«This is Sparta - Is this Sparta? Η Σπάρτη Σήμερα», από τον Γιάννη Λαζαρίδη

Η αστικοποίηση του πληθυσμού από τα μέσα του 20ου αιώνα με την παράλληλη αύξηση του βιοτικού επιπέδου, δημιούργησε αυξημένες οικιστικές ανάγκες και ανάπτυξη της πόλης.

Μια ανάπτυξη στρεβλή μιας και δεν έλαβε υπόψη της:

• Τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις
• Την ανάγκη μελετημένης χωροθέτησης των αναγκαίων νέων περιοχών, λόγω της επελθούσας αστικοποίησης
• Τις αλλαγές στο παραγωγικό μοντέλο που από τη μικρή ατομική ή οικογενειακή παραγωγή, μεταπήδησε σε βιοτεχνική, βιομηχανική, δημιουργώντας την ανάγκη μεταφοράς τους από το Κέντρο και χωροθέτησης νέων χώρων για την υποστήριξή τους.
• Την ανάγκη για την επιβίωση της πόλης ,με τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής της μορφολογίας σε κτίρια και υποδομές
• Τη βασική αρχική προϋπόθεση  ανάπτυξής της της ανάδειξης μιας σύγχρονης πόλης που εμπνέεται από την αρχαία ως συνέχεια αυτής.

Εκτός από τα παραπάνω δομικά προβλήματα από τα μέσα του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα παρουσιάζονται μια σειρά αυξανόμενων συνεχώς προβλημάτων που δημιουργούν μια αίσθηση εγκατάλειψης, ερειπίωσης, έλλειψης σεβασμού στους πολίτες και τους επισκέπτες της.

Σταχυολογώντας τα προβλήματα αυτά που παρουσιάζονται διάσπαρτα σε όλη την έκταση της πόλης με συνεχή επιδείνωση και έλλειψη διάθεσης αποκατάστασης ή αντιμετώπισης από τους κατά νόμο υπόχρεους , επισημαίνονται:

• Εγκατάλειψη-ερειπίωση και των τελευταίων εμβληματικών κτιρίων της πόλης που δίνουν την εικόνα βομβαρδισμένης πόλης ως αποτέλεσμα ρυθμίσεις όπως η αλλαγή συντελεστών δόμησης και έλλειψης αποτελεσματικού ελέγχου (Photos1)
• Έλλειψη σεβασμού στον πεζό και τον ποδηλάτη (Photos2), που διακρίνεται από:

1. Ολισθηρότητα πεζοδρομίων
2. Αποκλεισμό τμημάτων πεζοδρομίων λόγω ετοιμόρροπων κτιρίων
3. Έλλειψη επίστρωσης πεζοδρομίων ,ύπαρξη λακκουβών, διαμήκης διαφοροποίηση καθ’ύψος της επιφάνειας κατά μήκος του ίδιου πεζοδρομίου, ύψη επιφάνειας πεζοδρομίων από το οδόστρωμα πολλαπλάσια του επιτρεπτού των 15 εκατοστών (σε πολλά σημεία της Αγησιλάου μετρήθηκε ύψος μεγαλύτερο των 30 εκατοστών)
4. Ελεύθερη απορροή ομβρίων από ταράτσες και σκεπές
5. Έλλειψη της αναγκαίας οριζόντιας σηματοδότησης στις διασταυρώσεις των οδών και στις περιπτώσεις που υφίσταται δεν διακρίνεται από τους οδηγούς ενώ  υποχρεώνει στην περίπτωση της Λεωνίδου τον πεζό σε ελιγμούς) αντί της ευθύγραμμης κίνησης
6. Διπλοστάθμευση ή στάθμευση οχημάτων  στις γωνίες οδών
7. Παντελής έλλειψη ποδηλατολωρίδων και ποδηλατοδρόμων

• Έλλειψη ή και λανθασμένη οριζόντια και κάθετη σήμανση κυκλοφοριακών ρυθμίσεων που σε πολλές περιπτώσεις είναι τοποθετημένη σε λάθος σημείο, μη ορατή λόγω εμποδίων ή σβησμένη από το χρόνο
• Ύπαρξη κατασκευών στα πεζοδρόμια στις διασταυρώσεις που δεν επιτρέπουν τον σωστό έλεγχο στον οδηγό της κάθετης κυκλοφορίας και των διερχόμενων πεζών (Photos3)
• Επικίνδυνες λακκούβες στους δρόμους (Photos4)
• Έλλειψη χώρων στάθμευσης, αδυναμία αντιμετώπισης της παράνομης στάθμευσης
• Αχρείαστη αυξημένη κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης
• Έλλειψη αισθητικής στους δημόσιους χώρους και στα συνορεύοντα με αυτούς κτίρια (Photos2)

