Vekrakos
Spartorama | «Μνήμη των 118 του Μονοδεντριού - Γεώργιος Ν. Γιατράκος» από τον Βαγγέλη Μητράκο

«Μνήμη των 118 του Μονοδεντριού - Γεώργιος Ν. Γιατράκος» από τον Βαγγέλη Μητράκο

Ευάγγελος Μητράκος 23/11/2022 Εκτύπωση Άνθρωποι! Άρθρα Ιστορία Κοινωνία Λακωνία
«Μνήμη των 118 του Μονοδεντριού - Γεώργιος Ν. Γιατράκος» από τον Βαγγέλη Μητράκο
Ο Γεώργιος Ν. Γιατράκος και οι 118 Εθνομάρτυρες του Μονοδεντριού, μας μηνούν: «Μην αφήσετε τη θυσία μας να πάει χαμένη»!
Οδός Εμπόρων

Στις 26 Νοεμβρίου 1943, οι Ναζί κατακτητές εκτέλεσαν στο Μονοδένδρι 118 Σπαρτιάτες, ως αντίποινα για τα χτυπήματα της Αντίστασης εναντίον τους.

Κανείς, ποτέ, δεν μπορεί να ισχυριστεί, ότι ανάμεσα στους 118, κάποιοι είχαν ψηλότερο ανάστημα από τους άλλους. Εκεί, μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, στο Μονοδέντρι, λίγα δευτερόλεπτα πριν κροταλίσουν τα πολυβόλα, ΟΛΟΙ είχαν το ίδιο μπόι απέναντι στην Ιστορία, στη Λευτεριά και στην Πατρίδα.

Μακάρι, αυτή η πόλη, η Σπάρτη, που φάνηκε απογοητευτικά «λίγη» απέναντι στη Δόξα και στο Μεγαλείο των 118, να δημιουργήσει μια Βίβλο Ιστορίας με τα βιογραφικά και τις φωτογραφίες του καθενός από τους 118, για να μείνουν στην Εθνική Μνήμη αιώνια, όχι μόνο σαν μια ομάδα Σπαρτιατών που πότισε με το αίμα της το δέντρο της Λευτεριάς και της Εθνικής Περηφάνιας αλλά και σαν ατομικότητες, σαν πρόσωπα ξεχωριστά, που το καθένα είχε τη δική του ιστορία μέσα στη ζωή, στην κοινωνία μας και στον Αγώνα για Λευτεριά.

Και είναι κρίμα, πραγματικά, που σήμερα,79 χρόνια μετά τη Θυσία, υπάρχει ακόμα ανοιχτό αυτό το ιστορικό Χρέος, αφού όσο πάνε και λιγοστεύουν και χάνονται οι ζωντανές Μαρτυρίες από πρόσωπα, τα οποία έζησαν τα γεγονότα και είχαν άμεση σχέση με τους 118 Εθνομάρτυρες.

Ένας από τους 118 του Μονοδεντριού ήταν και ο Γεώργιος Ν. Γιατράκος (1895-1943), απόγονος της ιστορικής οικογένειας των Γιατρακαίων, που τόσα πρόσφερε στον αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας του 1821 αλλά και στην, κατοπινά, ελεύθερη Ελλάδα.


Δικηγόρος στο επάγγελμα, Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Σπάρτης, πολιτευτής του φιλελεύθερου χώρου κι εκδότης της εφημερίδας ΝΕΑ ΣΠΑΡΤΗ, αισθάνθηκε, ο Γεώργιος Γιατράκος, χρέος του, να ενταχθεί στην Αντίσταση, κατά την κατοχή, μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ Λακωνίας και να γίνει ηγετικό του στέλεχος και μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής. Μαζί με τον δικηγόρο Κοσμά Αναστασόπουλο καθόρισαν τον «Οργανισμό Λειτουργίας» της Λαϊκής Δικαιοσύνης στη Λακωνία και τον Σεπτέμβρη του 1943, σε σύσκεψη ΕΑΜιτών Λακώνων Δικηγόρων, στη Μαγούλα Σπάρτης, τον εισηγήθηκαν κι εγκρίθηκε ομόφωνα.

