Δύο Έλληνες ιερείς στην «Παράγκα 26» του στρατοπέδου Νταχάου

Ώσπου μια μέρα, στις 23 Απριλίου του 1942, τα ραδιογωνιόμετρα της Γκεστάπο εντόπισαν την κεραία και τον συνέλαβαν. Ο τολμηρός αρχιμανδρίτης, αφού ανακρίθηκε και βασανίστηκε άγρια, οδηγήθηκε στο γειτονικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, Νταχάου, με χαραγμένο στο μπράτσο τον αριθμό 58279. Εκεί, στην περιβόητη «Παράγκα 26» ή αλλιώς «Μπλοκ των ιερωμένων», θα συναντήσει και άλλους κρατούμενους κληρικούς, ρωμαιοκαθολικούς, ευαγγελικούς. 

Αργότερα οι ναζί θα φέρουν και έναν άλλο Έλληνα ιερωμένο, τον πρωτοσύγκελο της Ιεράς Μητρόπολης Κορίνθου, Δαμασκηνό Χατζόπουλο, τον οποίο είχαν συλλάβει οι Ιταλοί για αντιστασιακή δράση στην Ελλάδα. Αφού τον κράτησαν και τον βασάνισαν σε στρατόπεδα και φυλακές της Ελλάδας, τον παρέδωσαν στους Γερμανούς που τον έκλεισαν ως «υπ’ αριθμ. 57754» κρατούμενο στο Νταχάου. 

Αλλά και μέσα στο στρατόπεδο και κάτω από τη μύτη των Ες Ες δεσμοφυλάκων, ορθόδοξοι, ρωμαιοκαθολικοί και ευαγγελικοί θα συνεχίσουν με τον δικό τους τρόπο την αντίσταση, τελώντας κρυφά στις παράγκες τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Όπως αφηγήθηκε αργότερα ο ίδιος ο Γαλανόπουλος, μια γνωστή του ευαγγελική κυρία, που εργαζόταν στο στρατόπεδο, του έφερε με κίνδυνο της ζωής της Θεία Κοινωνία για να μεταλαμβάνουν ο ίδιος και άλλοι ορθόδοξοι κρατούμενοι. Ταυτόχρονα, με τη βοήθεια μερικών συγκρατουμένων του κληρικών και από άλλες εθνότητες, έπλεξαν κρυφά με απλό ύφασμα ένα ωμοφόριο. Πρόκειται για το άμφιο που φορούν ο επίσκοπος, ο μητροπολίτης και ο Πατριάρχης, όταν τελούν τη Θεία Λειτουργία και τα Ιερά Μυστήρια.

Έως την απελευθέρωση 

Παίζοντας «κορώνα γράμματα» το κεφάλι τους, οι δύο ορθόδοξοι ιερωμένοι θα καταφέρουν σε συνθήκες συνωμοτικότητας και με την κάλυψη των αιχμαλώτων να τελούν επί σχεδόν τρία χρόνια τη Θεία Λειτουργία σε πιστούς κρατουμένους και να τους προσφέρουν τη Θεία Κοινωνία, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τους δημίους τους, μέχρι και τον Απρίλιο του 1945, οπότε και απελευθερώθηκαν από τα αμερικανικά στρατεύματα. 

Φεύγοντας από το στρατόπεδο, μαζί με την ελευθερία τους και τους ανεξίτηλους αριθμούς της φρίκης στο μπράτσο, οι δύο κληρικοί θα πάρουν μαζί τους ως ενθύμια, ο Μελέτιος Γαλανόπουλος το αυτοσχέδιο ωμοφόριο και ο Δαμασκηνός Χατζόπουλος τη ριγέ στολή του κρατουμένου. Ο Γαλανόπουλος επέστρεψε στον ναό της Σαλβατορκίρχε και αφού βοήθησε στον επαναπατρισμό και άλλων Ελλήνων αιχμαλώτων, επαναπατρίστηκε το 1948 στην Ελλάδα, όπου το 1965 εξελέγη μητροπολίτης Κυθήρων. Όπως λέει στην «Κ» ο σημερινός μητροπολίτης Ελαίας Θεοδώρητος, που τον γνώρισε και υπήρξε πνευματικό παιδί του Γαλανόπουλου, ο Μελέτιος χειροτονήθηκε φορώντας το ωμοφόριο που είχε φέρει από το Νταχάου. «Μιλούσε συχνά για τη ζωή του στο στρατόπεδο. Πώς μπορεί να ξεχαστεί μια τέτοια περιπέτεια; Η τοπική κοινωνία τον τίμησε και στην κηδεία του τον συνόδευσε μέγα πλήθος, ήταν πολύ αγαπητός», προσθέτει. 

