«Τραμπικός αυταρχισμός μια ακόμη ομολογία αποτυχίας …» από τον Παναγιώτη Κουμουνδούρο

Για να μην υπάρχουν αμφιβολίες, παραθέτω τη δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκης «Συζητήσαμε την πορεία της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και νομίζω ότι εδώ πρέπει να είμαστε ειλικρινείς ότι είναι μια καινούργια διαδικασία, η οποία ακόμα δεν έχει φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Και εδώ θέλω να είμαι πολύ σαφής, ειδικά για την κατηγορία εκείνων των εκπαιδευτικών που αρνούνται επί της αρχής να αξιολογηθούν. Η θέση μας εδώ με ξεκάθαρη και κατεύθυνση που έχω δώσει το Υπουργείο πολύ σαφής: Αν κάποιος αρνείται επί της αρχής να αξιολογηθεί, δεν πρέπει να έχει θέση στο δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης». Μνημείο  ομολογία αποτυχίας της πολιτικής του και από την άλλη μια ακόμη εφαρμογή τραμπικου αυταρχισμού

Πρώτον η δήλωση από μόνη της, την έκανε ο πρωθυπουργός της χώρας, είναι ένα κραυγαλέο παράδειγμα αυταρχισμού. Κατά την γνώμη μου αναγνωρίζει την ανεπάρκεια της τρέχουσας διαδικασίας αξιολόγησης, "δεν έχει φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα", αλλά κατά προσφιλή του τακτική την  αντί να αναζητήσει ευθύνες στο ίδιο το σύστημα, επιλέγει να στοχοποιήσει όσους έχουν κριτική στάση απέναντί του. Η ομολογία αποτυχίας μετατρέπεται κυνικά σε εργαλείο καταστολής της διαφωνίας.

Δεύτερο  το "επί της αρχής" δεν αφορά τη συμπεριφορά ή την αποδοτική προσφορά των εκπαιδευτικών που κρίνονται αυστηρά αλλά καθημερινά καταρχήν από τους μαθητές τους. Δεν αφορά ούτε αν κάνουν επιτυχώς το μάθημά τους, ούτε αν συμβάλλουν στην κοινωνική και μορφωτική λειτουργία του σχολείου. Το "επί της αρχής" δεν αφορά ούτε καν την τις πρακτικές ενέργειες του έκανε ο εκπαιδευτικός, εφαρμόζοντας τις αποφάσεις των συνδικαλιστικών του οργάνων. Ένας εκπαιδευτικός μπορεί να διαφωνεί αλλά κάτω από αφόρητη πίεση να υποκύπτει σε εντολές διευθυντών και προϊσταμένων.

Το "επί της αρχής" είναι ξεκάθαρο ότι αφορά την πεποίθηση, το φρόνημα του ανθρώπου. Με άλλα λόγια, ο πρωθυπουργός δηλώνει ότι όποιος-α έχει διαφορετική για την σκοπιμότητα ή για την αποτελεσματικότητα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού, όποιος-α στοχάζεται διαφορετικά και αρνείται ιδεολογικά να αποδεχθεί μια αξιολόγηση που θεωρεί άδικη, τιμωρητική, εργαλείο πειθαναγκασμού, δεν είναι αποδεκτός στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα.

Τρίτον η στόχευση στο "επί της αρχής" μετατρέπει την αξιολόγηση σε πιστοποιητικό φρονηματικής καθαρότητας. Όπως σε άλλες ιστορικές περιόδους – που δυστυχώς οι παλιότερες γενιές θυμούνται – δεν αρκούσε να εκτελεί κάποιος τα καθήκοντά του. Έπρεπε να πιστεύει και "σωστά", σύμφωνα με τις επιταγές της εξουσίας. Να μια ακόμα αποκαλυπτική αλήθεια. Δεν αξιολογείται το έργο ή η διδακτική πράξη των εκπαιδευτικών, αξιολογείται η σκέψη.

Να λοιπόν ο στόχος.

Τέταρτον η δήλωση του κ. πρωθυπουργού πέρα από ιδεολογικά σκληρή, είναι και πολιτικά επικίνδυνη. Δεν στοχοποιεί μόνο τους εκπαιδευτικούς? απειλεί ευθέως τη φύση και το χαρακτήρα του δημόσιου σχολείου ως χώρου κριτικής σκέψης, αναζήτησης και δημιουργίας.

Οι Υπουργοί Παιδείας συνήθως διακηρύσσουν - όπως έκανε πρόσφατα η κυρία Μιχαηλίδου αναφερόμενη στο μάθημα της Ιστορίας — ότι το σχολείο οφείλει να καλλιεργεί την κριτική σκέψη. Στο κρίσιμο ζήτημα της αξιολόγησης, ο ίδιος ο πρωθυπουργός έρχεται να διαψεύσει αυτή τη ρητορική στην πράξη.

