Η Εταιρεία Σπαρτιατικών Σπουδών: «Σύσταση του Λακωνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς»

Το καινοτόμο και φιλόδοξο αυτό εγχείρημα υλοποιείται σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, την αιγίδα του οποίου φέρουν οι επικείμενες προγραμματισμένες δράσεις του, και την ηθική υποστήριξη της Αντιπεριφέρειας Λακωνίας, του Δήμου Ανατολικής Μάνης, του Δήμου Ελαφονήσου, του Δήμου Ευρώτα, του Δήμου Μονεμβασίας και του Ν. Π. Πολιτισμού και Περιβάλλοντος του Δήμου Σπάρτης.

Το Λακωνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς πρόκειται να είναι η αποτύπωση των στοιχείων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Λακωνίας με τη μορφή ευρετηρίου, ακολουθώντας τα πρότυπα του Εθνικού Ευρετηρίου Α.Π.Κ., και φιλοδοξεί να αποτελέσει μια έγκυρη και επικαιροποιημένη εικόνα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Λακωνίας. Μέσω του Λακωνικού Ευρετηρίου Α.Π.Κ. επιδιώκεται να δοθεί ο λόγος στους ίδιους τους φορείς της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς (κοινότητες, ομάδες, ακόμα και μεμονωμένα άτομα) προκειμένου να μοιραστούν τη δική τους πολιτισμική εμπειρία με το εγχώριο και διεθνές κοινό, να μιλήσουν για τη συλλογική τους ταυτότητα, να διατυπώσουν προτάσεις για τη μελέτη και, κυρίως, για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής τους κληρονομιάς.

Η πληροφορία που σχετίζεται με κάθε στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς που εγγράφεται στο Λακωνικό Ευρετήριο Α.Π.Κ. παρουσιάζεται στο Δελτίο Στοιχείου Λακωνικής Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το οποίο συμπληρώνεται και ανανεώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα από την ίδια την κοινότητα των φορέων σε συνεργασία με την Εταιρεία Σπαρτιατικών Σπουδών και με τη συνδρομή της Λακωνικής Επιστημονικής Επιτροπής.

Η Λακωνική Επιστημονική Επιτροπή για την εφαρμογή της Σύμβασης για την Προστασία της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO 2003) στην Περιφερειακή Ενότητα Λακωνίας αποτελείται από πνευματικούς ανθρώπους του τόπου μας που διαθέτουν αναγνωρισμένη πορεία και προσφορά.

Η σύσταση της Επιτροπής είναι η ακόλουθη:

Πρόεδρος:

Νάντια Σερεμετάκη (Δρ) – τ. Καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Μέλη:

Εμμανουήλ Βαρβούνης (Δρ) – Καθηγητής Λαογραφίας και Εθνολογίας και Κοσμήτωρ της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης

• Λυδία-Αντωνία Ματάλα (Δρ) – Καθηγήτρια Διατροφής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
• Ευγενία Μπιτσάνη (Δρ) – Καθηγήτρια Πολιτιστικής Πολιτικής και Διαπολιτισμικών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
• Σταύρος Βλίζος (Δρ) – Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχαιολογίας και Μουσειολογίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο
• Χρυσάνθη Γάλλου (Δρ) – Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αρχαιολογίας και Διευθύντρια του Κέντρου Σπαρτιατικών & Πελοποννησιακών Σπουδών  στο University of Nottingham
• Κορίνα Γιαξόγλου (Δρ) – Επίκουρη Καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας στο Open University of United Kingdom
• Κωνσταντίνος Μαρινάκος (Δρ) – Επίκουρος Καθηγητής Τουριστικής Διοίκησης και Ανάπτυξης  Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και Πρόεδρος του Τουριστικού Οργανισμού Πελοποννήσου
• Μαρία Κουρή (Δρ) – Λέκτορας Πολιτιστικής Διαχείρισης στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
• Γεωργία Κακούρου-Χρόνη (Δρ) – Ιστορικός Τέχνης, τέως Διευθύντρια της Εθνικής Κουμανταρείου Πινακοθήκης Σπάρτης
• Παναγιώτης Ξηντάρας (Δρ) – Φιλόλογος, τέως Τμηματάρχης στη Διεύθυνση Σπουδών του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων
• Πολυτίμη Αλεξανδρίδη – Συμβολαιογράφος, Πρόεδρος του Λυκείου Ελληνίδων Σπάρτης
• Νικόλαος Κουφός – Τέως Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής Εκπαίδευσης, Συγγραφέας και Πρόεδρος της Ένωσης Πνευματικών Δημιουργών Λακωνίας «Χείλων ο Λακεδαιμόνιος»
• Γεώργιος Γιαξόγλου – Αρχιτέκτονας
• Ιωάννης Ισμυρνιόγλου – Μουσικός, Καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών και Διευθυντής Παιδικών Χορωδιών
• Αργύρης Μπόγλης – Περιβαλλοντολόγος

