«Αλλοιώσεις της Σύγχρονης Ελληνικής», Γιάννης Λαμπρινάκος - Δρ. Αγγλικής Φιλολογίας

Κάθε γλώσσα αλλάζει διαχρονικά σε όλα τα επίπεδα και με πολλούς τρόπους. Εδώ εξετάζεται η φωνoλογική αλλαγή της Νέας Ελληνικής, ένα φαινόμενο των τελευταίων δεκαετιών. Σε ένα χρονικό διάστημα μιας δεκαετίας καταγράφηκαν λέξεις ή φράσεις οι οποίες είτε ακούγονται στην καθημερινή φυσική συνομιλία ή στο ραδιόφωνο ή στην τηλεόραση, είτε  διαβάζονται σε έντυπα και σε ηλεκτρονικά μηνύματα. Καταγράφηκαν πάνω από εκατό (100)  λέξεις ή φράσεις, στις οποίες παρατηρούνται  σπουδαίες φωνολογικές αλλαγές, οι οποίες παρουσιάζονται σε αυτή την εργασία. Πρόκειται κυρίως για αποσιωπήσεις φθόγγων, σπανιότερα συλλαβών, ακόμα και λέξεων. Στη συνέχεια, γίνεται μια προσπάθεια το σημαντικό αυτό φαινόμενο να σχολιασθεί αλλά κυρίως να ερμηνευθεί, Η αρχή της οικονομίας δε φαίνεται να αρκεί ώστε να εξηγήσει ικανοποιητικά τις αλλοιώσεις. Πιθανώς να δρουν και κοινωνιολογικοί παράγοντες όπως ασυνείδητες μιμήσεις προτύπων. 

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΩΝ ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 

Εδώ καταγράφω πρόχειρα τις αλλοιώσεις στην τρέχουσα ελληνική. Τα παραδείγματα έχουν παρθεί κυρίως από την τηλεόραση ή το ράδιο, από διάφορα έντυπα, το διαδίκτυο, αλλά και από ζωντανές συνομιλίες. 

• 1. Η απώλεια του τελικού -ν- είναι κεντρικό φαινόμενο. Η σιώπηση/σίγηση του φθόγγου -ν- αποτελεί το πιο γενικευμένο και συχνό φαινόμενο. 

Έτσι έχουμε κατ’ αρχήν τη σίγαση του τελικού –ν- στο άρθρο της αιτιατικής.

Παραδείγματα:  Το τίτλο, τη πηγή, τη πίτσα, αλλά ακόμη και μπροστά από ουσιαστικά που αρχίζουν με φωνήεν:  Τη εορτή, το άνθρωπο, το προαύλιο χώρο, το ύποπτο άνδρα. 

Ενδιαφέρον είναι ότι συχνά προστίθεται το -ν- εκεί όπου δεν ενδείκνυται όπως: την βεβαιότητα, τον συγκεκριμένο, κ.α. 

Επιπλέον το -ν- αποσιωπάται και στο μέσον της λέξης:

Σύδεσμος, το πολύ συχνό επέδυση, φαταστικά, Πααγιώτης, Αλέξαδρος 

Επίσης έχουμε σίγαση του τελικού -ν- στη γενική πληθυντικού. Έτσι ακούμε ή διαβάζουμε :

Τω Κυπρίω, Αχαρνώ, τραπεζώ. Οθωμανώ. 

• 2. Τροπή των φθόγγων  γκ-, ντ-, μπ- σε κ-,τ-, π-, όπως: 

Τη τομάτα,  τα έγραφα (έγγραφα),   ο παπάς του (μπαμπάς), το τόπιο (ντόπιο)

Η τροπή αυτή επηρεάζει και την προφορά ξένων λέξεων όπως: κάρτεν (garden)

Πάκιχαμ, (Buckingham)  Κόρτον, (Gordon) Χάρβαρτ (Harvard). 

Φαίνεται ότι υποσυνείδητα έχει στιγματιστεί η χρήση των ήχων b g d  ως «βαρβάρων» και μη ελληνικών.  Φυσικά δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Πώς τότε υπάρχει ο αγκώνας, το μπαλκόνι, το μπόι, η σύγκρουση; 

• 3. Τα ηχηρά σύμφωνα δηλαδή τα   ζ, β, γ, δ γίνονται αντίστοιχα άηχα, σ, φ, χ, θ.