1. Χωμάτινα πεζοδρόμια
2. Ασυνέχεια στη μορφή επικάλυψης των πεζοδρομίων, πεζοδρόμια με μπαλώματα ή και με λακκούβες διάστρωση κατά μήκος του ίδιου πεζοδρομίου με διαφορετικό υλικό με κυρίαρχο τη φθηνή λύση του τσιμέντου
3. Αντιαισθητικές όψεις στο κέντρο κλειστών καταστημάτων
4. Ερειπωμένα και καταρρέοντα εμβληματικά κτίρια
5. Εικόνα εγκατάλειψης χώρων οικοπέδων με αρχαιολογικά ευρήματα (Photos5)
6. Αντιαισθητική επανακατασκευή καμαρών στη θέση των παλιών στο κέντρο της πόλης (διαφορετικές διαστάσεις  και υλικό κατασκευής) και αντιαισθητικές προσθήκες ορόφων  πάνω από τις καμάρες που δημιουργούν αρχιτεκτονική αταίριαστη ασυνέχεια  και φανερώνουν  έλλειψη του οφειλόμενου υπηρεσιακού αρχιτεκτονικού ελέγχου 

• Αδυναμία επίσκεψης χώρων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος εκτός πόλης για λόγους ασφαλείας και καθαριότητος
• Αδυναμία επίσκεψης παρόχθιων στον Ευρώτα αρχαιολογικών χώρων με πεζοπορία

Το φωτογραφικό υλικό που εκτίθεται απεικονίζει μερικά από  τα παραπάνω προβλήματα  της πόλης και μόνο από λίγα σημεία ορισμένων  δρόμων και συγκεκριμένα από τις  Κ.Παλαιολόγου, Λυκούργου, Αγησιλάου, Άγιδος, Μενελάου, Ευαγγελιστρίας.

Τα ίδια προβλήματα παρουσιάζονται σε όλη την πόλη.

Τι πρέπει να γίνει:

Η πόλη της Σπάρτης θωρακισμένη από το εξαίσιο ρυμοτομικό σχεδιασμό του Staufert στα 1835 ,έχει ανάγκη από ένα όραμα που θα της επιτρέψει να προχωρήσει στην επόμενη δεκαετία, αξιοποιώντας όλα τα σύγχρονα εργαλεία για την εξασφάλιση της οικονομικής της μεγέθυνσης που είναι και το σημείο κλειδί για την δυναμική ανάπτυξή της και την εξασφάλιση του ευ ζην σε αυτήν.

Όραμα που η υλοποίησή του μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει την πολεοδομική ανασυγκρότηση και τον αναγκαίο κυκλοφοριακό επανασχεδιασμό, που με τη σειρά τους, απαιτούν την  ανάπτυξη ενός Συστήματος Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ) που αποτελούν πολιτική της Ευρωπαικής Κοινότητας και χρηματοδοτούνται απ΄αυτήν.

Μέχρι την ανάπτυξη και υλοποίηση ενός ΣΒΑΚ που είναι μια πολύπλοκη, απαιτητική και πολύχρονη προσπάθεια, χρειάζεται μια σειρά ήπιων, χαμηλού κόστους και άμεσης απόδοσης παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση πολλών από τα προβλήματα που προαναφέρονται που:

• θα είναι στο πνεύμα των πολιτικών κατευθύνσεων της Πράσινης Βίβλου της Κοινότητας για τη βιώσιμη αστική κινητικότητα ,
• θα επηρεάζουν θετικά την αισθητική του χώρου,
• θα δίνουν το μήνυμα ότι η πόλη κινείται προς την κατεύθυνση σεβασμού στους πεζούς και τους ποδηλάτες ,παρακινώντας και όχι εξαναγκάζοντας προς αυτήν την κατεύθυνση τους οδηγούς,
• δεν θα διαταράσσουν την οικονομική ζωή της πόλης αλλά τουναντίον θα την διευκολύνουν.

ο Δήμος στις 27-12-2018 προχώρησε στη σύναψη Προγραμματικής Σύμβασης με την Περιφέρεια Πελοποννήσου, το Ε.Μ.Π. και την Αναπτυξιακή ΠΑΡΝΩΝΑ –Αναπτυξιακή ΑΕ ΟΤΑ για,

• την εκπόνηση Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής (ΣΒΑΚ) για την πόλη δια του Εργαστηρίου Γεωγραφίας – Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας της Σχολής Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του Ε.Μ.Π.
• την ωρίμανση προς δημοπράτηση του έργου «Ανάπλαση Κέντρου Σπάρτης» δια του Σπουδαστηρίου Πολεοδομικών Ερευνών της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π.,

με χρόνο ολοκλήρωσης των μελετών 14 μήνες.