Η προσφορά του Γεωργίου Γιατράκου στην ανάπτυξη του ΕΑΜ και της Εθνικής Αντίστασης στη Λακωνία υπήρξε σημαντική. Όπως έχει γραφτεί:

«Ο Γ. Γιατράκος υπήρξε μια σεβάσμια και επιβλητική μορφή του Αγώνα. Η σεβαστή προσωπικότητά του βοήθησε αφάνταστα στην ανάπτυξη του Εθνικοαπελευθερωτικού Κινήματος».

Με τέτοια δράση και προσφορά στην Αντίσταση, ο Γεώργιος Γιατράκος, έγινε στόχος των δωσίλογων της Σπάρτης και της Λακωνίας και πήρε κορυφαία θέση στους καταλόγους των υποψηφίων για συλλήψεις, που συνέτασσαν και παρέδιδαν στους Γερμανούς, για εκτέλεση, οι Έλληνες συνεργάτες τους.

Έτσι, ο Γεώργιος Γιατράκος, ήταν από τους πρώτους ανάμεσα στις εκατοντάδες συλληφθέντες Σπαρτιάτες (επιστήμονες, επαγγελματίες, εργάτες, αγρότες, μαθητές κ.α.) που συνελήφθησαν τη νύχτα της 23ης Οκτωβρίου 1943, από τους Γερμανούς και τους κουκουλοφόρους Έλληνες συνεργάτες τους, με βάση τους καταλόγους που είχε συντάξει το Τάγμα Ασφαλείας Λακωνίας του Λεωνίδα Βρεττάκου:

«…Μέσα στη γερμανοϊταλική κατοχή ο ελληνικός λαός ανέβηκε στα βουνά για να αντισταθεί στον κατακτητή. Ο εχθρός, για να οικονομήσει δικές του δυνάμεις, αποτάθηκε στα καθάρματα του τόπου, πολιτικά και στρατιωτικά, και διοργάνωσε μαζί τους μισθοφορικά τάγματα που βασάνισαν ανθρώπους, έκαψαν χωριά, έκαναν ομαδικές σφαγές και εκτελέσεις, χωρίς όμως να μπορέσουν να λυγίσουν τον ελληνικό λαό που πολεμούσε για την λευτεριά του».

Κοσμάς Πολίτης, «Ενώ τρίζουν τα θεμέλια του ανθρωπισμού», 1/1/1947, εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Την επόμενη μέρα, 24 Οκτωβρίου 1943, ο Γεώργιος Γιατράκος και οι άλλοι συλληφθέντες, μεταφέρθηκαν με 24 καμιόνια, από τις φυλακές της Σπάρτης, στις φυλακές της Τρίπολης, ως όμηροι, χωρίς να γνωρίζουν αν κάθε ημέρα που ξημέρωνε θα ήταν η τελευταία τους.

Οι κατακτητές και οι δωσίλογοι τους πρόσφεραν τη ζωή και τη λευτεριά τους ως αντίτιμο για τη συνεργασία μαζί τους. Όμως ο Γεώργιος Γιατράκος και «η εκατόμβη» των Σπαρτιατών, σήκωσε περήφανη τα κεφάλια της και γύρισε τις πλάτες στους κατακτητές και στους προδότες:

«Εμείς δεν θα γίνουμε σαν και σας!»

