«Άγνωστες σελίδες του 1821: Ο Ληνός των Κολοκοτρωναίων», από τον Βαγγέλη Μητράκο

«…η επανάστασις η εδική μας δεν ομοιάζει με καμμιάν απ’ όσαις γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιος πόλεμος. Ο εδικός μας πόλεμος ήτον ο πλέον δίκαιος, ήτον έθνος με άλλο έθνος, ήτον με ένα λαόν όπου ποτέ δεν ηθέλησε να αναγνωρισθή ως τοιούτος, ούτε να ορκιστή, παρά μόνον ό,τι έκαμνε η βία. Ούτε ο Σουλτάνος ηθέλησε ποτέ να θεωρήση τον ελληνικόν λαόν ως λαόν, αλλ’ ως σκλάβους».

Στον ιερό αυτόν Αγώνα των Ελλήνων για την Ελευθερία, υπήρξαν τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, οι μεγάλες νίκες και οι θυσίες και οι ονομαστοί Ήρωες, αλλά υπήρξαν και οι αγώνες, οι θυσίες και οι Αγωνιστές,  που έμειναν στο περιθώριο, παρ’ όλο που με το αίμα τους για λάδι κράτησαν αναμμένο το  λυχνάρι της Λευτεριάς μέχρι που έγινε Φωτιά και Πυρκαγιά και κατέκαψε την Τουρκιά.

Για τούτο, αξίζει να μιλάμε γι’ αυτές τις μεγάλες μα λησμονημένες θυσίες των Ελλήνων του ’21. Είναι Χρέος Ιερό και Εθνική Παρακαταθήκη, γιατί «ο λαός που ξεχνά την Ιστορία του δεν έχει μέλλον» και γιατί, στην σημερινή εποχή, οι Ήρωες αυτοί πρέπει να είναι φωτεινά παραδείγματα, κυρίως για τους νέους μας, προκειμένου να διατηρήσουμε την Εθνική μας ταυτότητα και να μπορέσει η ΕΛΛΑΔΑ μας να συνεχίσει να πορεύεται προς το Μέλλον, όπως πορεύθηκε χιλιάδες χρόνια τώρα.

Ας πάμε, λοιπόν, πίσω στο χρόνο, τότε που όλα «τα ’σκιαζε η φοβέρα-και τα πλάκωνε η σκλαβιά» για να ζήσουμε μια στιγμή της Ιστορίας του ’21 που έμεινε αφανής στη σκιά των μεγάλων γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης:

Λίγο παρακάτω από τη Δημητσάνα της Γορτυνίας βρίσκεται η ιστορική Μονή των Αιμυαλών (1605). Η Μονή προσέφερε σπουδαίες υπηρεσίες στα χρόνια της σκλαβιάς των Ελλήνων, αλλά και στον αγώνα για την απελευθέρωση του Έθνους. Γι’ αυτό, κάθε καταδιωκόμενος από τους Τούρκους Έλληνας, ήξερε πως στο Μοναστήρι των Αιμυαλών (όπως και σ’ όλα τα Μοναστήρια) θα ’βρισκε καταφύγιο και βοήθεια.

Στα 1805, τριάντα πάνω-κάτω χρόνια μετά τα «Ορλωφικά» (τότε  που η Ρωσία «πούλησε» για μια ακόμα φορά τους Έλληνες) άρχισε ο μεγάλος διωγμός των Κλεφτών από τους Τούρκους, ιδιαίτερα των Κολοκοτρωναίων, με φιρμάνι του Σουλτάνου αλλά και με πατριαρχικό επιτίμιο (δυστυχώς) που διαβάστηκε σ’ όλες τις εκκλησίες του Μοριά (συνοδικό). Λέει ένα δημοτικό μας τραγούδι, για το πόσο ο λαός μας είχε ελπίδα κι αποκούμπι του Κολοκοτρωναίους αλλά και για το πόσο ανησυχούσαν οι Τούρκοι για την επιρροή που είχαν οι Κολοκοτρωναίοι στους σκλαβωμένους Έλληνες:

Οι γέροντες κ’ οι πρόκριτοι κ’ οι προύχοντες του τόπου,

πιάνουν και γράφουν μια γραφή στο Βασιλιά στη Πόλη.

