«Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου με τη συντροφιά του Ομήρου», από τη Γεωργία Κακούρου - Χρόνη

Η επιλογή, «Ομήρου Οδύσσεια», έκδοση του Κέδρου (1987), διασκευασμένη και εικονογραφημένη από τη Σοφία Ζαραμπούκα. Τι μπορούν να μάθουν στα παιδιά «Τα εν Λακεδαίμονι» (δ, και περιορισμός στους στίχους1-307); Το απόσπασμα αναφέρεται στην επίσκεψη του Τηλέμαχου στο παλάτι του Μενέλαου, στη Σπάρτη, που αγωνιά να μάθει τι απέγινε ο πατέρας του μετά τη νίκη των Ελλήνων στον Τρωικό Πόλεμο. Συνοδεύεται από τον Πεισίστρατο, το γιο του Νέστορα, αφού είχε προηγηθεί το άκαρπο ταξίδι του στην Πύλο.

Καταρχήν ξεκινάμε από τον ίδιο τον εορτασμό, ο οποίος καθιερώθηκε το 1966, από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (IΒΒΥ=International Board on Books for Young People), το Ελληνικό Τμήμα της οποίας αποτελεί o Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου· ως ημερομηνία ορίστηκε η δεύτερη ημέρα του Απριλίου, ημέρα γέννησης του Άντερσεν, του μεγάλου παραμυθά. 

Στα παιδιά προβάλλονται εικόνες από τυπωμένο βιβλίο της «Οδύσσειας» (Homeri Opera, Oxford Classical Texts). Η έκδοση δεν είναι τυχαία, γιατί και τα μικρά παιδιά κατανοούν την αδυναμία μας να εκδώσουμε αξιόπιστα τους αρχαίους συγγραφείς και το κόστος αυτής της αδυναμίας. Και στη συνέχεια χειρόγραφα της «Οδύσσειας» του 15ου αιώνα που εντυπωσιάζουν με την καλλιγραφία τους και την ευφάνταστη διακόσμηση. Και μετά φωτογραφίες πινάκων που απεικονίζουν τα της επίσκεψης του Τηλέμαχου και του Πεισίστρατου στη Σπάρτη. Η πρώτη «ανάγνωση» των πινάκων δεν είναι εύκολη από τα παιδιά.

Διαβάζεται η διασκευή της Σοφίας Ζαραμπούκα και ξεκινά μια ζωηρή κουβέντα που ζωντανεύει τα πρόσωπα (Τηλέμαχος, Πεισίστρατος, Νέστωρ, Μενέλαος Ελένη, τα δυο παιδιά τους που παντρεύονται, Αγαμέμνων, Οδυσσέας, Πάρις, δούλοι) και τα πράγματα: περιγραφή των ανακτόρων, το τυπικό της φιλοξενίας. Ειδικά το «φίλεμα» ανοίγει μεγάλη συζήτηση σε ό,τι αφορά την υποδοχή των ξένων στη σημερινή Ελλάδα ή Ευρώπη.

Προβάλλεται στη συνέχεια εμπλουτισμένη η «πινακοθήκη» με έργα (δυτικοευρωπαίων ζωγράφων) που αναπαριστούν σκηνές των στίχων της «Οδύσσειας» που μόλις μελετήσαμε. Με ιδιαίτερη χαρά τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι μπορούν πλήρως να τις αποκρυπτογραφήσουν· ακόμη και πίνακες που απαθανατίζουν ένα ζευγάρι ως Πηνελόπη και Οδυσσέα με μόνα κλειδιά τον αργαλειό στα χέρια της γυναίκας και τον Άργο στα πόδια του άνδρα (Jan de Bray, «Ζευγάρι ως Οδυσσέας και Πηνελόπη», 1668).

Και ποια είναι αυτά τα ανάκτορα του Μενέλαου και της Ελένης; Υπάρχουν; Τα βρήκαν οι αρχαιολόγοι; Προβάλλονται εικόνες από το Μενελάιο, την Πελλάνα και τον Άγιο Βασίλειο, περιοχές των οποίων οι ανασκαφές έχουν εξάψει τη φαντασία και τις οποίες αγνοούν τα παιδιά ως αρχαιολογικούς χώρους μεγάλου ενδιαφέροντος που συνδέονται με το χωρόχρονο και τα πρόσωπα που είχαμε καλέσει στη συντροφιά μας από την «Οδύσσεια». Και παροτρύνονται βέβαια να τους επισκεφτούν.

Μια γοητευτική διαδρομή από το έντυπο στο χειρόγραο (ή και το αντίστροφο), από εκεί στον λόγο, μετά στην εικόνα που μόνο ο λόγος μπορεί να αναγνώσει σωστά και τέλος στην αρχαιολογική έρευνα που το βιβλίο (η περιγραφή του Ομήρου για τα λαμπρά παλάτια του Μενέλαου και της Ελένης) μπορεί να συμβάλει στην κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η αρχαιολογική σκαπάνη.

Είναι το βιβλίο χρήσιμο και απολαυστικό; Στη λίγη ώρα που το κρατήσαμε στα χέρια μας μάς βοήθησε να «διαβάσουμε» εικόνες που έμοιαζαν ακατανόητες· και μας έδειξε μνημεία του τόπου μας που, αν και δίπλα μας, αγνοούσαμε. Και πόσο απολαυστικό; Πολύ! «Να το ξανακάνουμε και αύριο, για να δούμε τι λέει παρακάτω», παρακαλούν τα παιδιά.

Για την επόμενη μέρα; Μαζί με τη δασκάλα τους, θα διασκευάσουν τους στίχους της ραψωδίας που μελετήσαμε, θα τους σκηνοθετήσουν, θα μοιράσουν ρόλους και θα παίξουν το «έργο» τους στην τάξη. Γ και Δ τάξεις του Δημοτικού, μύηση στον κόσμο του Ομήρου και ώθηση να περπατήσουν τα μνημεία που βρίσκονται δίπλα τους.

Χρόνια πολλά βιβλίο! Χρόνια πολλά παιδιά!

Γεωργία Κακούρου - Χρόνη, presspublica.gr