Στις προσπάθειες που έκανε η οικογένεια Γιατράκου για την απελευθέρωσή του (όπως άλλωστε έκαναν και οι άλλες οικογένειες, η κάθε μια για τα δικά της πρόσωπα), ο Γεώργιος Γιατράκος ήταν ανένδοτος. Στην επιστολή που βρέθηκε πάνω του, μετά την εκτέλεση, έγραφε:

«Και γνώριζε οπωσδήποτε, ότι δεν βγαίνω από την φυλακή, αν δεν βγουν μαζί μου και οι υπόλοιποι 299…»

Αφού πέρασε ένας, περίπου, μαρτυρικός μήνας, τα ξημερώματα της 26ης Νοεμβρίου 1943, οι Γερμανοί διάλεξαν 118 από τους κρατούμενους (ανάμεσά τους και τον Γεώργιο Γιατράκο), τους μετέφεραν στην τοποθεσία Μονοδένδρι του δρόμου Τριπόλεως - Σπάρτης, εκεί όπου είχε γίνει επίθεση ανταρτών κατά γερμανικής φάλαγγας, τους κατέβασαν από τα καμιόνια και τους έστησαν αλυσοδεμένους μπροστά στις κάννες των πολυβόλων. Σ’ εκείνη τη μοναδική και ανυπέρβλητη στιγμή, που 118 Έλληνες στάθηκαν μετέωροι, σαν μυθικοί ήρωες, ανάμεσα στη Ζωή και στον Θάνατο, ο Γεώργιος Γιατράκος, αλύγιστος, μίλησε προς τους μελλοθανάτους με λόγια φτερωμένα της καρδιάς, γεμίζοντάς τους με δύναμη αλλά και περηφάνια μπροστά στην τραγική ώρα του θανάτου για χάρη της Πατρίδας και της Λευτεριάς.

Κι ύστερα, το χώμα του Μονοδεντριού έγινε κόκκινο, θρήνησε η γης που έχανε τέτοια παλικάρια, αναγάλλιασε ο ουρανός που δέχτηκε τις ψυχές τους.

«Τρεις περδικούλες κάθονται σε μοναχό κλαράκι.

Έχουν λυπητερή λαλιά, πικρό το μοιρολόι.

Τ’ είν’ το κακό που γίνηκε στο μαύρο Μονοδέντρι;

Γιατί ’ναι λιάστρα τα κορμιά και θάλασσα το αίμα;

Μετρούν κουφάρια στη σειρά, μα μετρημό δεν έχουν.

Κι ανάμεσα απ’ τα αίματα ψιλή φωνούλα βγαίνει:

«Προδότες μας παράδωσαν στων Γερμανών τα χέρια»

(Αγνώστου – Πελοπόννησος).

 

Όταν φτάσανε τα ματωμένα και ξυλιασμένα από την παγωνιά σώματα των 118 Μαρτύρων στη Σπάρτη και αραδιάστηκαν μπροστά στο νεκροταφείο του Αϊ-Γιώργη και οι συγγενείς ολοφυρόμενοι γύρευαν να τους δώσουν το τελευταίο «αντίο», την τελευταία αγκαλιά, το τελευταίο άγγιγμα, μέσα στη τσέπη του Γεωργίου Γιατράκου, η οικογένειά του βρήκε ένα γράμμα του, ένα γράμμα προς τον αγαπημένο του φίλο Γιώργο Λαδόπουλο, γραμμένο στις 24 Νοεμβρίου 1943, δυο μέρες, μόλις, πριν από την εκτέλεση. Δεν πρόλαβε να το στείλει. Η μοίρα το ’φερε να γίνει ο ίδιος ταχυδρόμος της Ζωής και του Θανάτου. Στο γράμμα αυτό, ανάμεσα σ’ άλλα πολλά, ο Γεώργιος Γιατράκος, έγραφε και τούτα τα λόγια, που δείχνουν τα «Πιστεύω», τις «Αρχές», τις «Αξίες» αλλά και τα Όνειρα και την Αγωνία του, για την μεταπολεμική Ελεύθερη Ελλάδα.

