Spartorama | «Η Σπάρτη απ’ το μπαλκόνι του γιατρού» από τον Βαγγέλη Μητράκο

«Η Σπάρτη απ’ το μπαλκόνι του γιατρού» από τον Βαγγέλη Μητράκο

Ευάγγελος Μητράκος 22/02/2023 Εκτύπωση Κοινωνία Λακωνία Χρονογράφημα

«..κάθε φορά που σκύβεις με ενδιαφέρον πάνω από την Σπάρτη και την ιστορική της διαδρομή σου δημιουργείται μια σχέση αγάπης με την «τραυματισμένη πόλη»

Ο καλός μου φίλος, ο καρδιολόγος Γιάννης Μιχελόγγονας (όπως μου εκμυστηρεύθηκε) έβαλε ως προϋπόθεση για την αναζήτηση του ιατρείου του στη Σπάρτη, τη θέα του Ταΰγετου. Και, πράγματι, κατάφερε να βρει ένα ιατρείο, στην οδό Λυκούργου, στο ύψος της πλατείας, που του χαρίζει μια μοναδική θέα του φημισμένου βουνού της Σπάρτης, το οποίο ο Γιάννης έχει λατρέψει ως ορειβάτης αλλά και ως φυσιολάτρης από συνείδηση.

Όταν βγαίνεις, λοιπόν, στο μεγάλο και ηλιόλουστο μπαλκόνι του ιατρείου του Γιάννη, το βλέμμα σου μαγνητίζεται, πρώτα, απ’ τον μυθικό Ταΰγετο, το «αρσενικό βουνό», του Στρατή Μυριβήλη, ο οποίος, εκεί πίσω από τις πλάτες της Σπάρτης, σ’ όλες τις εποχές, έχει να σου δώσει πανέμορφες όψεις του μεγαλείου του.

Όταν καταφέρεις να πάρεις τα μάτια σου απ’ τον Ταΰγετο (πάντα απ’ το μπαλκόνι του γιατρού) ξανοίγεσαι προς τα κάτω, στη λεωφόρο Λυκούργου. Έχεις διαβάσει πως στην αρχή της ιστορίας της νέας Σπάρτης λεγόταν οδός Αμαλίας και από την Παλαιολόγου και κάτω είχε την ονομασία οδός Ευρώτα. Ζυμωμένη με την κοινωνική και οικονομική ζωή της πόλης, η Λυκούργου, είχε κάποτε στις νησίδες της νεραντζιές και μετά το ’70 πανέμορφες και πολύχρωμες τριανταφυλλιές, που σήμερα (ανεξήγητο το «γιατί» ΚΑΙ ΤΟ «πώς») λείπουν, στο μεγαλύτερο μέρος της. Κάτω βαθιά, στα ανατολικά της Λυκούργου, αγναντεύεις τον Λόφο και το «ΞΕΝΙΑ», ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα της 10ετίας του ’50, το οποίο κτίσθηκε στα 1958-1959 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Χ. Μπουγάτσου υπό την καθοδήγηση του τότε επικεφαλής του ΕΟΤ, μεγάλου Έλληνα αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη. Το ΞΕΝΙΑ υπήρξε ξενοδοχείο Α΄ κατηγορίας με 60 κλίνες και εστιατόριο (επίσης Α΄ κατηγορίας). Άφησε εποχή, διαφήμισε τουριστικά τη Σπάρτη σ’ όλον τον κόσμο, φιλοξένησε προσωπικότητες ελληνικής και παγκόσμιας εμβέλειας αλλά, δυστυχώς, αφέθηκε στην πορεία να ρημάξει και σήμερα, ετοιμόρροπο, περιμένει την αποκατάστασή του, αποτελώντας διαρκή καταγγελία για τους Σπαρτιάτες και τους αρμοδίους κάθε εποχής.