-Σε σεν’  αφέντη Βασιλιά, σε σένανε Βεζύρη,

Οι κλέφτες πού ’ναι στο Μωριά είναι και βασιλιάδες,

ο Θοδωρής είν’ Βασιλιάς κι ο Γιάννης είν’ Βεζύρης,

κι ο Γιώργος από τον Αετό είναι Κατής και κρένει.

Κι ο Βασιλιάς σαν τ’ άκουσε πολύ του κακοφάνη.

Ευθύς φερμάνι έβγαλε και στο Μωριά το στέλνει,

τους κλέφτες να σκοτώσουνε του Κολοκοτρωναίους.

Από βουνό σε βουνό και από χωριό σε χωριό, μέσα στον μεγάλο και παγερό χειμώνα του 1805-1806, πουθενά δεν μπορούσε να σταθεί η Κλεφτουργιά, αφού όλοι της γύριζαν τις πλάτες, άλλοι φοβούμενοι τα αντίποινα των Τούρκων κι άλλοι επειδή περνούσαν καλά και … περνούσαν «μπέικα» έχοντας γίνει τσιράκια των Τούρκων: 

«οι Ελληνες έχουν τους μεγαλύτερους εχθρούς ανάμεσά τους: Αυτοί είναι οι κοτζαμπάσηδες (...) Κάτω από το σπαθί των Τούρκων, ο Έλληνας είναι σκλάβος, αλλά κάτω από την εξουσία των συμπατριωτών του καταληστεύεται και είναι εκατό φορές πιο δυστυχής»

Thomas Thornton, «Etat actouel de la Turquie», εκδ. «J. G. Dentu», Paris, 1812, p. 629.

Τα χιονισμένα αρκαδικά βουνά ήταν αφιλόξενα, πια,  για τους Κλέφτες και τους Κολοκοτρωναίους. Μπροστά σ’ αυτήν τη δεινή  κατάσταση αποφάσισαν να χωριστούν σε μπουλούκια και να γυρέψουν ασφάλεια σε τόπους και ανθρώπους που γνώριζαν και εμπιστεύονταν.

Ένα από τα μπουλούκια των Κολοκοτρωναίων είχε για καπετάνιο τον Γιάννη Κολοκοτρώνη  με το παρατσούκλι «Ζορμπάς» (τον μικρό και αγαπημένο αδερφό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη), ο οποίος μαζί με τον ξάδερφό του Γιώργο Κολοκοτρώνη (Καπετάν Γιώργα) από τον Αετό Τριφυλλίας και άλλους τέσσερις Κλέφτες (συνολικά έξι) κατευθύνθηκαν, όπως τους είχε ορμηνέψει ο αδερφός του, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης,  στο Παλαιοχώρι, κάτω από τη Δημητσάνα, για να τους κρύψει ένας πιστός φίλος των Κολοκοτρωναίων. Αυτός, όμως, έλειπε από το χωριό και οι Κολοκοτρωναίοι, κατέβηκαν παρακάτω, στη Μονή Αιμυαλών, παρ’ ό,τι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που κάτι περισσότερο φαίνεται ότι γνώριζε, τους είχε απαγορεύσει να πλησιάσουν εκεί.

 Ήταν τέλη του Γενάρη του 1806 κι όπως έχει διασώσει η Παράδοση και το Δημοτικό μας τραγούδι, λίγο πριν από το Μοναστήρι, συνάντησαν έναν καλόγερο (τον Γερέσιμο) που κλάδευε το αμπέλι του Μοναστηριού. Τους έδωσε φαΐ και κρασί να στυλωθούνε, αλλά τους προέτρεψε να απομακρυνθούν και να μην πάνε στο Μοναστήρι, επειδή (προφανώς) φοβόταν τους Τούρκους, οι οποίοι είχαν βγάλει φιρμάνι για σκληρή τιμωρία προς όσους πρόσφεραν βοήθεια στους καταδιωκόμενους Κλέφτες.