Δείχνουν, ακόμα, τα λόγια του τούτα και το ΤΙ έχασε η Σπάρτη, «χάνοντας» τον Γεώργιο Γιατράκο και τους άλλους 118:


«(…) Δεν στενοχωρούμαι εις τας κρισίμους περιστάσεις, οπλίζομαι με ανάλογον στωικότητα εγγίζουσαν τα όρια της αναισθησίας. Είναι μεγάλο φάρμακο αυτό. Είμαι εκ φύσεως λίγο φιλόσοφος, έχω και μια χαρακτηριστική αδιαφορία προς την αξία της ζωής και έτσι το εκτελεστικό απόσπασμα το οποίον δις μας επεσκέφθη αποχωρήσαν εν συνόλω 28 πρόβατα από το μπουλούκι, είμαι βέβαιος, ότι, αν έρθη η ώρα μου, θα το δω με την ίδια αδιαφορία και θα φωνάξω φεύγοντας: «Ζήτω η Λαϊκή Δημοκρατία». Προτού όμως γίνη τούτο καταλαβαίνω ότι κάτι μπορώ να εισφέρω εις τον αγώνα, και προ παντός εις την εξυγίανση της Πατρίδος μας Σπάρτης. Έχουν πολύ υποτυπώδη τη διανόηση και άνθρωποι λίγο ζωντανοί δεν πρέπει να φεύγουν πρόωρα. Γι’ αυτό δεν πρέπει Γιώργο Λαδόπουλε, να πάω θράσος από τώρα.

Γιώργο, πρέπει να ζήσωμε γιατί οραματίζομαι μια νέα Ελλάδα διάφορη από τη σημερινή, η οποία θα γυρίση στην πρόοδο, στα ειρηνικά έργα, και θα μας προσεγγίση στην Ελλάδα του 5ου π.Χ. αιώνος. Βλέπω ένα ξεσήκωμα της λαϊκής ψυχής που θέλει, «αρχίζει να θέλη» την πρόοδο, και άμα γίνει τούτο συνειδητό η εκκαθάριση του παρελθόντος θα γίνη αυτόματα. Βλέπω αίμα, και αίμα πολύ, ότι θα χυθή γρήγορα. Η μάζα θέλει κατεύθυνση από ανθρώπους ατσαλένιους και συνετούς για να μη γίνουν πάρα πολλές αδικίες.

(…) Η επανάσταση του 1789 θα ωχριάση στη νέα ζωή, που θα ανοίξη η δική μας επανάσταση, τηρουμένων των αναλογιών. Σ’ αυτή την κοσμογονία, την κοσμογονία που θα γίνη, έχω και εγώ τη δύναμη να βάλω ένα λιθάρι. Γι’ αυτό πρέπει να βρω από τη φυλακή.

Σε φιλώ

ΓΙΩΡΓΟΣ»

Δυο χρόνια αργότερα, στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα (κι ενώ οι συνεργάτες των Γερμανών, ως επίσημα πλέον στελέχη του μεταπολεμικού κράτους της αντίδρασης, τροφοδοτούν τον Εμφύλιο, για να φτιάξουν, με αίμα ελληνικό, μια Ελλάδα έτσι όπως την ήθελαν οι ντόπιοι και ξένοι αφέντες), η σύζυγος του Γεωργίου Γιατράκου, η Λίνα Φικιώρη-Γιατράκου, με την καρδιά πυρπολημένη από τα ίδια «πιστεύω», για τα οποία έδωσε τη ζωή του ο άντρας της, δοσμένη ΚΑΙ η ίδια στον αγώνα «για την Ελλάδα, το Δίκιο και τη Λευτεριά», δημοσιεύει την παρακάτω θαρραλέα επιστολή, γροθιά στο στομάχι του κράτους και του παρακράτους της εποχής αλλά και καταγγελία και καταδίκη των ενόχων για την εκτέλεση των 118:


«Αθήνα, 25 Νοέμβρη 1945

Συναγωνιστές,

Σε λίγο ξημερώνει μια τραγική ημέρα. Δυο χρόνια πριν τα γερμανικά πολυβόλα, γεμισμένα με ελληνικές σφαίρες, με τον απαίσιο κρότο τους συντάραξαν τη σιγαλιά της αυγής στις 26 Νοέμβρη 1943.