Αυτό έχει ως συνέπεια να αλλοιώνεται το νόημα και να επέρχεται σύγχυση: 

Γραφάτα αντί γραβάτα

Φακέλης αντί Βαγγέλης

Θήμο αντί Δήμο

Συχίσου αντί ζυγίσουν (σίγαση του τελικού –ν- και αλλοίωση του –ζ- και –γ-) 

• 4. Σίγηση άλλων συμφώνων 

Ν - Ως εξαιρετικό και κυρίαρχο φαινόμενο έχει καταγραφεί ξεχωριστά

Φ – αστηρός, αντί αυστηρός, εχές αντί ευχές

Γ - αυτή στι(γ)μή (και σίγαση του άρθρου τη), κύρυμα αντί κύρηγμα,  δημιουρικό(γ)τα

Δ - ογοντα αντί ογδόντα, ποόσφαιρο αντί ποδόσφαιρο

Μ -μη (μ) ου πεις, σύφωνα

Σ  -γεφτικές, αντί γευστικές, ο Τσίπρα αντί ο Τσίπρας,  ώτε αντί ώστε

Τ - επίσευσαν αντί επίστευσαν, προς α εκεί (προς τα εκεί)

Χ - τρέ(χ)ουσες

Ρ - πη(ρ)η(ν)οκίνητο, (διπλή σίγαση), π(ρ)οστασία, πα(ρ) (δ) οσιακά (διπλή σίγαση)

Β – τράμα αντί τραύμα,  αφισφήτηση αντί αμφισβήτηση (διπλή σίγαση)

Κ- κοα κόλα αντί κόκα-κόλα

Λ - κα(λ)ως τον 

• 5. Σίγηση συλλαβών 

ΡΑ, ΡΙ - Κα(ρα)ντζαφέ(ρ)ης (διπλή σίγαση), πε(ρι)φέρεια

ΖΗ - συ(ζη)τήθηκε

ΝΑ - α(να)σ(χ)ηματισμό (διπλή σίγαση)

ΜΙ - νο(μι)σματικό

ΔΙ - ιοκτήτς, αντί ιδιοκτήτης

ΔΑ - δι(δα)κτορία

ΒΙ -το βλιο (εννοεί το βιβλίο)

ΒΕ - (βε)βαίως

ΤΙ -για(τι) το ευαγγέλιο

ΝΟ - μό(νο) σε μια τετραετία

ΠΟ- από (πο)λύ καιρό

ΜΟΥ-  μ μεταφέρουν, αντί μου μεταφέρουν

ΚΟΥ- κουλοφόρων αντί κουκουλοφόρων

ΡΟΥ – αγριογούνο αντί αγριογούρουνο 

• 6. Σίγηση λέξεων 

ΠΟΥ -σα επτά κόκκαλα (που) προεξέχουν

ΤΗ - αυτή (τη) στιμή, αντί αυτή τη στιγμή

ΤΑ- Συνάδελφε, βρες τι είναι αυτά μικρά που έχω φυτέψει. (Επειδή η προηγούμενη λέξη λήγει σε συλλαβή -τα, ο νους θεωρεί ότι δε χρειάζεται να επαναληφθεί. Και έτσι την παραλείπει! ) 

ΕΙΝΑΙ -  η απολύτως προφανές, αντί είναι απολύτως προφανές, ο πίνακας δεν ακριβής, αντί δεν είναι ακριβής

ΤΙΣ - βασανίζει όλες χώρες, αντί βασανίζει όλες τις χώρες 

Συμπεράσματα 

• Το γεγονός ότι οι αλλοιώσεις δεν συμβαίνουν πάντα, φανερώνει τη μη πλήρη αποδοχή τους από το υποσυνείδητο. Η διαδικασία τρέχει. 
• Επειδή δεν παρατηρώ παρόμοιες αλλοιώσεις στην Αγγλική η την ισπανική, γλώσσες τις οποίες γνωρίζω και χρησιμοποιώ, υποπτεύομαι ότι μπορεί να συμβαίνει αυτό στην Ελληνική λόγω της αφύσικης επιβολής της λόγιας η καθαρευουσιάνικης γλώσσας της τελευταίας.. 
• Είναι ένα κοινό λάθος, οπότε τείνει να γίνει σωστό. Communis eror facit jus.  Το κοινό λάθος ποιεί δίκαιον. 
• Οι περισσότεροι αναγνώστες δεν το συνειδητοποιούν όπως και αυτός που έγραψε τη φράση! 
• Ο χρόνος θα δείξει αν αυτές οι αλλοιώσεις καθιερωθούν και γίνουν κανόνας. 
• Οι σιγήσεις αποδείχνονται από τη συστηματική εμφάνιση  σε γραπτά  κείμενα. Αν ήταν τυπογραφικά λάθη δε θα είχαν συνέπεια, θα ήταν τυχαία. 
• Οι πολλές σιγήσεις και αλλοιώσεις προκαλούν όπως είναι αναμενόμενο, σύγχυση στην κατανόηση του λόγου και στην επικοινωνία γενικά. 