Γράφει χαρακτηριστικά ο Τ.Χ. Κανδηλώρος για την επικρατούσα τότε κατάσταση: 

«Ο δε λαός έντρομος συνετάχθη τη φωνή των προεστώτων μετά των αγριών ορδών και υπεδείκνυεν αυτοίς τα κρησφύγετα των σταυραετών, οίτινες κατέλιπον ήδη ερήμους και ορφανάς τας ανέκαθεν απροσίτους φωλέας αυτών».

Το μικρό αυτό μπουλούκι των Κολοκοτρωναίων αρνήθηκε να εγκαταλείψει τη Μονή και τότε ο καλόγερος τους έβαλε να κρυφτούν στον ληνό που ήταν εκεί κοντά στ’ αμπέλι,. Όμως, στο μυαλό του άλλα σκεφτόταν και άλλα σχεδίαζε.

*(. Ο ληνός της Μονής Αιμυαλών ήταν ένα μικρό και χαμηλό χτίσμα από πέτρες (1781), που μέσα του ήτανε το πατητήρι για τα σταφύλια και η μεγάλη δεξαμενή όπου έπεφτε ο μούστος, πριν τον πάνε στα βαγένια του Μοναστηριού.)

Δυστυχώς, όμως, για άλλη μια φορά, η προδοσία γυρόφερνε σαν κοράκι θανάτου πάνω από τους Κλέφτες,  αυτούς που προτίμαγαν να ζήσουν λεύτεροι και περήφανοι παρά προσκυνημένοι και σκλάβοι σύμφωνα με το τραγούδι:

– «Βασίλη, κάτσε φρόνιμα, να γίνεις νοικοκύρης.

– Μάνα, σου λέω, δεν μπορώ τους Τούρκους να δουλεύω

δεν ημπορώ, δε δύναμαι εμάλλιασε η καρδιά μου

θα πάρω το ντουφέκι μου, θα πάω να γίνω κλέφτης.

Πουρνό φιλεί τη μάνα του, πουρνό ξεπροβοδιέται».

Ο καλόγερος των Αιμυαλών, ο Γερέσιμος, αφού έβαλε τους Κλέφτες να κλειστούν στον Ληνό κάνοντάς τους να πιστέψουν πως ήταν ασφαλείς, έτρεξε στη Δημητσάνα (μερικοί ιστορικοί λένε μετά από εντολή του ηγουμένου της Μονής) και ειδοποίησε τους «προύχοντες» κι εκείνοι, με τη σειρά τους,  έστειλαν χαμπέρι στους Τούρκους της Στεμνίτσας. Στο μεταξύ, οι «προύχοντες», μέχρι να φτάσει το τουρκικό απόσπασμα από τη Στεμνίτσα, έστειλαν δικούς τους ένοπλους από τη Δημητσάνα και το Ζυγοβίστι, για να αποκλείσουν τους κλεισμένους στο Ληνό Κολοκοτρωναίους και να εμποδίσουν τη διαφυγή τους.

Σε λίγες ώρες κατέφθασε και το τουρκικό απόσπασμα, περικύκλωσε το Ληνό, και άρχισε το ντουφεκίδι. Οι κλεισμένοι Έλληνες, με επικεφαλής τον Γιάννη Κολοκοτρώνη-Ζορμπά, ντουφεκόντας μέσα από τα παράθυρα και τις πολεμίστρες απέκρουσαν όλες τις επιθέσεις των εχθρών στρώνοντας τον τόπο γύρω από τον Ληνό με νεκρούς Τούρκους. Απελπισμένοι οι Τούρκοι πρότειναν στους πολιορκημένους να παραδοθούν, αλλά οι περήφανοι Έλληνες αρνήθηκαν.