Το χώμα του Μονοδεντριού ποτιζόταν από το αίμα των 118 αγωνιστών. Μέσα σ’ αυτούς είχα τον άντρα μου και τον αδελφό μου. Είμαι περήφανη γι’ αυτό. Οι 118 μάρτυρες ήταν οι διαλεκτοί της Εθνικής Αντίστασης στον τόπο μας. Γι’ αυτό έξοχα τους ξεχώρισαν μέσα στη νύχτα οι μασκοφορεμένοι προδότες και τους παρέδωσαν στους φασίστες επιδρομείς. Πίστεψαν πως ο λαός θα ήταν αδύνατο ν’ αγωνιστεί και να νικήσει χωρίς αυτούς. Μα γελάστηκαν. Ο λαός μας, μέσα στο σκοτάδι της σκλαβιάς του, τράβηξε μόνος τον ανηφορικό δρόμο του, που φωτιζόταν μόνο από το δίκιο του αγώνα του και από το όραμα της υπέροχης θυσίας των ηρώων του. Και νίκησε! Μα έχυσε τόσο πολύ αίμα για τη λευτεριά του!

Τη φετινή αυγή στις 26 Νοέμβρη δεν θα την ταράξει ο κρότος των γερμανικών πολυβόλων. Μα ο αέρας, σαν αντίλαλος, θα φέρνει θλιβερά μηνύματα από χιλιάδες αγωνιστές που αργοπεθαίνουν στις φυλακές, στα μπουντρούμια, στην έρημο και στην παγωνιά των βουνών.

Τι κι αν φέτος, αν αυτή τη μέρα δεν πέσουν άλλοι 118 αγωνιστές στο Μονοδέντρι, αφού όλος σχεδόν ο τίμιος λαός, που αγωνίστηκε για τη λευτεριά χαροπαλεύει κι έγινε παιχνιδάκι στα χέρια των προδοτών που έβγαλαν πια τις μάσκες;

Πρέπει με κάθε τρόπο και με κάθε θυσία να σώσουμε τους ήρωές μας από τα νύχια των ντόπιων Γερμανών.

Γι’ αυτό κι εγώ, αντί για φετινό μνημόσυνο στη μνήμη των δικών μου θυμάτων, αλλά και όλων των 118 νεκρών, προσφέρω 15 χιλιάδες δραχμές που θα ξόδευα στο μνημόσυνο, για ενίσχυση στους φυλακισμένους αγωνιστές Σπάρτης. Αυτό θα είναι το καλύτερο μνημόσυνο, γι’ αυτούς. Αυτό προστάζει η ιερή μνήμη τους. Αυτό με προστάζει να κάμω η ελληνική μου συνείδηση.»

Με συναγωνιστικούς χαιρετισμούς

Λίνα Γ. Γιατράκου

(εφ. «ΕΘΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ», 25-11-1945)

Η Λίνα Γιατράκου (1905-1990), ήταν κόρη του Ιωάννου Φικιώρη, γόνος της ιστορικής οικογένειας ΦΙΚΙΩΡΗ της Σπάρτης, μιας  επιφανούς οικογένειας πολιτικών, στρατιωτικών και δικηγόρων, με σημαντική παρουσία στο κοινωνικο-πολιτικό γίγνεσθαι της Ελλάδας. Η οικογένεια Φικιώρη είχε παλαιές και βαθιές σχέσεις φιλίας με τον μεγάλο Έλληνα πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο και ο πατέρας της Λίνας Φικιώρη-Γιατράκου, ο στρατιωτικός Ιωάννης Φικιώρης (έφτασε στο βαθμό του υποστρατήγου) υπήρξε έμπιστος και εξ απορρήτων στενός συνεργάτης του Ελ. Βενιζέλου, επί χρόνια πολλά. Ως δείγμα της εκτίμησής του προς την οικογένεια Φικιώρη, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ήρθε στη Σπάρτη, για να αρραβωνιάσει τον Γεώργιο Γιατράκο με τη Λίνα Φικιώρη.