Ανεβαίνοντας με το βλέμμα από το ΞΕΝΙΑ προς την Παλαιολόγου δεν μπορείς παρά να σταθείς σε τρία από τα πρώτα οικήματα της παλαιάς Σπάρτης: Τα δύο είναι βρίσκονται στη γωνία Παλαιολόγου και Λυκούργου (εκεί που είναι το φωτογραφείο ΤΟΜΠΡΟΥ) και σύμφωνα με παλιές φωτογραφίες της Σπάρτης, αυτά τα δυο σπίτια ήταν τα πρώτα που αναγέρθηκαν στη ανατολική πλευρά της Παλαιολόγου, όταν αποφασίστηκε, στα 1856, να εκποιηθεί η μισή κεντρική πλατεία της Σπάρτης, η οποία σύμφωνα με το βαυαρικό σχέδιο έφτανε μέχρι το Μουσείο, και να κοπούν οικόπεδα προς πώληση σε ιδιώτες.

Το εκ δεξιών στέγασε κάποτε το Φαρμακείο ΔΗΜΑ, οι κόρες του οποίου (Μπέτη και Μιράντα) διέπρεψαν στο ελαφρολαϊκό τραγούδι, μετέπειτα το κατάστημα υλικών οικοδομών ΑΪΒΑΛΗ και σήμερα (2020) το κατάστημα ΚΡΙΚΕΛΑ ίδιου αντικειμένου. Το εξ αριστερών (γωνία) συνδέθηκε με τη λειτουργία του παντοπωλείου ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ και το κρεοπωλείο Αντωνίου Καραγιαννάκου (1956-2002) που στεγάστηκαν στο ισόγειο. Σήμερα (2023) στεγάζει το Φωτογραφείο ΤΟΜΠΡΟΥ.

Της ίδιας, περίπου περιόδου είναι και το κτήριο Γραμματικάκη, στην απέναντι ακριβώς γωνία, το οποίο, αφού δέσποσε επί 10ετίες στο κέντρο της πόλης δίνοντας ζωντανή εικόνα των παλαιών παραδοσιακών σπιτιών της και αφού κινδύνευσε ΚΑΙ αυτό με κατάρρευση, κατάφερε να διασωθεί χάρη στην ιδιωτική πρωτοβουλία, να ανακαινισθεί και να λειτουργεί σήμερα ως κατάστημα «καφέ», έχοντας διατηρήσει πολλά εξωτερικά και εσωτερικά μορφολογικά και άλλα χαρακτηριστικά του.

Το κτήριο αυτό είναι «φορτωμένο» με όμορφες αναμνήσεις για τους Σπαρτιάτες, αφού στο ισόγειό του λειτούργησαν, στο παρελθόν, καταστήματα, που συνδέθηκαν με τη ζωή και την ιστορία της πόλης (Κουρείο «Χρυσαλλίς» ΤΑΣΟΥ ΚΑΡΑΝΑΓΝΩΣΤΗ, Κοσμηματοπωλείο ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΛΟΚΩΣΤΑ, Κουρείο ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗ, Ραφείο ΛΟΥΚΑ, κατάστημα Παιδικών Ρούχων BEBE – ROSE των ΑΦΩΝ ΜΠΟΥΡΟΥΝΗ, Ραφείο Υποκαμίσων ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΑ, Γραφείο Ταξιδίων ΚΟΥΡΤΣΟΥΝΗ…).

Πάντα απ’ το μπαλκόνι του ιατρείου του Γιάννη Μιχελόγγονα, η ματιά σου «περπατά» στην κεντρική πλατεία αναπολώντας την παροιμιώδη (πάνω-κάτω) βόλτα των Σπαρτιατών τις Κυριακές και τις μεγάλες γιορτές. Η πλατεία δεν είναι, βέβαια, η παλιά (πολλοί λένε πως είναι κατώτερή της) αλλά το δημαρχείο της πόλης στέκει εκεί πανέμορφο και μεγαλειώδες. Αποτελεί ένα από τα αξιολογότερα νεοκλασικά κτίρια της Σπάρτης, έργο, μάλλον, του αρχιτέκτονα Γ. Κατσαρού, ο οποίος είχε σχεδιάσει ΚΑΙ το Αρχαιολογικό Μουσείο. Η οικοδόμησή του (με μακροχρόνιες διακοπές εργασιών) κράτησε 37 ολόκληρα χρόνια: Θεμελιώθηκε από τον Δήμαρχο Εμμανουήλ Μελετόπουλο στα 1872 κι εγκαινιάσθηκε στις 29 Απριλίου 1909 από τον Δήμαρχο Ηλία Κοπανίτσα!!!