Το «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ» δεν είχε ακόμα ειπωθεί, αλλά ζούσε και άντρειευε στις ψυχές των Ελλήνων, που μάχονταν για Πατρίδα και Λευτεριά.

Μετά την άρνηση των Κολοκοτρωναίων να παραδοθούνε, οι Τούρκοι, αφού δεν μπορούσανε να κάνουν καλά τους λιγοστούς Κλέφτες,  βγάλανε μερικά κεραμίδια από τη στέγη του Ληνού,  και πετάξανε μέσα αναμμένο θειάφι ζυμωμένο με λάδι και κερί. Πήρανε, τότε, φωτιά και τα κλήματα με τα οποία ήτανε γεμάτος ο Ληνός και οι Κλέφτες, για να μην σκάσουνε και να μην καούνε ζωντανοί, πήρανε τα γιαταγάνια στα χέρια, άνοιξαν την πόρτα του λαμπαδιασμένου Ληνού και όρμησαν πάνω στους Τούρκους, με πρώτο και καλύτερο τον Γιάννη Κολοκοτρώνη που χτυπούσε με μανία δεξιά και αριστερά βλαστημώντας τους τούρκους και τον προδότη καλόγερο. Πίσω του βγήκαν και τ’ άλλα παλικάρια και σκότωσαν Τούρκους πολλούς πριν πέσουν όλοι νεκροί από τα βόλια των πολιορκητών. Οι Τούρκοι δεν σεβάστηκαν τους νεκρούς ΄Ελληνες: τους κατακρεούργησαν, τους έκοψαν τα κεφάλια, τα παλούκωσαν, τα διαπόμπευσαν μέσα στη Δημητσάνα και ύστερα  τα έστειλαν στην Τρίπολη, όπου, με εντολή του πασά, κρεμάστηκαν στον πλάτανο της πλατείας (σημερινή πλατεία Κολοκοτρώνη) για παραδειγματισμό.   Ήτανε 1 Φεβρουαρίου του 1806, τότε που έγινε αυτό το «πήδημα» από τη σκλαβιά στη Λευτεριά, αυτή η αποκοτιά η ανίκητη, που οι Τούρκοι την έβρισκαν διαρκώς μπροστά τους, μέχρι που ο Ήλιος της Λευτεριάς φώτισε και πάλι την Ιερή Γη των Ελλήνων.

Η μεγαλειώδης αυτή θυσία των Κολοκοτρωναίων στον Ληνό της Μονής Αιμυαλών καταγράφηκε σε ένα παράφυλλο του Μηναίου της Μονής Αιμυαλών του μηνός Απριλίου, το οποίο, σήμερα, βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας. Η ενθύμηση αυτή, την οποία ανακάλυψε ο Τάσος Γριτσόπουλος και τη δημοσίευσε στο βιβλίο του με τίτλο «Μονή Αιμυαλών», έχει ως εξής:

1806 φεβρουαρίου 1 εκινίγισα[ν] τους κλεφ[τ]ες και του[ς] εσκοτασαν [=εσκώτοσαν] τού[ς] κολοκοτρονέους και τον γιοργο”.

Όμως, εκτός από το χέρι του αγράμματου καλόγερου, που άφησε αυτή τη σημείωση στο εκκλησιαστικό βιβλίο, ήταν εκεί, στο Ληνό των Αιμυαλών, και το Αθάνατο Δημοτικό μας Τραγούδι, που τραγούδησε, για να μείνει εις τους αιώνας των αιώνων αλησμόνητη η θυσία των Ελλήνων της Λευτεριάς, εκεί κάτω στους βράχους και στην ερημιά της Δημητσάνας:

Καλόγερος εκλάδευτε στης Αιμυαλούς τ’ αμπέλι,

βλέπει δυο κλέφτες κι έρχονται, δυο λεροφορεμένους.