Ο Γεώργιος Γιατράκος απέκτησε με τη Λίνα Φικιώρη 3 παιδιά: Την Αννίτα, τον Νίκο και τον Κωστή, που το καθένα υπηρέτησε την πατρίδα και την κοινωνία με τον δικό του τρόπο, έχοντας πάντα ως οδηγό ζωής τις παρακαταθήκες, που τους άφησαν κληρονομιά οι γονείς τους.

Ο Γεώργιος Γιατράκος και οι 118 Ήρωες του Μονοδεντριού το Καθήκον του προς τη Πατρίδα, την Ελευθερία και τον Λαό, το έπραξαν στο ακέραιο. Η Θυσία τους δεν είναι ένα πεπερασμένο, «μουσειακού» χαρακτήρα, γεγονός, που μόνο πάμε και το προσκυνάμε, το στολίζουμε με επετειακούς λόγους και με μνημόσυνα κι ύστερα επιστρέφουμε στα ίδια, αναπαυμένοι. Η Θυσία των 118 είναι ένα ζωντανό και διαρκές βροντερό μήνυμα, μια σάλπιγγα που σαλπίζει καθημερινά και ακατάπαυστα «πριν έβγει ο ήλιος, να ΄μαστε έτοιμοι την νέα να ιδούμε μέρα», αυτή τη νέα μέρα που ονειρευόταν και προσδοκούσε ο Γεώργιος Γιατράκος και οι σύντροφοί του. Χρέος δικό μας, απέναντι στη Θυσία των 118 του Μονοδεντριού, είναι να δουλεύουμε, καθημερινά, μέσα στην Κοινωνία, για να έρθει αυτή η Νέα Μέρα, όχι σαν χάρισμα αλλά σαν ώριμος και γλυκός καρπός του αγώνα.

Ο Γεώργιος Ν. Γιατράκος και οι 118 Εθνομάρτυρες του Μονοδεντριού, μας μηνούν: «Μην αφήσετε τη θυσία μας να πάει χαμένη»!


«Εδώ πέσαμε. Παιδιά του λαού. Γνωρίζετε γιατί. 

Γυμνοί: κατάσαρκα φορώντας σημαίες -

η Ελλάδα τις έραψε με ουρανό και άσπρο κάμποτο.

Ακούσατε τις ομοβροντίες στα μυστικόφωτα (…) χαράματα.

Είδατε τα πουλιά που πέταξαν αντίθετα στις σφαίρες, 

αγγίζοντας με τα φτερά τους τον ανατέλλοντα πυρφόρον.

Είδατε τα παράθυρα (…) να ανοίγουν στο μέλλον.

Εμείς, μερτικό δε ζητήσαμε. Τίποτα.

Μόνο θυμηθείτε το:

αν η ελευθερία  δε βαδίσει στα χνάρια του αίματός μας,

εδώ θα μας σκοτώνουν κάθε μέρα.

Γεια σας»

Γιάννης Ρίτσος

 


23-11-2022

Βαγγέλης Μητράκος

 

ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ:

  • http://spartaarchitecture.blogspot.com/
  • Η ΣΠΑΡΤΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΑΙΩΝΕΣ-ΔΗΜΟΣ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΦΩΝΤΑΣ ΛΑΔΗΣ
  • Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΛΑΚΩΝΙΑ 1941-45, ΓΙΑΝΝΗΣ Χ. ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΗΣ
  • ΣΠΑΡΤΗ – TV, ντοκιμαντέρ, Νοέμβριος 1993, επιμέλεια Μαντώ Συνοδινού


Οδός Εμπόρων