Συνέντευξη με την ιστορικό Μαρία Ευθυμίου… στη Φωτεινή Μακεδονοπούλου

Για την αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών η ανησυχία για την εξέλιξη της χώρας μας εστιάζεται όχι τόσο στις οικονομικές, όσο στις εθνικές καταστροφές που μπορεί να συνεπιφέρει η πολιτική, οικονομική και διπλωματική αδυναμία και η διεθνής απαξίωση της χώρας μας.

«Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται στο δικό της έρεβος και στη δικιά της κάθοδο. Ωστόσο, γύρω της, ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται, επίσης, σε φάση μεταβατική. Τίποτε δεν διασφαλίζει ότι, ως ανθρωπότητα, δεν θα μπούμε ξανά σε μια σκοτεινή και βίαιη εποχή», μας λέει.

Η κ. Ευθυμίου παροτρύνει τους δασκάλους και τους νέους μας να αγαπούν τη ζωή και να τους ενδιαφέρει και απευθύνει σε όλους μας κάλεσμα «σ’ ένα πανηγύρι γνώσης» για να ζήσουμε στιγμές γεμάτες ουσία, νόημα και περιεχόμενο…

• Κυρία Ευθυμίου, από 10ετίας διδάσκετε δωρεάν, με συναρπαστικό τρόπο και με τεράστια απήχηση, κύκλους Ιστορίας σε Δήμους και πολιτιστικούς συλλόγους στη χώρα μας. Πώς «γεννήθηκε» αυτή η ιδέα;

   Πράγματι, προ δεκαετίας ξεκίνησα αυτήν τη δράση που εφέτος, πλέον, ολοκληρώνω. Υπολογίζω ότι έχουν παρακολουθήσει τα μαθήματά μου αυτά, σε όλη την Ελλάδα, περισσότερα από 50.000 άτομα. Αποφάσισα να διδάξω Παγκόσμια Ιστορία / και Νεότερη Ελληνική Ιστορία (μαθήματα που διδάσκω και στους φοιτητές μου, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) καθώς έβλεπα πως, ως κοινωνία, έχουμε αποξενωθεί από αυτό το πεδίο γνώσης που προσφέρει, περισσότερο από κάθε άλλο, αυτογνωσία και ετερογνωσία.

   Τη γνώση της Ιστορίας τη χρειαζόμαστε όλοι οι άνθρωποι –ιδίως όσοι από εμάς τυχαίνει να ζουν σε κοινωνίες σε κρίση. Και η δική μας κοινωνία βρίσκεται σε κρίση εδώ και πολλές δεκαετίες, άσχετα αν το οικονομικό σκέλος αυτής της κρίσης έγινε φανερό σε όλους πριν από οκτώ περίπου χρόνια. Διδάσκοντας, λοιπόν, εθελοντικά, Ιστορία στο ευρύ κοινό, αισθάνθηκα ότι κάνω κάτι για την κοινωνία μου. Ως πολίτης.

• Τα μαθήματα απευθύνονται σε κάθε ενδιαφερόμενο, ανεξαρτήτως ηλικίας και επιπέδου γνώσεων και είναι δωρεάν. Οι νέοι ενδιαφέρονται για την Ιστορία; Την αγαπούν; 

   Την Ιστορία μπορεί άνετα να την παρακολουθήσει και κατανοήσει ο καθένας, ανεξαρτήτως επιπέδου γνώσεων και ηλικίας. Γιατί Ιστορία δεν είναι παρά η ζωή των ανθρώπων που έζησαν. Όπως κι ο καθένας μας ζει τώρα τη ζωή του που, σε λίγες δεκαετίες, θα είναι ήδη Ιστορία για τους επερχόμενους. Δυστυχώς, η Ιστορία, το πιο δροσερό απ’ όλα τα μαθήματα, διδάσκεται τόσο λαθεμένα στα νέα παιδιά, τόσο ανούσια και μονοσήμαντα, που τη μισούν και την αποστρέφονται. Αν, όμως, πιουν από πηγή, αμέσως κινητοποιείται το ενδιαφέρον τους και η προσοχή τους. Παρατηρώ ότι αυξάνεται, χρόνο με το χρόνο, ο αριθμός των νέων που την παρακολουθεί.