Επίτιμα μέλη:

• Παναγιώτα Ορφανού – Πρόεδρος του Περιφερειακού Τμήματος Σπάρτης του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού
• Ευγενία Πρέβα – Πρόεδρος του Ν.Π. Πολιτισμού και Περιβάλλοντος του Δήμου Σπάρτης
• Μιχαήλ Σόβολος - Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Γερονθρών
• Γραμματέας της Επιτροπής και Εισηγητής των Θεμάτων αυτής ορίζεται ο κος Νικόλαος Ισμυρνιόγλου (Ιστορικός).

Επιπρόσθετα, η Εταιρεία Σπαρτιατικών Σπουδών συνέστησε την Ομάδα Ευαισθητοποίησης Λακωνικού Άυλου Πολιτισμού, η οποία θα είναι η αρμόδια για την ανάπτυξη των επικείμενων δράσεων του Λακωνικού Ευρετηρίου Α.Π.Κ.. Υπεύθυνη της εν λόγω ομάδας τίθεται η κα Πηγή Σακελλαροπούλου (Φιλόλογος και Ιστορικός Τέχνης).

Το Λακωνικό Ευρετήριο Α.Π.Κ. αποτελεί μία πρωτοβουλία νέων από τη Λακωνία για τη Λακωνία και ευελπιστούμε ότι όλοι οι Λάκωνες και όλες οι Λάκαινες θα το «αγκαλιάσουν» ως δική τους κατάκτηση. Ευθύς εξ αρχής, προσκαλούμε όλους ανεξαιρέτως τους φορείς των Δήμων της Λακωνίας (πολιτιστικοί σύλλογοι, καλλιτεχνικές ομάδες κ.ο.κ.) και μεμονωμένα πρόσωπα του τόπου μας που ασχολούνται ενεργά με τη λαϊκή μας παράδοση (ερευνητές, ιστοριοδίφες κ.ο.κ.) να συμβάλουν ισότιμα στην κοινή, τιτάνια αυτή προσπάθεια της διάσωσης και διάδοσης της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Η Λακωνία, γενέθλιος τόπος μακραίωνων παραδόσεων που έχουν αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και θαυμασμού ανά την υφήλιο, «σπάει τα δεσμά» της μεμψιμοιρίας και αποδεικνύει έμπρακτα ότι δύναται να καταστεί πρωτοπόρος σε έναν τόσο κομβικό τομέα για τη συλλογική μας ταυτότητα ως Ελλήνων, όπως είναι αυτός του Πολιτισμού.

Για περαιτέρω πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι/-ες καλούνται να διαβάσουν τις αναλυτικές πληροφορίες που θα αναρτηθούν τις επόμενες ημέρες στην ιστοσελίδα της Εταιρείας Σπαρτιατικών Σπουδών (www.spartanstudies.wixsite.com/spartanstudies). Εξυπακούεται ότι για οποιαδήποτε διευκρίνιση μπορούν να επικοινωνούν με την Εταιρεία Σπαρτιατικών Σπουδών, αποστέλλοντας μήνυμα στην ακόλουθη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: spartanstudiessociety@gmail.com. Τέλος, για την ευχερέστερη και αμεσότερη επικοινωνία των ενδιαφερόμενων για τις δράσεις και τα νέα του Λακωνικού Ευρετηρίου Α.Π.Κ., έχει δημιουργηθεί λογαριασμός στο Facebook, με την ονομασία «Λακωνικό Ευρετήριο Α.Π.Κ.» και μπορείτε να τον ακολουθήσετε πατώντας εδώ: https://bit.ly/34HOc0e.

Λίγα λόγια για το λογότυπο του Λακωνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς:

Κατόπιν ωρίμου σκέψεως και μελέτης μεταξύ ισάξια ενδιαφερουσών επιλογών που μας δόθηκαν από τον γραφίστα μας, κ. Ιωάννη Μπύρο, προτιμήθηκε η χρήση της αναπαράστασης δύο γυναικών που κλώθουν/γνέθουν σε όρθιο αργαλειό.