Από μακριά τον χαιρετούν κι από κοντά του λένε

-Για κρύψε μας, καλόγερε, κρύψε μας μπουραζέρη

ψωμί κρασί για φέρε μας, τ’ είμαστε πεινασμένοι.

-Ελάτε μπάτε στο ληνό να κάμετε λημέρι.

-Τήρα καλά καλόγερε, να μη μας μαρτυρήσεις,

σου κόβει ο Γιώργος τα μαλλιά κι ο Γιάννης το κεφάλι.

Και τον ανήφορο έκαμε στη Δημητσάνα πάει

κι ευθύς τελάλι έβαλε, σε τρεις μεριές στη χώρα.

-Μεσ’ στο ληνό γιατάκιασα τους Κολοκοτρωναίους,

μικροί μεγάλοι στ’ άρματα τους κλέφτες να σκοτώστε!

Τρεις παγανιές εβγήκανε και πάνε να τους πιάσουν.

Από μακριά τους έζωσαν κι από μακριά τους λένε

-Έβγα Γιάννη προσκύνησε μ’ όλη την συντροφιά σου,

να σου χαρίσω την ζωή και σε και στα παιδιά σου.

-Πως με περνάς Μπουλούμπαση, για να σε προσκυνήσω,

που ‘γω είμαι ο Γιάννης ο Ζορμπάς κι αν θέλεις, πλησιάζεις.

Δεν κόταγαν να παν κοντά, τους έτρωγε το φίδι,

ρίξαν φωτιά μεσ’ το ληνό, κουβάρια θειαφοκέρι,

πιάσαν η κληματόβεργες κι ο Γιάννης τραγουδάει.

-Τώρα να ιδείς, Μπουλούμπαση, να ιδείς πως προσκυνάνε,

δεν   είναι μια, δεν είναι δυό, που σ’ έκαμ’ άνω κάτω,

που σ’ έκαμα σαν τον λαγό Μπουλούμπαση να τρέμεις!

Και το ντουφέκι τ’ άδειασε κι έκαμ’ ένα γιουρούσι,

τρεις παταριές του ρίξανε και πέφτει λαβωμένος,

και η φωτιά τους έζωσε και τ’ άρματα δεν πιάνουν

του ρίχνουν άλλη παταριά κι εμούγκρισε σαν λύκος.

-Αφήνω γεια, συντρόφοι μου, μ’ έφαγαν οι μουρτάτες.

Κι ο Θοδωρής αγνάντευε ψηλ’ από την Κλινίτσα.

-Σήκω, Φόρτο, να φύγωμε στη Ζάκυνθο να πάμε,

τι μας εζώσαν τα σκυλιά οι άπιστοι μουρτάτες.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του αναφέρει σχετικά με τον θάνατο του αδερφού του στον «Ληνό των Αιμυαλών»:

«Εμάθαμεν ότι ήλθε το Συνοδικό και το Φερμάνι. Εμάζωξα όλους ως 150 και τους είπα, να αναχωρήσωμεν να πάμε εις την Ζάκυνθον (…) με αποκρίθησαν όλοι με ένα στόμα: ότι ημείς δεν πηγαίνομεν εις την Φραγκιάν και θέλομεν ν’ αποθάνωμεν επάνω εις την πατρίδα μας. Ο αδελφός μου ο Γιάννης με είπε ότι θέλω να με φάγουν τα όρνεα του τόπου μας. (…) Ο Αντώνιος ο Κολοκοτρώνης με άλλον έναν εκρύφθηκε εις τους συγγενείς μας, και τον αδελφόν μου Γιάννη με άλλους 4, να υπάγει αποκάτω εις την Δημητζάνα οπού είν’ ένα  χωργιό για να τους κρύψη ένας πιστός φίλος οπού είχαμε. (…) Ο Γιάννης δεν εύρε τον φίλον του επήγε εις τους Αιμυαλούς, μοναστήρι, του έδωκε ένας καλόγερος φαγί και έπειτα επήγε, έδωσε είδησιν εις τους Τούρκους, επήγαν, τον πολιόρκησαν εις τον ληνόν και τον εσκότωσαν.»

