«Επιστολή προς την κυρία Έρη Ρίτσου», από τον Παναγιώτη Παπαλεξανδράκο

Δίστασα πολύ πριν πάρω την απόφαση να σας απευθύνω δυο λόγια, όχι λόγια οργής αλλά πίκρας.

Δεν γνωριζόμαστε, να σας συστηθώ, είμαι ένας Μανιάτης που είχε την τύχη να τελειώσει το ίδιο Γυμνάσιο, που τέλειωσε ο ποιητής της Ρωμιοσύνης, ο πατέρας σας ο Γιάννης ο Ρίτσος, και ο ποιητής του Ταΰγετου ο Νικηφόρος Βρεττάκος, το Γυμνάσιο Γυθείου.

Κυρία Ρίτσου,

Σε δύσκολους καιρούς, εμείς μικρά χωριατόπουλα νοιώθαμε ένα δέος και μια περηφάνια όταν αναλογιζόμαστε ότι βρισκόμαστε στις ίδιες αίθουσες, ότι μοιραζόμαστε τα ίδια θρανία, και ότι στα διαλείμματα περπατάμε στην ίδια προκυμαία κοιτώντας το ίδιο πέλαγος  που θώρησαν τα μάτια των δυο μεγάλων Λακώνων ποιητών…

Αυτά τα βιώματα, αυτά τα νιοσήματα, μεταξύ των άλλων, αρκετά χρόνια αργότερα προσπάθησα να εκφράσω σε ένα τετράστιχο από το ποίημα μου «Γύθειο»: 

«Δίπλα και απέναντι στο αέναο πέλαγο, Γυμνάσιο το «Κλασσικό».

Αύρες παράξενες, διάχυτες, ποιητικές, άνεμοι ούριοι, χώρος ιερός… 

Γιατί εδώ περπάτησαν, ερωτεύτηκαν, και πλήρωσαν ονείρων το φόρο,

για μια καινούργια ζωή, κι ήταν πολλοί, όπως ο Γιάννης κι ο Νικηφόρος…» 

Χρόνια και χρόνια περιμέναμε, και είμαστε πάρα πολλοί, η Πόλη μας να τιμήσει τους δυο μεγάλους μας και σαν ελάχιστο ζητούσαμε το Γυμνάσιο μας να ονομαστεί «Γυμνάσιο Γιάννη Ρίτσου και Νικηφόρου Βρεττάκου».

Επιτέλους, συγχαρητήρια στον Δήμαρχο και σε όλους τους εμπνευστές, ήλθε το πλήρωμα του χρόνου και το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να αναθέσει στον Μανιάτη γλύπτη Πέτρο Γεωργαρίου να φιλοτεχνήσει τις προτομές του Γιάννη και του Νικηφόρου και να τις τοποθετήσει στην πιο περίοπτη θέση, θεώμενες από τον κεντρικό δρόμο της πόλης, στο πιο κατάλληλο σημείο μπροστά από το Κέντρο Πολιτισμού Αν. Μάνης στο Γύθειο.

Κυρία Ρίτσου,

Ο Δήμος Ανατολικής Μάνης, ως έπρεπε, μεταξύ των εκλεκτών προσκεκλημένων του σας επέλεξε και σας προσκάλεσε να παραστείτε.  Όμως, εσείς, όπως μας λέτε, μόλις είδατε την πρόσκληση χαμογελάσατε ειρωνικά και αναρωτηθήκατε « Γιατί πιο απόμερα κι όχι στο Γυμνάσιο»; και υποθέσατε, «Μήπως η επιλογή στο Παρθεναγωγείο έγινε επειδή και οι δυο ποιητές αγάπησαν τις γυναίκες και ύμνησαν τον έρωτα»;

Ως προς το απόμερα δικαιολογείστε διότι, όπως δηλώνετε, δεν γνωρίζετε το Γύθειο, το οποίο επισκεφτήκατε πριν πολλές δεκαετίες και δεν θυμάστε… Επίσης εξαρχής πρέπει να τονιστεί ότι οι προτομές δεν τοποθετήθηκαν σε «Παρθεναγωγείο» αλλά στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Ανατολικής Μάνης. Ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να παρακολουθήσω τους λεκτικούς συνειρμούς και συσχετισμούς ανάμεσα σε λέξεις-έννοιες «Παρθεναγωγείο», ποιητικές αγάπες και τους ύμνους των στον έρωτα….

Πιστεύετε ότι το πρώτιστο προσόν επιλογής κάθε ομιλητή θα πρέπει να είναι φιλόλογος και ποτέ αρχαιολόγος; Ή ότι το έργο αυτό μπορεί να επιτελέσει κάθε άνθρωπος αρκεί να αγαπά, να γνωρίζει και να κατανοεί το έργο του Ρίτσου και του Βρεττάκου; Γιατί βιαστήκατε να τον κρίνετε πριν την ομιλία του;

Ας δούμε στο τέλος «Το κερασάκι στην τούρτα», όπως εσείς το αποκαλείτε αναρωτώμενη: «Πως για τους δυο άθεους ποιητές θα υπάρξει επιμνημόσυνος δέησις υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μάνης Χρυσοστόμου Γ΄»; κάθε δέηση με οποιοδήποτε τυπικό είναι εκδήλωση αγάπης. Άραγε η παροχή αγάπης απαιτεί εγκρίσεις; Νομίζω όχι, αλλά και οι υπέρ ων δεν θα μας το εκφράσουν ποτέ.