Με τη δήλωσή του, εξοστρακίζει κάθε έννοια κριτικής σκέψης μέσα στο σχολείο. Στέλνει ένα σαφές μήνυμα στους εκπαιδευτικούς — και κατ’ επέκταση στους μαθητές - ότι η διαφωνία τιμωρείται και ότι η υποταγή στην εκάστοτε εξουσία γίνεται προϋπόθεση συμμετοχής στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Πέμπτο η πομπώδεις ρητορική των Υπουργών Παιδείας δεν είναι τυχαία. Δεν ξέρω αν απ’ αυτούς που στηρίζουν αυτή την πολιτική, περνώντας από τα σχολεία έμαθαν, ότι η μαζική παιδεία είναι τέκνο του Διαφωτισμού. Όμως, η αρχή που σήμερα διατυπώνεται, ότι όποιος αμφισβητεί πρέπει να εκδιωχθεί, αντιστρέφει βίαια τον ορισμό του Κάντ για το Διαφωτισμού: "Έχε το θάρρος να χρησιμοποιείς τη δική σου νόηση."

Αντί η κριτική σκέψη να ενθαρρύνεται, ποινικοποιείται. Αντί η ορθολογικότητα να σημαίνει διαρκής δοκιμασία και επανεξέταση των θεσμών, ταυτίζεται με την τυφλή υπακοή. Έτσι, η Παιδεία ξεγυμνώνεται από τον αυθεντικό σκοπό της και υποβιβάζεται σε μηχανισμό πειθαρχίας.

Στην αλλοπρόσαλλη εποχή που ζούμε  τα σκοτεινά σημεία των σύγχρονων θεσμών, η άρνηση της σκέψης είναι το θεμέλιο του αυταρχισμού. Γιατί το μεγάλο κακό δεν το προκαλεί το μίσος ή η κακία που γεννά, αλλά η αδιαφορία και η άκριτη συμμόρφωση, το μεγαλύτερο κακό διαπράττεται από ανθρώπους που ποτέ τους δεν αποφασίζουν να είναι καλοί ή κακοί.

Με το μήνυμα του ο πρωθυπουργός  προς τους εκπαιδευτικούς δεν βάζει στο επίκεντρο την ποιότητα του έργου τους ή τα επιχειρήματα που ενδεχομένως προβάλλουν. Η ουσία είναι άλλη η αμφισβήτηση αυτή καθαυτή γίνεται αμάρτημα, ανεξάρτητα από τη λογική, την εμπειρία ή την ηθική βάση της.

Έκτο πρέπει να προσέξουμε και τούτο ο πρωθυπουργός δεν μιλά καν για το δημόσιο σχολείο. Μιλά γενικά για το εκπαιδευτικό σύστημα, αφήνοντας να εννοηθεί ότι αυτή η λογική αφορά και στα ιδιωτικά σχολεία.

Έβδομο  είναι λογικό αυτομάτως να τεθεί το ερώτημα, τι ακριβώς προτίθεται να κάνει ο κ. Πρωθυπουργός; Θα θέσει ως κριτήριο διορισμού και πρόσληψης το "ορθό" φρόνημα απέναντι στην αξιολόγηση; Θα αποκλείει όσους διατηρούν κριτική στάση; Θα κρίνονται οι εκπαιδευτικοί αν συμφωνούν πολιτικά με τη γραμμή της κυβέρνησης; Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για αποκλεισμό που εάν υλοποιηθεί θα πρόκειται για ιδεολογική εκκαθάριση στο δημόσιο σχολείο.

Όγδοο η μετατόπιση της πολιτικής κυβέρνησης που θεωρούσε την αξιολόγηση ως μέσο βελτίωσης, σε ένα μέσο ιδεολογικής συμμόρφωσης δεν είναι απλώς επικίνδυνη για τους εργαζόμενους. Είναι επικίνδυνη για το ίδιο το μέλλον της παιδείας και της δημοκρατίας στη χώρα. Η αξιολόγηση γίνεται πλέον τεστ πολιτικής πίστης. Και αυτό δεν απειλεί μόνο τους εκπαιδευτικούς.

Ένατο ο Κυριάκος Μητσοτάκης αντί να αναγνωρίσει την ανάγκη επανεξέτασης της πολιτικής αυτής, φορτώνει την αποτυχία στους εκπαιδευτικούς που αντιστέκονται επί της αρχής. Ο στόχος δεν είναι η βελτίωση της αξιολόγησης, είναι η συρρίκνωση της λειτουργίας του δημόσιου σχολείου και η μετατροπή του σε μηχανισμό συμμόρφωσης.

Τέλος η πολιτική αυτή δεν είναι απλώς αντιεκπαιδευτική. Είναι αντιδημοκρατική στην καρδιά της. Ο αγώνας των εκπαιδευτικών λοιπόν, δεν είναι μόνο αγώνας για εργασιακά δικαιώματα. Είναι αγώνας για την ελευθερία της συνείδησης στο σχολείο την παιδαγωγικής και επιστημονικής ελευθερίας. Και, τελικά, για την ίδια την υπόσταση της δημόσιας παιδείας σε μια σχετικά δημοκρατική κοινωνία που χρειάζεται σκεπτόμενους πολίτες.

Παναγιώτης Κουμουνδούρος
Εκπαιδευτικός