Ο Χατζόπουλος θα χειροτονηθεί το 1950 μητροπολίτης Τριφυλίας και Ολυμπίας και το 1957 θα μετατεθεί στη Μητρόπολη Δημητριάδος και Αλμυρού, απ’ όπου όμως παραιτήθηκε μέσα στη χούντα, τον Δεκέμβριο του 1968. 

Η επιτύμβια πλάκα 

Σε ένα από εκείνα τα περίεργα παιγνίδια της ζωής, σε μια επίσκεψή του στο χωριό Μούρεσι της Μαγνησίας, ο Δαμασκηνός, ως μητροπολίτης, θα γνωρίσει τον τότε μαθητή Απόστολο Μαλαμούση, ο οποίος αργότερα θα χειροτονηθεί ιερέας και θα τοποθετηθεί στο Μόναχο και στο γειτονικό Νταχάου. Θα πρωτοστατήσει, μάλιστα, για να τοποθετηθεί το 2011 μια επιτύμβια πλάκα με τα ονόματα των δύο ορθόδοξων κληρικών εντός του στρατοπέδου. 

«Ο διευθυντής του σχολείου μού ανέθεσε να τον καλωσορίσω και να τον προσφωνήσω. Στον χαιρετισμό του αναφέρθηκε στη δική του πορεία μέσα στην Εκκλησία, κάνοντας εκτενή αναφορά στη σύλληψή του, τη μεταφορά του στη Γερμανία, τον εγκλεισμό και τα βάσανά του στο διαβόητο στρατόπεδο Νταχάου». 

«Για πρώτη φορά άκουγα για ναζιστικές απάνθρωπες και ρατσιστικές πρακτικές στο Νταχάου, χωρίς να διανοηθώ ότι πολλά χρόνια αργότερα θα υπηρετούσα ως κληρικός στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου, θα τελούσα εκεί μνημόσυνο για τον μητροπολίτη Δαμασκηνό και θα φρόντιζα για την ανάρτηση αναμνηστικής πλάκας με το όνομά του στο μουσείο του στρατοπέδου Νταχάου», θυμάται ο νυν πρωτοπρεσβύτερος πατήρ Απόστολος.

Η περιπέτεια του ναού της Σαλβατορκίρχε στο Μόναχο 

Με το που άφησε πίσω του την πύλη του Νταχάου, ο Γαλανόπουλος κατευθύνθηκε στο πνευματικό και αντιχιτλερικό του «προπύργιο», τον ναό της Σαλβατορκίρχε. Ενας ναός που «έζησε» τη δική του περιπέτεια. Τι συνέβη; Μετά τη σύλληψη του ιερέα, οι ναζιστικές αρχές τοποθέτησαν ως εκκλησιαστικό επίτροπο τον διάσημο Ελληνα μαθηματικό Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή και του παρέδωσαν τα κλειδιά. Ο Καραθεοδωρή, όπως είναι γνωστό, ζούσε και δίδασκε εκείνη την περίοδο στο Μόναχο. 

Ο Καραθεοδωρή δέχθηκε ισχυρές πιέσεις από ρωσικούς ορθόδοξους κύκλους του Μονάχου, που εποφθαλμιούσαν τον ναό, αλλά δεν ενέδωσε και δεν τους άνοιξε καν την εκκλησία για να τη λειτουργήσουν. 

Ο πανέμορφος καθολικός ναός γοτθικού ρυθμού, που είχε ανεγερθεί το 1495, παραχωρήθηκε το 1828 προς χρήση στους Έλληνες ορθοδόξους που τον λειτουργούν έως σήμερα, από τον τότε Βαυαρό βασιλιά Λουδοβίκο, παππού του Όθωνα. 

Ήταν η εποχή που ο Λουδοβίκος υποδέχθηκε παιδιά των Ελλήνων αγωνιστών του 1821 με σκοπό να μορφωθούν και να εκπαιδευτούν στο Μόναχο για τη στελέχωση του νεοπαγούς ελληνικού κράτους και αποφάσισε να παραχωρήσει την εκκλησία στους φιλοξενούμενούς του για να ασκούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. 

Μια άλλη προσπάθεια στα τέλη της δεκαετίας του ’70, αυτή τη φορά από κύκλους παλαιοημερολογιτών να θέσουν υπό τον έλεγχό τους την εμβληματική για το ορθόδοξο ποίμνιο της Γερμανίας Σαλβατορκίρχε, μεταφέρθηκε στα γερμανικά δικαστήρια που κατοχύρωσαν την εκκλησία στο Ορθόδοξο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

Σταύρος Τζίμας, kathimerini.gr

Εικόνα άρθρου: Η στολή κρατουμένου του Νταχάου με τον αριθμό 57754 που φορούσε ο Δαμασκηνός Χατζόπουλος, εκτέθηκε στην Ιερά Μητρόπολη Κορίνθου, όπου και συνελήφθη από τους Ιταλούς.