στα Ιστορικά σας Αρχεία περί της αληθείας, και μου επιτρέψητε, ιδίων μας εξόδων, να του κάμωμεν μίαν προτομήν.

Επρόκειτο περί εκλεκτής φυσιογνωμίας και μεγάλου πατριώτου.

Ευχαριστώ

κ. Μαρίκα Παπαηλιού

Το αίτημα έγινε αποδεκτό, η κ. Μαρίκα Παπαηλιού ανέθεσε στον εξέχοντα γλύπτη και χαράκτη Νικόλα (Νικόλαος Παυλόπουλος, 1909-1990) να φιλοτεχνήσει την προτομή του Ήρωα Κωστή Παπαηλιού και όταν αυτή φιλοτεχνήθηκε, η κ. Μαρίκα προέβη στις απαραίτητες ενέργειες προς τον Δήμο Σπάρτης και η προτομή  του Ήρωα Κωστή Παπαηλιού τοποθετήθηκε στην πλατεία Γ. Σαϊνοπούλου, στο Ν. Κόσμο.

Πάνω στο λευκό μάρμαρο χαράχτηκε η παρακάτω επιγραφή:

Κων/νος Ν. Παπαηλιού

Έφεδρος ανθυπολοχαγός

Δικηγόρος Σπάρτης

Ηρωικώς μαχόμενος με τους άνδρας του,

εφονεύθη την 5/8/1921

εις Τουλού – Μπουνάρ της Μικράς Ασίας,

εξοντώσας με την μονάδα του 2.000 άνδρας του εχθρού.

Ανακοινωθέν Γενικού Επιτελείου Στρατού, αυθημερόν.

(*) Η μάχη στο Τουμλού Μπουνάρ (τοποθεσία στην ευρύτερη περιοχή της Κιουτάχειας) δόθηκε τον Αύγουστο του 1921 από το 34ο Σύνταγμα Πεζικού, σε βοήθεια του οποίου ήρθε το 5/42 Σύνταγμα των Ευζώνων του Στρατηγού Ν. Πλαστήρα. Μετά από σφοδρό και ηρωικό αγώνα οι Έλληνες σημείωσαν περιφανή νίκη κατά των Τούρκων. Αυτόπτες μάρτυρες καταθέτουν ότι μετά τη μάχη είδαν τον Πλαστήρα στη σκηνή του να κλαίει γιατί είχε χάσει 3 αξιωματικούς και 34 στρατιώτες του.

«Κλαίω γιατί έχασα τα καλύτερα παιδιά μου» έλεγε ο Μαύρος Καβαλάρης, που ήταν δεμένος με τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς του. Μέσα στους 3 αυτούς Αξιωματικούς που σκοτώθηκαν πολεμώντας ηρωικά και με αυταπάρνηση στη Μάχη του Τουμλού-Μπουνάρ ήταν και ο Κωστής Ν. Παπαηλιού.

Ο έλεγχος του Τουμλού-Μπουνάρ από τον Ελληνικό Στρατό ήταν υψίστης σημασίας, γιατί, αν το κατείχαν οι Τούρκοι, θα είχαν τη δυνατότητα να απειλήσουν τα μετόπισθεν του Ελληνικού Στρατού. Παράλληλα, σώθηκε ολόκληρο το Α΄ Σώμα Στρατού αλλά και η Ελληνική Στρατιά από την περικύκλωση.

Δυστυχώς ΚΑΙ αυτή η προτομή ακολούθησε τη γνωστή μοίρα των αγαλμάτων, αφού οι Αξίες, τα Ιδανικά και οι Αρχές για τις οποίες αγωνίστηκε κι έδωσε τη ζωή και τα νιάτα του ο Κων/νος Παπαηλιού δεν φαίνεται να εκτιμήθηκαν από τους Νεοέλληνες Σπαρτιάτες:

Τα άγαλμα βανδαλίστηκε και παραμένει βανδαλισμένο (και συνεχώς βανδαλιζόμενο), στη μέση της πλατείας Σαϊνοπούλου, επί μια 25ετία, παρά τα επανειλημμένα αιτήματα και δημοσιεύματα για αποκατάσταση και προστασία του.

Ο νεοκοσμίτης. αξιολογότατος γλύπτης, Δημοσθένης Γ. Τζανάκος, έχει προσφερθεί, ανιδιοτελώς, να αποκαταστήσει τις φθορές του αγάλματος, αν ο δήμος Σπάρτης, ως αρμόδιος, του αναθέσει το έργο. 

Αν αυτό γίνει πράξη, απομένει στον Δικηγορικό Σύλλογο Σπάρτης, σε συνεργασία με τον δήμο και τις οικογένειες ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ και ΠΑΠΑΗΛΙΟΥ, να πάρει υπό την προστασία του το άγαλμα του Ήρωα Δικηγόρου και να το τοποθετήσει στον χώρο του Δικαστικού Μεγάρου Σπάρτης, εκεί όπου είναι ο φυσικός του χώρος.

Θα είναι μια πράξη τιμής και μνήμης, τόσο για τον Κων/νο Παπαηλιού όσο και για την κυρία Μαρίκα Νικολοπούλου-Παπαηλιού (σύζυγο του αδερφού του), η οποία εκπλήρωσε το Χρέος της οικογένειάς της προς τον Ήρωα Σπαρτιάτη, δίνοντας, παράλληλα, την ευκαιρία στη Σπάρτη να τιμήσει έναν Ήρωα από τα σπλάχνα της, τον οποίο  αγνοούσε.

Τα δημόσια γλυπτά είναι οπωσδήποτε ζωντανά μνημεία, που συμβολίζουν, εκτός από το παρελθόν, και το παρόν των πόλεων, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.

29-4-2022
Βαγγέλης Μητράκος