Άλλωστε, αν δεν με απατά η γνώση μου, ο Γιάννης Ρίτσος έφυγε με θρησκευτική κηδεία ή όχι;

Κυρία Ρίτσου,

Τελειώνοντας μας δηλώνετε « Χαμογελώντας πάντα, έχω να δηλώσω πως η Σάμος είναι ένα πανέμορφο νησί και δεν το κουνάω από δω».

Επιτρέψατέ μου:

Κάποιοι το μη ξεκούνημα το είπαν αγκύλωση και δογματισμό. Ας το παραβλέψουμε.

«Και το Μαραθονήσι, δηλαδή το Γύθειο, είναι ένας πανέμορφος τόπος και πιστεύω ότι και ο Μέγιστος Πυθαγόρας ο Σάμιος αν προσκαλείτο θα ξεκουνιώταν και θα προσήρχετο σε τόπο που την αρμονία λαλούν στόματα ποιητών».

Πολλοί εδώ μου λένε «μας έφτυσε». Δεν το ασπάζομαι, πιστεύω, ότι δεν γνωρίζετε καλά πρόσωπα και πράγματα και ίσως σας σας επηρεάζουν ακόμα ακούσματα και γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Εμφύλια άγρια μανιάτικη δραματουργία.

Τελειώνοντας θέλω να σας πω να μην λησμονείτε ότι τέτοιες πρωτοβουλίες εκτός από απόδοση οφειλομένων τιμών είναι και ένα «Δόσιμο Χεριών» και όπως γράφει ο πατέρας σου:

« Όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο»

«Δώστε τα χέρια αδέλφια μου, αυτό ΄ναι ειρήνη»

Όπως και νάχει είσαι η κόρη του Δικού μας Ανθρώπου… Η Λακωνία είναι και δική σου πατρίδα.  Έρη… Δεν έχει νόημα η Έρις…….

Παναγιώτης Παπαλεξανδράκος
Μαθητής Γυμνασίου Γυθείου 1967-1972

Σημείωση: Για λόγους δεοντολογίας παραθέτουμε και το σχόλιο της κας Έρης Ρίτσου (μοναχοκόρης του ποιητή):

«Ο Δήμος Γυθείου πήρε την πρωτοβουλία να τιμήσει τους δύο Λάκωνες ποιητές, Γιάννη Ρίτσο και Νικηφόρο Βρεττάκο, τοποθετώντας τις προτομές τους στο Γύθειο.

Αξιέπαινη πρωτοβουλία όταν μάλιστα και οι δυο ποιητές υπήρξαν μαθητές του Γυμνασίου Γυθείου όπου έγραψαν και τα εφηβικά τους ποιήματα. 

Πήρα την πρόσκληση και ευχαρίστησα τον Δήμαρχο, λέγοντας πως μένοντας στη Σάμο, δεν μπορώ να παραστώ. 

Δεν είχα δει το πρόγραμμα της εκδήλωσης που είχε επισυναφθεί στην πρόσκληση. Το βλέπω τώρα και δεν μπορώ να μην χαμογελάσω. 

Κατ΄ αρχάς οι προτομές δεν θα τοποθετηθούν στο Γυμνάσιο όπου φοίτησαν οι δυο ποιητές αλλά έμπροσθεν του τότε Παρθεναγωγείου! Υποθέτω πως η επιλογή του χώρου έγινε επειδή και οι δυο ποιητές αγάπησαν τις γυναίκες και ύμνησαν τον έρωτα. Ίσως πάλι το Παρθεναγωγείο να βρίσκεται πιο... απόμερα απ’ ό,τι το Γυμνάσιο. Πάνε πολλές δεκαετίες που επισκέφτηκα το Γύθειο και δεν θυμάμαι. 

Διαβάζω επίσης πως μετά τον χαιρετισμό του Δημάρχου την κεντρική ομιλία, δεν θα την κάνει φιλόλογος αλλά αρχαιολόγος! Ελπίζω η επιλογή αρχαιολόγου να μην οφείλεται στο ότι οι δυο τιμώμενοι θεωρούνται απολιθώματα, αλλά πως αντιμετωπίζονται ως μνημεία ....του πνεύματος εννοείται. 

Το κερασάκι στην τούρτα πάντως είναι πως για τους δυο άθεους ποιητές θα υπάρξει επιμνημόσυνος δέησις υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μάνης Χρυσοστόμου Γ΄. 

Χαμογελώντας πάντα, έχω να δηλώσω πως η Σάμος είναι ένα πανέμορφο νησί και δεν το κουνάω από δω».