Μια ανάθεση που αυτοακυρώνεται μιας και στο βασικό της πυρήνα προβλέπει την ανάπτυξη της μελέτης ΣΒΑΚ σα συνέχεια της κυκλοφοριακής μελέτης που έχει παλαιότερα εγκρίνει ο Δήμος, με επιλογή του σεναρίου μονοδρόμησης της Κων. Παλαιολόγου από τη Συμβολή της με τη Θερμοπυλών έως τη συμβολή της με την Όθωνος Αμαλίας και τη μονοδρόμηση της Λυκούργου από τη Γκορτσολόγου έως την Αγίου Νίκωνος.

Ανάθεση που αυτοακυρώνεται γιατί η ανάπτυξη μιας μελέτης ΣΒΑΚ είναι βασικά ένας κυκλοφοριακός επανασχεδιασμός του κέντρου μιας πόλης, εάν θεωρήσεις λοιπόν δεδομένη τη μονοδρόμηση του βασικού οδικού άξονα που διέρχεται από το Κέντρο της πόλης και των αλλαγών που επιφέρουν στις λοιπές επηρεαζόμενες οδούς που έχεις εγκρίνει με προηγούμενη μελέτη, παρέλκει η ανάθεση ΣΒΑΚ.

Αξίζει να επισημανθεί στο σημείο αυτό η θέση που είχε εκφράσει ο Καθηγητής του Ε.Μ.Π. κος Βλαστός στην ημερίδα που είχαν διοργανώσει οι Φορείς της πόλης το Σεπτέμβριο του 2016 για την κυκλοφοριακή μελέτη με θέμα τη πεζοδρόμηση ή μη του Κέντρου της πόλης, όντας τότε μέλος της μελετητικής ομάδας που την είχε εκπονήσει (μέσα σε 3 μήνες???), ότι η επίμαχη μελέτη ήταν ΣΒΑΚ ,που έρχεται σε αντίθεση σήμερα με την ανάληψη από το Εργαστήριό του στο Ε.Μ.Π. της εκπόνησης ΣΒΑΚ, αντίθεση που δημιουργεί εύλογα ερωτήματα.

Ανεξάρτητα από το τυπικό μέρος του προβλήματος και τα εύλογα ερωτήματα  που παρουσιάζει η ανάθεση, προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι αγνοήθηκαν οι θέσεις των επαγγελματικών και επιστημονικών φορέων της πόλης που με υπομνήματά τους έχουν ταχθεί αιτιολογημένα κατά οποιασδήποτε πεζοδρόμησης ή μονοδρόμησης του βασικού οδικού άξονα που διέρχεται από το Κέντρο της πόλης, που πρόβλεπε η προαναφερόμενη κυκλοφοριακή μελέτη και  που παρ’όλα αυτά εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία από τη Δημοτική Αρχή.

Πόσο μάλλον όταν τόσο σύμφωνα με τους όρους της ίδιας της Σύμβασης, αλλά και σύμφωνα με τις  παρ.6, 7 και 8 του άρθρου 22 του πρόσφατου Νόμου του 2019 και της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας, προβλέπεται η ενεργός συμμετοχή μεταξύ άλλων στην ανάπτυξη των ΣΒΑΚ των Φορέων παροχής συγκοινωνιακού έργου, αρμόδια επιμελητήρια, εμπορικές και επαγγελματικές ενώσεις, περιβαλλοντικοί σύλλογοι κλπ.

Εν κατακλείδι και πέραν των παραπάνω επισημάνσεων, η επιβαλλόμενη από τη Δημοτική αρχή, μονοδρόμηση του βασικού οδικού άξονα του Κέντρου της πόλης για μια πόλη με τις κυκλοφοριακές συνθήκες και τα πολεοδομικά  χαρακτηριστικά της Σπάρτης, δεν υποστηρίζεται από καμμία επιστημονική προσέγγιση διεθνώς και στην απευκταία  περίπτωση υλοποίησής της τα αποτελέσματα που θα επιφέρει θα είναι τραγικά για το μέλλον της.

Μια εκτίμηση των προβλημάτων που θα προέκυπταν από μια τέτοια αδικαιολόγητη για τα δεδομένα της Σπάρτης επέμβαση,  εκτίθεται στην ομιλία μου που έγινε στη σχετική ημερίδα των Φορέων της πόλης το Σεπτέμβριο του 2016. (Link6)

Σύντομα σε επόμενο άρθρο θα παρουσιασθεί ένα Όραμα για την πόλη.