Η εν λόγω αναπαράσταση αποτελεί μέρος μελανόμορφης ληκύθου που περιείχε ελαιόλαδο, η οποία αποδίδεται στον ξακουστό αγγειογράφο της αρχαϊκής περιόδου Άμαση και, κατά την τρέχουσα περίοδο, εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης (βλ. https://bit.ly/3GyM3RP).

Οφείλουμε να επισημάνουμε σε αυτό το σημείο ότι διαχρονικά, από τις απαρχές του πολιτισμού μας έως την πρόσφατη ιστορία μας, μία από τις σημαντικότερες αρμοδιότητες των γυναικών ήταν η προετοιμασία του μαλλιού και η ύφανση του υφάσματος. Μη λησμονούμε, άλλωστε, ότι η υφαντική τέχνη για τη δημιουργία κιλιμιών στον όρθιο αργαλειό είναι το πρώτο καταγεγραμμένο πολιτιστικό στοιχείο της Λακωνίας στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

• Ομήρου Ιλιάδα, Ραψωδία Γ’ στίχοι 125-128: Το υφαντό της Ελένης

Μετάφραση (Ι. Πολυλάς):

«Την ήβρεν οπού ύφαινε διπλό μεγάλο υφάδι

πορφύριο κι επάνω του κεντούσε τους πολέμους

των χαλκοφόρων Αχαιών, των ιπποδάμων Τρώων

που εξ αφορμής της απαρχής εκείνοι επολεμούσαν.»

• Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία Τ’ στίχοι 136-156: Το τέχνασμα της Πηνελόπης 

Μετάφραση (Δ. Ν. Μαρωνίτης):

«Του Οδυσσέα ο πόθος εμένα με μαράζωσε, κι όσο για γάμο

βιάζονται αυτοί, τόσο κι εγώ σκαρώνω δόλους.

Ένας θεός πρώτα με φώτισε για κείνο το πανί,

να στήσω μες στην κάμαρή μου τον ψηλό αργαλειό,

αρχίζοντας να υφαίνω φαντό μακρύ κι αραχνοΰφαντο, ενώ τους έλεγα

140τα λόγια αυτά, για να τους ξεγελάσω:

“Νέοι κι ωραίοι μνηστήρες, αφού ο θείος Οδυσσέας πέθανε,

κάνετε λίγη υπομονή, μην τρέχετε πίσω απ? τον γάμο μου,

ωσότου τούτο το πανί το αποτελειώσω, για να μην παν χαμένες

οι κλωστές μου. Το υφαίνω σάβανο του σεβαστού Λαέρτη,

την ώρα εκείνη που θα πέσει πάνω του θανατερή η μαύρη μοίρα,

για να τον καταλύσει η άσπλαχνη? μήπως βρεθεί

στον κόσμο μας κάποια γυναίκα να με ψέξει

που θα τον άφηνα νεκρό ασαβάνωτο, έναν που του περίσσευαν τα πλούτη.”

Έτσι τους μίλησα, κι αυτοί περήφανοι στα λόγια μου εμπιστεύτηκαν.

Τότε λοιπόν αδιάκοπα, την πάσα μέρα ύφαινα, στημένη

στον ψηλό αργαλειό, τις νύχτες όμως ξήλωνα, έχοντας πλάι μου

τις δάδες αναμμένες. Για τρία χρόνια ολόκληρα

τους ξεγελούσα και τους έπειθα ανύποπτους τους Αχαιούς.

Όταν ωστόσο μπήκε η τέταρτη χρονιά, γυρίζοντας κι οι εποχές,

διαβαίνοντας οι μήνες, οι μέρες τρέχοντας απανωτές, τότε οι σκύλες δούλες μου

το μαρτυρούν και επ? αυτοφώρω μ? έπιασαν, ξεστόμισαν

λόγια βαριά, κι έτσι αναγκάστηκα να το τελειώσω,

θέλοντας και μη.»

Για την τέχνη της υφαντικής, μπορείτε να συμβουλευτείτε ενδεικτικά τους ακόλουθους διαδικτυακούς τόπους:

• Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς: Η υφαντική τέχνη για τη δημιουργία κιλιμιών στον όρθιο αργαλειό στο Γεράκι Λακωνίας https://ayla.culture.gr/yfantiki-texni-geraki-lakwnias/
• Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης: Συλλογή Υφαντικής http://www.mnep.gr/gr/sylloges/oi-sylloges/yfantiki/