«Η Ουτοπία Αποτελεί τον Τόπο του Άγνωστου, τον Χώρο μιας Αναγεννημένης Ελπίδας» από τον Παναγιώτη Κουμουνδούρο

Οι αντιφάσεις, η αυτοκαταστροφή, τα διαλυτικά στοιχεία και η παρόρμηση αποτελούν συστατικά αυτής της νέας κατάστασης. Η απογοήτευση, η απόρριψη, η παραποίηση, η αυταρχικότητα και η απονομημοποίηση συνεκτικών θεσμών και κυρίως της πολιτικής αποτελούν μέρος της τόσο, όσο και η διαδικασία καθ’ εαυτή.    

Η νεοφιλελεύθερη αντίληψη έχει διαδοθεί ανά τον κόσμο, δίκην επιδημίας, και απειλεί με αλλαγή εποχής, αλλαγή παραδείγματος.

Αυτή παράγει και απελευθερώνει ένα τεράστιο δυναμικό από ανασφάλεια, αδυναμία, κοινωνική απένταξη και περιθωριοποίηση, ανεργία, φτώχεια, ανισότητες, και ταυτόχρονα αποσυλλογικοποίηση και εξατομίκευση.

Συλλογικές δομές και κοινότητες αλληλεγγύης, αξίες, συμπεριφορές και στρατηγικές ζωής διαβρώνονται, αποδυναμώνουν και δεν προσφέρουν πλέον καμιά σιγουριά.

Αγώνες αιώνων, για την κατάκτηση της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της ισότητας, της δικαιοσύνης, αμφισβητούνται, όλα αυτά παγκοσμιοποιούνται, και ισχύουν όχι μόνο για τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, για τα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά και για τη περιφέρεια γενικά και ιδιαίτερα για τις αγροτικές και μη αναπτυγμένες περιοχές. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία αυτού του πλανήτη και της ανθρωπότητας, τόσες πολλές ανθρώπινες υπάρξεις έχει πλήξει η ανισότητα, ο αποκλεισμός, η πείνα, και δια μέσου αυτών η οικονομική καταπίεση και εξαθλίωση, Στις τελευταίες μάλιστα περιοχές, η κατάσταση αυτή είναι πιο δραματική, αφού αντιδρούν οι περιοχές αυτές πολύ αργά, έναντι αυτών των αλλαγών, και μάλιστα απροετοίμαστες όπως είναι, αντιδρούν αυθόρμητα, βασιζόμενες σε παραδοσιακές μορφές συνείδησης και συμπεριφοράς, αρνητικά και αμυντικά με απόλυτη απόρριψη ή αντίθετα με άκριτη αποδοχή και υποταγή ή με έναν αναποτελεσματικό συνδυασμό και των δύο.

Το γεγονός ότι, «η οικονομία δεν είναι πλέον ενταγμένη μέσα στις κοινωνικές σχέσεις, αλλά αντίθετα οι κοινωνικές σχέσεις είναι ενταγμένες στο σύστημα οικονομίας», οδηγεί αναγκαστικά σε κοινωνικό αποκλεισμό, σπάζει  τις διανθρώπινες σχέσεις και απειλεί το φυσικό ζωτικό χώρο του ανθρώπου με εξαφάνιση. 

Σε μια τέτοια επιθετική διείσδυση του νεοφιλελεφθερισμού σε παραδοσιακές κοινωνίες και κοινότητες διαλύονται παλιές δομές, αλλά δεν δημιουργούνται νέες, και πάντως όχι αμέσως. Σε μια τέτοια ρευστή κοινωνική κατάσταση ελλοχεύουν κίνδυνοι με ανυπολόγιστες συνέπειες. Η κρίση που αντιμετωπίζουμε δεν αλλάζει τον ρόλο ειδικότερα της Αριστεράς, του πολιτικού και του κριτικά σκεπτόμενου και δρώντος προοδευτικού πολίτη- αντίθετα, είναι πιο επείγον και επιτακτικός από ποτέ αυτή τη στιγμή η ένταση της δράσης του.

Επαληθεύεται αυτό που διαπίστωσε ο Αντόνιο Γκράμσι στα Τετράδια της φυλακής στα 1932: «Υπάρχουν πάντα μεγάλες κρίσεις στις οποίες η καπιταλιστική οικονομία, η κουλτούρα και η ιδεολογία και το κομματικό σύστημα χάνουν την εμπιστοσύνη και τη συναίνεση. Μια κρίση είναι ότι ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος δεν μπορεί ακόμη να γεννηθεί. Είναι η εποχή των τεράτων».

Είναι χρήσιμο λοιπόν να υπενθυμίζουμε ότι, η πολιτική είχε αρχικά την κοινωνική εντολή να διασφαλίσει ότι όλοι οι πολίτες σε μια δημοκρατία έχουν ίσα δικαιώματα να ζουν με αξιοπρέπεια, πράγμα που σημαίνει ότι συμμετέχουν σε όλες τις αποφάσεις, χωρίς εξαίρεση, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας κόσμος στον οποίο να επικρατεί το ωραίο, το καλό, το αληθινό, το ουσιαστικό και το δημιουργικό.

Είναι ουτοπία;

Βεβαίως είναι.

Είναι όμως μια συγκεκριμένη ουτοπία, και που θέλουμε να υπάρξει.

Η ουτοπία έτσι και αλλιώς τοποθετείται γενικά στον μέλλον αποτελεί τον τόπο του άγνωστου μέσα σ’ αυτό το  χώρο μιας αναγεννημένης βαθιάς ελπίδας.

Αλλά η ελπίδα αυτή υπάρχει;

«Όχι-Ακόμη».

Η ελπίδα έχει δυο παιδιά:

Την Οργή και το Θάρρος.

Την Οργή για την πραγματικότητα και το Θάρρος για ν΄ αλλάξει την πραγματικότητα

(Pablo Neruda)

Η ουτοπία είναι στον ορίζοντα… κάνω δύο βήματα, απομακρύνεται δύο βήματα. Κάνω δέκα βήματα και ο ορίζοντας τρέχει δέκα βήματα μακριά. Όσο και να περπατάω, δεν θα τη φτάσω ποτέ.

Τι χρησιμεύει τότε η ουτοπία; Σ’ αυτό χρησιμεύει: στο να περπατάς.

(Eduardo Galeano)

Παναγιώτης Κουμουνδούρος
Συντονιστής ΝΕ Λακωνίας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