Σχετικό είναι και το παρακάτω δημοτικό τραγούδι:

«Σαββάτο βάλανε  βουλή οι κλέφτες και οι αρματολοί,

τέσσεροι καπεταναίοι κι ούλοι οι Κολοκοτρωναίοι.

Μεσ΄ του Τσαλντή επήγανε, κι όλοι μαζί μιλήσανε,

με γυμνά σπαθιά στα χέρια και πετά΄ σαν περιστέρια.

Όλοι μαζί μιλήσανε και ΄κεί τα συμφωνήσανε,

για να παν΄ να πολεμήσουν και τους Τούρκους να νικήσουν.

Ο Γιάννος πάει στης Αιμυαλούς, άιντε βρε Γιάννο μ΄ δε μ΄ ακούς*;

και ο Πάνος πάει στην Πιάνα, πάει στη δόλια του τη μάνα.

Κι΄ ο Θοδωράκης ξεκινά για της Κλεινίτσας τα βουνά

και τους Τούρκους για να κλείσει όλους μεσ΄ στο μετερίζι.»

*(Η φράση του δημοτικού τραγουδιού: «άιντε βρε Γιάννο μ΄ δε μ΄ ακούς*;»  είναι μια έμμεση αναφορά στην προειδοποίηση που είχε απευθύνει ο Θ. Κολοκοτρώνης στον αδερφό του, τον Γιάννη, να μην πάει στο Μοναστήρι των Αιμυαλών, γιατί (προφανώς) είχε πληροφορίες ότι κάτι, εκεί, δεν πήγαινε καλά.)

Υπάρχει, τέλος, κι ένα ακόμα δημοτικό τραγούδι, που με πιστότητα ιστορικού, περιγράφει τόσο την ηρωική θυσία του Γιάννη Κολοκοτρώνη και των συντρόφων του, όσο και τις γενικότερες περιστάσεις, μέσα στις οποίες συνέβη, στο κύμα της τουρκικής τρομοκρατίας-δηλαδή- και στην ανταπόκριση που είχε αυτή μεταξύ των Ελλήνων, πολλοί από τους οποίους, εξαιτίας του φόβου ή και των συμφερόντων τους, συνεργάστηκαν με τους κατακτητές Τούρκους εναντίον των Κλεφτών:

Ο Θοδωράκης κάθεται στην Ζάκυνθο στο κάστρο.

Παίρνει το κιάλι και τηράει τους κάμπους κι αγναντεύει,

βλέπει τους κάμπους πράσινους και τα βουνά γεράνια

και τα γιατάκια των κλεφτών πολύ σκοτιδιασμένα

και του ’ρθε σαν παράπονο και κάθεται και κλαίει.

Κι ο Μακρυγιάννης τον ρωτά κι ο Μακρυγιάννης λέει:

-Τι έχεις Θοδωράκη μου και χύνεις μαύρα δάκρυα;

-Γιαννιό μου σαν μ’ ερώτησες να του το μολογήσω

Γιαννιό μου, πού τα’ αδέρφια μου, ο Γιώργης με το Γιάννη;

Να ήτον ο Γιάννης πονηρός, να είχε ο Γιάννης γνώση

ερχότανε στη Ζάκυνθο που ήσαν και τ’ άλλα αδέρφια.

Μα πήγε κι αποκλείστηκε μεσ’ το ληνό στ’ αμπέλι.

Και κει τον ζώνει η παγανιά, βουκόλοι και ποιμένες,

κι οι προεστοί του μίλησαν κ’ οι προεστοί του λένε:

-Για έβγα Γιάννη προσκύνησε και ρίξε τ’ άρματα σου

-Τίγαρης είμαι νιόνυφη, να βγω να προσκυνήσω;

Στα δόντια βάνει το σπαθί, στα χέρια το ντουφέκι,

πικρό γιουρούσι έκαμε σαν άξιο παλληκάρι.