Για παράδειγμα:

• Ζάππειο ή σάπιο, ειδικό ή ηθικό, έπεσε ή έπαιζε, έγραφα (εγώ) ή έγραφα (ν) αυτοί, ή έγγραφα, αρχίσει ή αρχίζει.
• Άρχισα ή άρχισαν, είδα ή είδαν, και εκατοντάδες άλλες περιπτώσεις. 
• Η λέξη άντρας γράφεται ή λέγεται: άδρας ή άνδρας ή άτρας. Βλέπε εδώ σχόλιο στο Facebook: Χρονια πολλα να τον χαιρεστε Τον ανρα σου. 

Εκπλήσσει το εύρος των αλλοιώσεων. Καθρεφτίζει μια μεγάλη αλλαγή στη νέα ελληνική. Είναι βέβαιο ότι μερικές αλλοιώσεις δε θα επιβιώσουν με την έννοια ότι είναι τόσο δραστικές και εμποδίζουν τόσο την επικοινωνία, ώστε ελπίζει κανείς ότι αυτόματα και φυσικά η ίδια η γλώσσα δηλαδή οι ομιλητές ασυνείδητα και βαθμιαία θα αποκαταστήσουν,  θα επαναφέρουν την «ομαλότητα». 

Εντυπωσιακό επίσης είναι το γεγονός ότι στο σύνολό τους οι γράψαντες ή ομιλήσαντες, δεν συνειδητοποιούν το λάθος ή το αποδίδουν σε τυπογραφική απροσεξία. Αδυνατούν ακόμη και να καταλάβουν αυτό που συμβαίνει! 

Τέλος,  ένα από τα βασικά αξιώματα της γλωσσολογίας είναι ότι περιγράφουμε ότι ακούμε ή διαβάζουμε και δεν διορθώνουμε, δεν κρίνουμε αν κάτι είναι λάθος. Την τελική κρίση την αφήνω στον αναγνώστη. Η γλώσσα αλλάζει πάντα. Το μέλλον θα δείξει τελικά ποιές και πόσες από τις αλλαγές που επισημάναμε  θα επικρατήσουν.  

ΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟ ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΑΛΛΟΙΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΓΡΑΠΤΑ ΚΑΙ ΑΚΟΥΣΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 

1. Προσβήθηκε από γρίπη
2. Ιωανίων
3. Διέ(σ) χισαν
4. Ξυπ (ν)είστε
5. Ορθοντική θεραπεία
6. Αποφέγματα
7. Φαίεται
8. ΄Α(νοι) ξα
9. Αθόρμητη
10. Δε το αφήσω έτσι
11. Εδηλωση
12. Αμόσφαιρα
13. Δεν απορίπουν
14. Ξέχνοιαστες εποχές
15. Πάνε και έροντε
16. Σους ουρανούς (σε κάλαντα)
17. Να  β(γ)ουν όλα στο φως
18. Ξες, αντί ξέρεις, όπως δες, θες
19. Φρόντισαν να μας ξαασκλαβώσουν
20. Με βάση αυτές οι μελέτες
21. Έχουν εντελώς από το ησι…
22. Η απολύτως προφανές αντί, είναι απολύτως προφανές
23. Δέδρα
24. Πολύ το συγκίνησε αυτό πουλάκι… (Αυτόν ή αυτό;)
25. Σε άρθρο του βήματος σοβαρός αρθρογράφος  γράφει:  Λυσιστάτη
26. Οπότε έχω ανασκουπωθεί… Σε σχόλιο γραμμένο σε ημέηλ από πανεπιστημιακό γλωσσολόγο.
27. Και σκεφτείς ότι σαν υπουργός
28. ΚΕΑΣΙΑ  αντί ΚΕΡΑΣΙΑ (σε πινακίδα δρόμου στη Βλαχοκερασιά Αρκαδίας)
29. Αγριογούνο    (σε μενού στη Βυτίνα Αρκαδίας)
30. ΠΑΤΕΙΣΤΕ ΤΟ ΚΟΥΠΙ (σε βενζινάδικο)
31. …έπλε τα χέρια του σε μια λιμνοθάλασσα ή ένα ποτάμι πίσω από την παραλία στην περιοχή …
32. οδηγώντας μείωση της θερμοκρασία 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία 

(Listed below are some of the standard reference works on and extended treatments of aspects of Modern Greek. Included here are descriptive grammars (Mirambel 1939, Householder et al. 1964, Eleftheriades 1985, Joseph & Philippaki-Warburton 1987, Holton et al. 1997); state-of-the-art overview sketches (Mirambel 1959, Mackridge 1985); histories, with discussion of modern dialects (Browning 1983, Horrocks 1997), and dialectological studies (Newton 1972, ) 

