Η παράδοση του Μυστρά στους Έλληνες κατά την Επανάσταση του 1821

Από τις 2.490 τουρκικές οικογένειες προέρχονταν 4.800 ένοπλοι. Οι υπόλοιποι είχαν διοικητικές εξουσίες. Απ’ αυτούς ένα μέρος, λίγες ημέρες πριν από την επανάσταση, ήταν οι τρομεροί Βαρδουνιώτες. Αυτοί μαζί με τους Λαλαίους στη δυτική Πελοπόννησο ήταν οι αγριότεροι Τουρκαλβανοί. Οι Βαρδουνιώτες είχαν 46 πύργους στην ανατολική πλευρά του Ταϋγέτου και στην πεδιάδα της Λακεδαίμονος μέχρι τα Τρίνησα. Σ’ αυτή τη δύναμη οι επαναστάτες είχαν να αντιτάξουν 1.600 άνδρες, από τους οποίους οι περισσότεροι ήταν άοπλοι και άπειροι στον πόλεμο. Ένας λόγος που οι Μανιάτες, στις 17 του Μάρτη, ξεκίνησαν και πήραν την Καλαμάτα και δεν στράφηκαν προς το Μυστρά ήταν ότι την Καλαμάτα φρουρούσαν μόνο 135 Τούρκοι, οι οποίοι και παραδόθηκαν αμέσως.

Οι Βαρδουνιώτες, δύναμη υπολογίσιμη, τους οποίους οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν με κανένα τρόπο να βγάλουν από τους πύργους τους, βρέθηκαν ξαφνικά γύρω στις 20 του Μάρτη του 1821 κλεισμένοι στο Μυστρά. Τι είχε συμβεί; Ένα τέχνασμα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, αυτού του Μανιάτη που θα σκοτωθεί τον Ιούνιο του 1822 στο Φανάρι της Ηπείρου, στέλνει γράμμα στους Βαρδουνιώτες και τους λέει σαν φίλος, να αποσυρθούν το συντομότερο και να συμπτυχθούν στο Μυστρά, γιατί έρχονταν φράγκικα στρατεύματα. Οι Βαρδουνιώτες είτε γιατί το πίστεψαν, είτε διότι δεν είχαν πολλά εφόδια οι πύργοι τους, πήραν τις οικογένειές τους και με αρχηγό τους τον περιβόητο, στην περιοχή, Ρουμπή κατέφυγαν και κλείστηκαν στο Μυστρά. Τους γεννήθηκαν κάποιες αμφιβολίες, βλέποντας πως άλλοι Βαρδουνιώτες, ο Ζουλούμης και ο Χοντρολιάς έμειναν αμετακίνητοι στο μεγάλο πύργο των Τρινήσων. Συμπτωματικά φθάνει στο Μυστρά και ένα γράμμα από την Τρίπολη του Σιχ. Νετσήπ εφέντη προς τον γιο του, τον Βακή, βοεβόδα της Λακεδαίμονος, να φύγει γρήγορα από εκεί κάτω, γιατί κάποιο μεγάλο κακό θα γίνει. Αν ο Κυριακούλης ήταν ο άπιστος, ο γκιαούρ, ο Τούρκος της Τρίπολης ήταν δικός τους άνθρωπος. Πίστεψαν στην είδηση, πάγωσαν από το φόβο τους. Εκείνες τις ημέρες πάλι συμπτωματικά, ο Κυριακούλης βρισκόταν μέσα σε ένα εμπορικό καράβι ενός Έλληνα ονομαζόμενου Φραγκιά. Έριξε μερικές κανονιές στον αέρα. Οι Βαρδουνιώτες στα Τρίνησα ρώτησαν τι συμβαίνει και πήραν την απάντηση ότι είναι ο Φραγκιάς. Οι Τουρκαλβανοί τα μπέρδεψαν. Πήραν τον Φραγκιά για τη Φραγκιά και γρήγορα κατέφυγαν στο Μυστρά.

«Έφτασε η Φραγκιά», έλεγαν και σκορπούσαν τον πανικό. Βαρδουνιώτες και Mυστριώτες Τούρκοι στις 26 του Μάρτη κλείστηκαν στην Τρίπολη. Φεύγοντας απ’ το Μυστρά, έδιναν τα κλειδιά στους Έλληνες γείτονές τους. «Νάτε τα κλειδιά γειτόνοι», τους έλεγαν. «Αν γυρίσουμε νάναι δικά μας τα σπίτια. Κι αν δεν γυρίσουμε νάναι δικά σας». «Ιδού», γράφει ο Ιστορικός Αμβρόσιος Φρατζής, «ότι και μη θελούσης της χριστιανικής Ευρώπης, η Ελλάς ωφελείτο εκ του ονόματος της χριστιανικής Eυρώπης¹».

¹ ΑΜΒΡ. ΦΡΑΤΖΗΣ, Επιτομή της Αναγεννηθείσης Ελλάδος, τ. Α΄.  Βλέπε και ΜΙΧ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, (1873), Ιστορικά της Ελληνικής Παλιγγενεσίας ή ιερός των Ελλήνων αγών, εν Αθήναις, 1873, σ. 216.

Από το υπό έκδοση βιβλίο του Δημήτρη Γ. Κατσαφάνα «ΤO ΔEΣΠOTATO TOY MYΣTPA, -Ιστορία και Πολιτισμός, -Ο δρόμος της δοκιμασίας προς τη Νέα Ελλάδα», σ.σ. 559-561