Πλατεία με μνήμες ζωής για τους Σπαρτιάτες (Εθνικοί Χοροί, Επιτάφιοι, κυριακάτικη βόλτα, υποδοχές βασιλέων και πρωθυπουργών, προεκλογικές ομιλίες, η Εμπορική Λέσχη στο ισόγειο, καφενεία-ζαχαροπλαστεία-εμπορικά-υποδηματοποιεία κλπ ολόγυρα, η παραδοσιακή «βουλή» της νεραντζιάς, φουφούδες με καλαμπόκια και κάστανα τους χειμώνες κλπ, κλπ). Και πίσω από το Δημαρχείο, η οθόνη του παλαιού θερινού κινηματογράφου ΦΛΟΡΑΛ, δυο-τρεις παλιές κεραμοσκεπές δεξιά κι αριστερά του, πιο πίσω δυο παλαιά πετρόχτιστα διώροφα σπίτια (οικία ΛΑΔΗ αριστερά και ΠΑΠΑΔΟΛΙΑ δεξιότερα), ένα μεγάλο δέντρο (ποιος ξέρει πώς γλίτωσε έως τώρα) και μετά…ΤΙΠΟΤΑ! Η Σπάρτη «θαμμένη» πίσω από πολυκατοικίες, τσιμέντο, σίδερο και γυαλί.

Στρέφεις, μετά, τα μάτια σου κατά τη νότια πλευρά της πλατείας, ακριβώς απέναντι απ’ το μπαλκόνι του γιατρού, και αποθαυμάζεις τρία αρχιτεκτονικά διαμάντια που διασώθηκαν από τον κατακλυσμό της ανοικοδόμησης, με μια πολυκατοικία ανάμεσα να διασπά την ενότητά τους. Διαφορετικά μορφολογικά στοιχεία στην όψη για το καθένα, με μια μπαλκονόπορτα στη μέση, που βγάζει σε όμορφο μπαλκόνι με ωραία κιγκλιδώματα, στηριγμένο σε φουρούσια και με δύο παράθυρα, δεξιά και αριστερά της μπαλκονόπορτας, που αγναντεύουν κι αυτά την πλατεία. Το ένα από τα τρία αυτά νεοκλασικά διασώζει μπροστά του, ακέραιες, τις πανέμορφες πετρόχτιστες καμάρες της στοάς, που με βάση το βαυαρικό σχέδιο προβλεπόταν να κυκλώνει την πλατεία (Γκορτσολόγου-Ευαγγελιστρίας-Α. Νίκωνος-Λυκούργου), δημιουργώντας έναν ωφέλιμο στεγασμένο χώρο, χειμώνα καλοκαίρι, για τους Σπαρτιάτες που έβγαιναν στο κέντρο της πόλης για να ψωνίσουν ή να κάνουν τη βόλτα τους.

Αγναντεύοντας απ’ το μπαλκόνι του γιατρού τα τρία αυτά νεοκλασικά σπίτια της πόλης αλλά και τα απομεινάρια απ’ τις παλιές καμάρες νιώθεις την αρχική σου ευχάριστη διάθεση να μετατρέπεται σε θλίψη, όταν σκέφτεσαι και φαντάζεσαι πώς θα ήταν η Σπάρτη αν είχε ολόκληρη την κεντρική της πλατεία κι αν είχε διασώσει (τουλάχιστον) το ιστορικό της κέντρο και τις καμάρες. Δυστυχώς!!!

Πραγματικά, κάθε φορά που σκύβεις με ενδιαφέρον πάνω από την Σπάρτη και την ιστορική της διαδρομή, σου δημιουργείται μια σχέση αγάπης με την «τραυματισμένη» πόλη και είναι αυτό που σε ωθεί να αναζητάς την αρχική της εικόνα και να συνειδητοποιείς: «τι έχασε, τι έχει, τι της πρέπει».

Σπάρτη 22-2-2023
Βαγγέλης Μητράκος