• Ανδρουτσόπουλος, Γ. 1998. “Γλώσσα των νέων και γλωσσική αγορά της νεανικής κουλ- τούρας”, Μελέτες για την ελληνική γλώσσα 18, 41–55. 
• Βελούδης, Γ. 2001. “Άνισες εξισώσεις: η γλώσσα των νέων”, στο Γ. Χάρης (επιμ.), Δέκα μύθοι για την ελληνική γλώσσα. Αθήνα: Πατάκης, 73–82.
• Θεοδωροπούλου, Μ. & Γ. Παπαναστασίου. 2006–2008. “Το γλωσσικό λάθος”, στο Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσ- σας, 199–202.
• Θεοφανοπούλου-Κοντού, Δ. 1999α. “Η ανατομία του λάθους”, Συνέδριο για την Ελ- ληνική Γλώσσα: 1976–1996, Είκοσι χρόνια από την καθιέρωση της νεοελληνικής (δημοτικής) ως επίσημης γλώσσας (Αθήνα, 29 Νοεμβρίου – 1 Δεκεμβρίου 1996). Πρακτικά Συνεδρίου. Αθήνα, 253–9. —. 1999β
• Γλωσσολογία 11–12, 1–40. —. 2001. “Λάθη στη χρήση της γλώσσας: αλήθεια και μύθος”, στο Γ. Χάρης (επιμ.), Δέκα μύθοι για την ελληνική γλώσσα. Αθήνα: Πατάκης, 53–61. —.
• Kontosopoulos 1994); in ad Joseph, Brian D. & Irene Philippaki-Warburton. 1987. Modern Greek. London: Croom Helm Publishers
• Kontosopoulos, Nikos. 1994. Dialektoi kai Idiomata tes Neas Ellinikes. Athens.
• Mackridge, Peter. 1985. The Modern Greek Language. Oxford, at the Clarendon Press.
• Mirambel, Andre. 1939. Precis de grammaire elementaire du grec moderne. Paris: Societe d΄editions “Les Belles Lettres”. Mirambel, Andre. 1959. La langue grecque moderne, description et analyse. Paris: dition, a few key
• Ξυδόπουλος, Γ. 2004. “Τι είναι τελικά τα γλωσσικά λάθη;”, Μελέτες για την ελληνική γλώσσα 24, 519–30.
• Παπαζαφείρη, I. 1988. Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας. Αθήνα:
• Τσάκωνα, Β. 2005. “Τα μαργαριτάρια είναι παντοτινά: η χιουμοριστική πλευρά του γλωσσικού λάθους”, Πρακτικά της 2ης Συνάντησης Εργασίας Μεταπτυχιακών Φοιτητών (Τμήμα Φιλολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών, 14–16 Μαρτίου 2003). Αθήνα, 187–98.
• Σαφαρίκας, Α., (1961): *Έρευνα έπί τού λεξιλογίου τών Ελλήνων μαθητών, Athens.
• Χαραλαμπάκης, Χ. 1999. “Η ‘καλή’ και η ‘κακή’ χρήση της νεοελληνικής: θεωρητικά και πρακτικά προβλήματα”, Συνέδριο για την Ελληνική Γλώσσα: 1976–1996, Είκο- σι χρόνια από την καθιέρωση της νεοελληνικής (δημοτικής) ως επίσημης γλώσσας (Αθήνα, 29 Νοεμβρίου – 1 Δεκεμβρίου 1996). Πρακτικά Συνεδρίου. Αθήνα, 261–75.
• Χάρης, Γ. 2003. Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη. Αθήνα: Πόλις. —. 2008α. Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη, 2ος τόμ. Αθήνα: Πόλις —. 2008β. “Οι γλώσσες προχωρούν με τα λάθη τους”, εφ. Καθημερινή, 14.12.2008.

• www.greek-language.gr/
• http://users.uoa.gr/~aprotopapas/CV/pdf/Protopapas_phon-notes_2003.pdf*** για φωνητικές αλλοιώσεις
• Pavlidou, Th.-S. 2012. The Corpus of Spoken Greek: Goals, challenges, perspectives. LREC Proceedings, Workshop 18 (Best Practices for Speech Corpora in Linguistic Research), 23-28.
• Pavlidou, Th.-S., Ch. Kapellidi & E. Karafoti. 2014. The Corpus of Spoken Greek (CSG). Στο Best Practices for Spoken Corpora in Linguistic Research, S. Ruhi, M. Haugh, T. Schmidt & K. Worner (eds), 56-74. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
• Παυλίδου, Θ.-Σ. (επιμ.). 2016. Καταγράφοντας την Ελληνική Γλώσσα. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.