• Έχετε δηλώσει ότι δεν είστε αισιόδοξη για την πορεία της χώρας μας, ότι αυτό σας πονάει και θα επιθυμούσατε να διαψευσθείτε. Με ποιο τρόπο πιστεύετε ότι θα υπήρχαν – ίσως – περιθώρια ανάκαμψης;

   Ναι, ανησυχώ πολύ, από δεκαετίες, για την εξέλιξη της χώρας μας. Φοβάμαι όχι τόσο για τις οικονομικές, όσο για τις εθνικές καταστροφές που μπορεί να συνεπιφέρει  η πολιτική, οικονομική και διπλωματική αδυναμία και η διεθνής απαξίωση της χώρας μας. Όσο δε για εμάς, αντί να σκεφθούμε πώς θα διορθώσουμε τα δεινά της κοινωνίας μας  -στα οποία οδηγηθήκαμε από δικές μας νοοτροπίες και συμπεριφορές-  βρίσκουμε, όπως πάντα, να φταίει κάποιος άλλος και πορευόμαστε στο χάος απαθείς, βολεμένοι στην απραξία και στο αποσάπισμα. 

• Οι σύγχρονοι πολιτικοί αγνοούν διδάγματα της Ιστορίας; Ποιο είναι το καθήκον τους απέναντι στην Ιστορία;

   Δεν γνωρίζω κατά πόσον οι πολιτικοί μας μελετούν Ιστορία. Υποθέτω πως κάποιοι ναι, πως κάποιοι άλλοι όχι. Οπωσδήποτε, η Ιστορία βοηθά το κάθε μέλος μιας κοινωνίας στη σκέψη, στις δράσεις και στις αποφάσεις του. Άρα βοηθά και εμάς και τους πολιτικούς - γιατί,  σε μια Δημοκρατία είμαστε όλοι πολιτικοί.

• Στους κρίσιμους καιρούς που διανύουμε, από ποια στοιχεία έχει ανάγκη η Εκπαίδευση;

   Η Εκπαίδευση πρέπει να μαθαίνει τον άνθρωπο να σκέφτεται και να ενδιαφέρεται. Να κάνει τον άνθρωπο ενεργό, φιλομαθή, φιλοπερίεργο και να του δίνει όπλα να ασκεί τα ενδιαφέροντά του αυτά. 

• Υπάρχει τρόπος μια ευνομούμενη Παιδεία, μέσα από το διαχρονικό πρόσωπο της Ιστορίας, να διδάξει και να διαμορφώσει μια κοινωνία που να μη βάζει η ίδια νάρκες στον εαυτό της; Διδάσκεται ο άνθρωπος από την Ιστορία ή η Ιστορία επαναλαμβάνεται;

   Η Ιστορία σε κάνει να σκεφθείς, να στοχασθείς. Να είσαι πιο νουνεχής, πιο  υπεύθυνος για τον εαυτό σου και για το σύνολο. Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, όμως συμβαίνουν μέσα στον χρόνο γεγονότα που παρουσιάζουν παρόμοιας κατεύθυνσης φαινόμενα. Έτσι, μελετώντας τα, μπορείς πιο εύκολα να αποκωδικοποιήσεις κάθε φορά αυτό που συμβαίνει σε σένα, στη δικιά σου ζώνη ζωής.

   Η Ιστορία μας βοηθά. Πολύ. Ωστόσο, δεν μας σώζει γιατί, για να συμβεί αυτό, χρειάζεται μια ολιστική δικιά μας εγρήγορση και δράση που περιλαμβάνει και την εσωτερική διεργασία του καθενός μας. Τη διανοητική και συναισθηματική επεξεργασία του καθενός μας, από εμάς τους ίδιους.

• Ποια θα ήταν η συμβουλή και η παρότρυνσή σας προς τους δασκάλους και προς τους νέους μας;

   Να αγαπούν τη ζωή και να τους ενδιαφέρει. Να αγαπούν τον άνθρωπο και να τους ενδιαφέρει. Να αγαπούν την κοινωνία και να τους ενδιαφέρει. Να αγαπούν τη δουλειά τους και να τους ενδιαφέρει.

• Η αρχαία Σπάρτη, ως μοναδικό κοινωνικό φαινόμενο, με την συνεκτικότητα των πολιτών της, με την υπακοή στους νόμους πολιτών  και θεσμών και πρωτίστως την υπεράσπιση των νόμων μέχρι θυσίας, θα μπορούσε να  έχει μια πολιτικοκοινωνική  πρόταση στον σημερινό  άνθρωπο;

   Στην Ελλάδα σήμερα έχουμε μεγάλη ανάγκη παραδειγμάτων ανιδιοτέλειας, κοινωνικής προσφοράς, σεβασμού του ενός στον άλλον - και όλων μαζί στην κοινωνία, στους θεσμούς και στους νόμους της. Η σημερινή δεινή κατάστασή μας σχετίζεται με το γεγονός ότι, επί δεκαετίες, παραβήκαμε όλα αυτά συστηματικά και, μάλιστα, με «ιδεολογική» κάλυψη και δικαιολόγηση.