Μια παταριά του δώσανε τη μια μεριά την άλλη.

Το στόμα τ’ αίμα γέμισε κ’ η μύτη του φαρμάκι.

Σύμφωνα με την τοπική παράδοση (και όπως λέει το τραγούδι) ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης από την Κλινίτσα (κορφή του Μαινάλου απέναντι από το Ζυγοβίστι) αγνάντευε με το κιάλι του τον χαμό του αδερφού του και των άλλων παλικαριών και στον πόνο του απάνω άφησε ευχή και κατάρα στους απογόνους του να εκδικηθούν μία μέρα τη μονή.

Αργότερα, όμως, λίγο πριν από το θάνατό του, κατά το έτος 1842, όταν βρέθηκε στη Δημητσάνα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης δέχθηκε επίσκεψη μοναχών της μονής, που τον κάλεσαν να επισκεφθεί το μοναστήρι τους. Ο Κολοκοτρώνης αρνήθηκε και τους έδιωξε, παίρνοντας, όμως, πίσω την κατάρα του για το μοναστήρι.

Εκείνη τη χρονιά του θανάτου του αδερφού του Γιάννη (1806), ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απόκτησε γιο, στον οποίο έδωσε το όνομα του αδερφού του. Ήταν ο Γιάννης ή Γενναίος Κολοκοτρώνης, ήρωας του αγώνα και μετέπειτα υπουργός και πρωθυπουργός της Ελεύθερης Ελλάδας, επί  Όθωνα.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί, ότι από την αποτυχημένη και προδομένη επανάσταση του 1770 τα «Ορλωφικά» έως και το 1821, εβδομήντα (70) Κολοκοτρωναίοι έδωσαν την ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας μας.

Σήμερα, ο Ληνός των Κολοκοτρωναίων, έχει ανακαινισθεί και είναι επισκέψιμος για όσους αναζητούν ακόμα τα ίχνη και τις μαρτυρίες των θυσιών εκείνων των Ελλήνων, που έδωσαν τα πάντα, ακόμα και την ίδια τους τη ζωή, για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι και να υπάρχει αυτή η χώρα που λέγεται Ελλάδα. Στον τοίχο του Ληνού είναι εντοιχισμένη η παρακάτω μαρμάρινη επιγραφή:

«ΛΗΝΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΑΙΩΝ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΕΣ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟΝ ΑΓΩΝΑ

ΕΠΕΣΑΝ ΕΝΔΟΞΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥ ΛΗΝΟΥ ΤΟΥΤΟΥ

ΤΗΝ 1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1806

ΕΞ ΚΛΕΦΤΑΙ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΑΙΟΙ

ΥΠΟ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗΝ ΖΟΡΜΠΑΝ»

Τιμή και Δόξα στους Ήρωες του 1821 (τους γνωστούς αλλά και τους αφανείς). Μακάρι εμείς, οι σύγχρονοι Έλληνες, (αλλά και οι μελλοντικές γενιές) να είμαστε διαρκώς άξιοι της Ελευθερίας που μας χάρισαν και αντάξιοι της Θυσίας τους και των Ιερών Παρακαταθηκών που μας κληροδότησαν.

ΑΘΑΝΑΤΟΙ!!!

Ω Έλληνες! οι ελεύθεροι λαοί τιμούσι τους αξίους ανθρώπους, και ζώντας και μετά θάνατον, ζώντας μεν, με το κοινόν σέβας, με τους αληθείς επαίνους, με γενναία βραβεία, με ενδόξους στεφάνους, όπου προσφέρουσιν εις αυτούς, θανόντας δε, με την αιώνιον μνήμην.ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ, Ανωνύμου του Έλληνος

23-3-2022
Βαγγέλης Μητράκος

*Φωτογραφία: Βαγγέλης Μητράκος