«Η ζωή και το τραγικό τέλος του Αρχιμουσικού Τζιοκόντο Μορέττι (1867-1941)» από τον Γιάννη Μητράκο

Η αναφορά αυτή αποτέλεσε το κίνητρο να ψάξω να βρω ποιος ήταν αυτός ο Ιταλός Αρχιμουσικός που συνέδεσε τη ζωή του με την Ελλάδα και μάλιστα με το Γύθειο, βάζοντας τραγικό τέλος σ’ αυτήν τον πρώτο χρόνο της Κατοχής.

Ο Τζιοκόντο Μορέττι (Giokonto Moretti)  γεννήθηκε στη μικρή πόλη Pozzuolo, κοντά στην Περούτζια της Ιταλίας το έτος 1867. Οι γονείς του ήταν από αρχοντική γενιά γι’ αυτό φρόντισαν να λάβει ο γιος τους μεγάλη εγκύκλια και μουσική μόρφωση. Σε ηλικία 29 ετών έρχεται στην Ελλάδα κατά μία εκδοχή προσκαλεσμένος από την τότε κυβέρνηση για να επενδύσει μουσικά την Ολυμπιάδα του 1896 και κατά μία άλλη εκδοχή μετά από μία ερωτική απογοήτευση. Παρακινούμενος από τους συμπατριώτες του της ιταλικής παροικίας στην Πάτρα, εγκαθίσταται στην πελοποννησιακή πρωτεύουσα για να αναλάβει μαέστρος της οικείας μπάντας. Δεν είναι γνωστό για ποιο λόγο δεν έμεινε ικανοποιημένος από την προοπτική αυτής της συνεργασίας, αλλά έφυγε από την Πάτρα και ήλθε στο Γύθειο όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα σε ηλικία 30 ετών,

Στο Γύθειο ο νεαρός Τζιοκόντο γνώρισε την Δήμητρα Ψιλάκου από την οικογένεια των Κοκκινάκηδων, την οποία παντρεύτηκε και απέκτησε μαζί της την πανέμορφη κόρη του Τζελίντα  Ο Μορέττι είχε φέρει κοντά του ένα πιάνο και 30 μουσικά όργανα, που έφταναν για να καλύψουν τις ανάγκες μιας μουσικής μπάντας. Και πράγματι στον πρώτο όροφο της οικίας του δημιούργησε ένα ωδείο στο οποίο τέθηκαν τα θεμέλια για την 1η Φιλαρμονική Μπάντα του Γυθείου, όπως την οραματίστηκε  ο Ιταλός Αρχιμουσικός. Η μπάντα αυτή ήταν γεγονός το 1900 κι αποτελέστηκε κυρίως από τους μαθητές του ωδείου του. Στα επόμενα χρόνια η μπάντα του Γυθείου εδραιώθηκε στην πόλη και την περιοχή ως καλλιτεχνική αξία που έδινε φως πολιτισμού με τις πρωτότυπες μουσικές εκδηλώσεις της ιδίως τις μουσικές βραδιές με πανσέληνο στην πλατεία του Δημαρχείου και στο νησάκι της Κρανάης. Τόση ήταν η μουσικής ανάπτυξη στο Γύθειο ώστε στην προπολεμική περίοδο δεν υπήρχε σπίτι χωρίς κάποιο μουσικό στη Φιλαρμονική της πόλης. Σύντομα ο Μορέττι δέχθηκε δελεαστικές προτάσεις από άλλες πόλεις της Ελλάδας, αλλά ποτέ δεν εγκατέλειψε το αγαπημένο του Γύθειο. 

Το 1925 ιδρύεται στις Κροκεές (Λεβέτσοβα) ο «Σύλλογος Φιλοπρόοδων Κροκεατών». Σκοπός του ήταν η δημιουργία Φιλαρμονικής μπάντας πνευστών οργάνων. Με την βοήθεια ομογενών της Αμερικής αγοράζονται τα πρώτα όργανα και ο Μορέττι αναλαμβάνει αρχιμουσικός και στις Κροκεές παράλληλα με το Γύθειο από το 1926 έως το 1930. Τρεις φορές την εβδομάδα, έκανε τη διαδρομή Γύθειο – Κροκεές – Γύθειο, με το ποδήλατό του. Να σημειώσουμε εδώ ότι η απόσταση αυτή ήταν συνολικά με την επιστροφή του περίπου 40 χιλιόμετρα. Και εκεί όπως και στο Γύθειο, η φιλαρμονική των Κροκεών έδωσε μια μουσική πνοή στην καθημερινή ζωή των Κροκεατών.

Το καλοκαίρι του 1940 έγινε μια μεγάλη τιμητική εκδήλωση στο Γύθειο για τα 40 χρόνια προσφοράς του Τζιοκόντο Μορέττι που ήταν 73 ετών Αυτή η γιορτή αποτέλεσε, κατά κάποιον τρόπο, το κύκνειο άσμα του, αφού το φθινόπωρο εκδηλώθηκε η αναίτια ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδος και ο Μορέττι, λόγω της ιταλικής του καταγωγής, συνελήφθη από τις αρχές και εγκλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Αθήνα. Στη συνέχεια απελάθηκε στην Ιταλία, αλλά το καλοκαίρι του 1941 κατάφερε να επιστρέψει κι εγκαταστάθηκε στη Σπάρτη στο σπίτι της κόρης του Τζελίντας και του γαμπρού του Αντωνίου Ζερβομπεάκου, που ήταν ένας από τους εκτελεσθέντες υπό των Γερμανών ναζί στο Μονοδέντρι.

Ο Τζιοκόντο Μορέττι δεν ασπαζόταν τις αρχές του ιταλικού φασισμού και αποδοκίμαζε την ιταλική επίθεση κατά της Ελλάδος. Μετά τη σύλληψη και την απέλασή του η ζωή του είχε κυριολεκτικά αποδιοργανωθεί. Η μπάντα του στο Γύθειο διαλύθηκε και ο ίδιος απέκτησε ψυχολογικά προβλήματα εξαιτίας της ιδιαίτερης κατάστασης που ζούσε τον καιρό εκείνο. Λίγες μέρες μετά την άφιξή του στη Σπάρτη ο Τζιοκόντο Μορέττι πήγε στο Κοιμητήριο του Αγίου Γεωργίου στο Ψυχικό κι αυτοκτόνησε κόβοντας τις φλέβες του μην αντέχοντας να βλέπει τη 2η πατρίδα του σκλαβωμένη από τη γενέτειρα χώρα και τους συμμάχους της Γερμανούς.

Αυτή ήταν η ζωή και το τραγικό τέλος του Αρχιμουσικού Τζιοκόντο Μορέττι που αγάπησε σε υπέρτατο την Ελλάδα και το Γύθειο, όπου άφησε το ισχυρό προσωπικό του αποτύπωμα στο μουσικό πολιτισμό του τόπου μας.

Γιάννης Μητράκος