• Ποια διδάγματα από την Ιστορία τους πρέπει να αντλούν οι σύγχρονοι Σπαρτιάτες;

   Αυτά που είπα μόλις παραπάνω. Και όχι μόνον οι Σπαρτιάτες. Όλοι οι Έλληνες.

• Η Ιστορία καταγράφει, ως ιστός που υφαίνεται, την αιώνια πορεία του ανθρώπου. Αυτή η γραφή μας αποδεικνύει ότι θα εναλλάσσονται πάντα ο Μεσαίωνας και η Αναγέννηση ή ελπίζουμε ότι κάποτε θα έχουμε μόνον πρόοδο;

   Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται στο δικό της έρεβος και στη δικιά της κάθοδο. Ωστόσο, γύρω της, ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται, επίσης, σε φάση μεταβατική. Τίποτε δεν διασφαλίζει ότι, ως ανθρωπότητα, δεν θα μπούμε ξανά σε μια σκοτεινή και βίαιη εποχή. Και, καθώς πλέον η ζωή   έχει παγκοσμιοποιηθεί, τα γεγονότα – θετικά ή αρνητικά -  θα επηρεάσουν όλους μας, σε κάθε γωνιά της γης.

• Τις επόμενες ημέρες θα έχουμε τη χαρά και την τιμή να παρακολουθήσουμε έναν κύκλο μαθημάτων Παγκόσμιας Ιστορίας και στην πόλη μας. Τι θα θέλατε να πείτε στους συμπολίτες μας;

   Πως είναι τιμή μου και χαρά μου να βρίσκομαι μαζί τους. Πιστεύω ότι θα ζήσουμε μαζί στιγμές γεμάτες ουσία, νόημα  και περιεχόμενο. Ότι θα μετάσχουμε σ’ ένα πανηγύρι γνώσης που θα χαρούμε όλοι μας πολύ.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Η Μαρία Δ. Ευθυμίου γεννήθηκε στην Λάρισα, το 1955. Ο πατέρας της, Δημήτριος Ευθυμίου, ήταν φιλόλογος, Διευθυντής των Ελληνικών Ταχυδρομείων. Η μητέρα της, Χριστίνα Βακάλη, ήταν δασκάλα.

Σπούδασε Ιστορία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Πρώτου και Δευτέρου Κύκλου στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης.

Από το 1981 είναι μέλος του ΔΕΠ του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο οποίο διδάσκει Ελληνική Ιστορία της περιόδου της Τουρκοκρατίας, καθώς και Παγκόσμια Ιστορία. Στην παρούσα περίοδο βρίσκεται στην βαθμίδα της Αναπληρώτριας Καθηγήτριας.

Ως προσφορά του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών προς το ευρύτερο κοινό, από 10ετίας διδάσκει δωρεάν κύκλους Ιστορίας σε Δήμους, και πολιτιστικούς Συλλόγους σε ολόκληρη την Αττική και την Ελλάδα. Μέχρι στιγμής, έχουν παρακολουθήσει τα μαθήματα αυτά περί τα 50.000 άτομα.

Έχει διδαχθεί επτά ξένες γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, τουρκικά, αλβανικά.

Έχουν εκδοθεί τρία της βιβλία:

• Rhodes et sa region elargie au XVIIIe siecle; Les activites portuaires, 1988
• Εβραίοι και Χριστιανοί στα τουρκοκρατούμενα νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου: οι δύσκολες πλευρές μιας γόνιμης συνύπαρξης, 1992·
• La societe grecque sous la domination ottomane; Economie, identite, structure sociale et conflits (επιμ.), 2010

και έχουν δημοσιευθεί  περισσότερα από 50 άρθρα της σε επιστημονικά περιοδικά, σε ένθετα και σε Πρακτικά Διεθνών Συνεδρίων Ιστορίας.

Το 2013 τιμήθηκε με το «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας εις μνήμην Β. Ξανθόπουλου - Στ. Πνευματικού».

Είναι μητέρα δύο ξεχωριστών νεαρών ανδρών (του Γιωργή και του Ρήγα Χατζηλάκου), δύο υπέροχων νυφών (της Claudia Marota και της Isaure Maiza) και γιαγιά της Μάγιας και της Έλενας.