«Ελευθερία στην Τέχνη;» από τον Γεώργιο Κόρδη

Κι ετούτο δείχνει την σύγχυση των Δυτικών κοινωνιών που αιώνες τώρα τρέφονται με την ψευδαίσθηση πως είναι ο μόνος υπαρκτός πολιτισμός επί γης αγνοώντας επιδεικτικά άλλους τρόπους ύπαρξης «διαφορετικών» κοινωνιών  και άλλους συχνά αρχαίους πολιτισμούς.

Η πενία στον διάλογο ή στην κοκορομαχία που κυριαρχεί εκκινεί από έλλειψη, παντελή συχνά, διαλόγου και συζήτησης με την πρώτη και ουσιαστική σημασία των λέξεων.

Αλλά πώς να υπάρξει συν-ζήτηση και δια-λόγος όταν απουσιάζει ο κοινός λόγος στις δυτικές κοινωνίες;

Όταν  τα μέλη αυτών των κοινωνιών δεν συμφωνούν στο τί είναι βασικό και ουσιαστικό για την ύπαρξη μιας πραγματικής κοινωνίας, όταν απουσιάζει ακόμη και το όραμα μιας καλής κοινωνίας πολιτών, μιας κοινωνίας δηλαδή που χωρά όλους και στην οποία όλοι καταδέχονται να συν-χωρούν για να πορεύονται μαζί.

Όταν πια τα άτομα που συνωστίζονται στα άσχημα κτίρια των δυτικών πόλεων δεν μοιράζονται κοινά ιδανικά, όταν σκέφτονται τελείως ατομοκεντρικά και η μόνη έγνοια τους είναι το have fun πώς να υπάρξει πόλις, πώς να υπάρξει απόπειρα Δήμου και Κοινού;

Φοβάμαι πώς αυτή η πραγματικότητα με την απόλυτη κυριαρχία μιας ατομοκεντρικής νοοτροπίας στην οποία το κάθε άτομο αποθεώνει τον εαυτό του δεν αφήνει περιθώρια διαλόγου και συζήτησης.

Και άρα δεν έχει κανένα νόημα να μιλάμε ούτε να επιχειρούμε να ορίσουμε ή έστω να περιγράψουμε τί είναι τέχνη, ποιά τα χαρακτηριστικά της, ποιά η λειτουργία της μέσα στην κοινωνία, ποιά τα όρια της, αν έχει ή αν πρέπει να έχει τέτοια.

Φοβάμαι πως δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για τέτοιο διάλογο.

Στην θέση του διαλόγου  κυριαρχούν οι κραυγές, οι αντιδράσεις, οι επιθέσεις κάθε μορφής, και όλο το σκηνικό μοιάζει πεδίο μάχης,  μια υπόθεση διεκδίκησης και κατάληψης της εξουσίας.

Όποιος μπορεί επιβάλλεται στους άλλους, που με την σειρά τους, αντιδρώντας, αναπαράγουν την βία. Όλοι μαζί στην συνέχεια γευόμαστε τους καρπούς της βίας των ωρυόμενων αντιπάλων που απλά παλεύουν να φέρουν την πραγματικότητα στα μέτρα τους, ο καθένας όπως τα εννοεί.

Στα της τέχνης, αν επιτρέπεται σύντομος λόγος, θα ήθελα να πω τα εξής:

Ο σύγχρονος καλλιτέχνης διεκδικεί για τον εαυτό του ένα ρόλο πνευματικού ηγέτη των μαζών (οι οποίες εξ ορισμού είναι απαίδευτες) και με το έργο του επιθυμεί να τις μορφώσει, να τις αφυπνίσει, να τις διαφωτίσει και να τις σώσει απο την άγνοια και τον σκοταδισμό όπως φυσικά αυτός τον εννοεί και τον ορίζει.

Το προφίλ αυτό του καλλιτέχνη δεν συνέβη τυχαία ούτε ξαφνικά. Ξεκινά από τον Δυτικοευρωπαϊκό μεσαίωνα βασισμένο στα ιδεώδη του Σχολαστικισμού και στο μοντέλο της Δυτικής Εκκλησιολογίας, ανδρώνεται και παίρνει σάρκα και οστά στην Αναγέννηση και φυσικά απογειώνεται στην περίοδο του Μοντερνισμού του 20ου αιώνα, όπου  ο καλλιτέχνης γίνεται, εκτός από «πνευματικός» ηγέτης και φωτισμένος εμπνευσμένος άνθρωπος, και επαναστάτης που οφείλει, που έχει χρέος να αλλάξει ακόμη και «βιαίως» την πραγματικότητα της κοινωνίας κι όχι μόνον της τέχνης.

Σήμερα όλα αυτά θεωρούνται σχεδόν αυτονόητα και δεν τολμά κανείς να τα αμφισβητήσει χωρίς συνέπειες.

Δεν θα το κάνω ούτε εγώ εδώ «για τον φόβο των Ιουδαίων» αλλά και διότι το ίδιο το μέσο κοινωνικής δικτύωσης  δεν είναι ο κατάλληλος χώρος και διότι, πέραν τούτων, βαριέμαι.

Απλά ας αναλογιστούμε τί είδους κοινότητα επιθυμούμε να έχουμε. Και ας τολμήσουμε να συζητήσουμε ελλόγως και με επιχειρήματα που θα βασίζονται εκτός των άλλων και στην μακραίωνης εικαστική παράδοση των Ελλήνων αλλά και άλλων πολιτισμένων λαών. Ας συζητήσουμε για τον ρόλο του καλλιτέχνη στις κοινωνίες μας και για την λειτουργία της τέχνης σε αυτές στην διαμόρφωση συνειδήσεων. Γιατί ναι, έτσι είναι. Η τέχνη είναι βασικός παράγοντας διαμόρφωσης συνειδήσεων και θα έπρεπε να είναι ουσιαστικό μέρος της παιδείας των νέων κάθε κοινότητας. Με ποιές όμως προϋποθέσεις και με ποιούς όρους;

Ας σταθούμε λιγάκι, ας σιωπήσουμε, ας συλλογιστούμε και ας πάρουμε αποφάσεις ουσίας. Γιατί η ζωή είναι όμορφη μονάχα όταν είναι κοινοτική και γίνεται ακόμα ομορφότερη όταν ολόκληρη η ζωή μιας κοινότητας εκφράζεται μέσα απο μια τέχνη που είναι «δημι-ουργία» κι όχι ατομική ιδιωτική κραυγή.

Υ.Γ.: Ξέρω πως τίποτα από αυτά δεν θα συμβούν. Ο Δυτικός μας κόσμος θα συνεχίσει να πορεύεται ακάθεκτα προς το have fun και την ατομική του ευδαιμονία του θυσιάζοντας στον βωμό της τα πάντα και κυρίως όλους τους άλλους. Όλους, και κυρίως όσους αρνούνται να του μοιάσουν.

ΜΕΤΣ, 12-3-2025

Γεώργιος Κόρδης, kordis.gr

Εικόνα άρθρου: Επιτάφιος. Μνήμη της Κύπρου. Ψηφιακή ζωγραφική.