«Μεγάλη Παρασκευή και Δευτέρα του Πάσχα στα Κόκκινα Λουριά», του Παναγιώτη Παπαλεξανδράκου

Απέχει 18 χλμ. από το «σημείο αναφοράς» όλων μας την Ι.Μ. της Παναγιάς της Γιάτρισσας, 16 από το Γύθειο και 13 χλμ. από την διασταύρωση του κεντρικού δρόμου Σπάρτης-Γυθείου στις Αιγιές.

Κάθε γωνιά τούτης της πατρίδας, της Ελλάδας, έχει την δική της συνέχεια, και επαφή, μέσα από το ιδιαίτερό της ριζιμιό, με τα γεννηθέντα, πορευθέντα, και εξελειχθέντα  σε τούτο τον τόπο.

Σε αυτά που χαρακτηρίζουν τούτη την γωνιά, την «προ των πυλών» Μάνης, είναι η διαιώνιση, έστω με την μορφή χρυσών λαογραφικών ψηγμάτων στις όχθες του ποταμιού της ιστορίας, τόσο της Αριστοφανικής όσο και της Τραγικής έκφρασης.

Σε αυτή την αναφορά θα περιοριστώ σε αυτά που συμβαίνουν στα Κόκκινα Λουριά την Μ. Παρασκευή, που κατά την ταπεινή μου άποψη είναι λαϊκά δρώμενα, στα πλαίσια μιας τραγωδίας που συντέθηκε από την λαϊκή μούσα, σαν μίμηση πράξεως σπουδαίας και τελείας που είναι υπέρτατο το θείο πάθος.

Σε αυτό το μικρό χωριό, σε άγνωστο χρόνο, από άγνωστο ή άγνωστους ραψωδούς συνετέθη «Το μεγάλο μοιρολόι της Παναγιάς», σε αντιδιαστολή προς το μικρό μοιρολόι  ή «μικρό σταυρό» όπως το λέμε στο χωριό.

Τα λαμβάνοντα χώρα την Μ. Παρασκευή στα Κόκκινα-Λουριά έχουν μια εκπληκτική μοναδικότητα μη απαντούμενα όχι μόνο στο πανελλήνιον αλλά ακόμα ούτε στα δυο γειτονικά χωριά Μέλισσα και Άγιο Νικόλαο που απέχουν από τα Κόκκινα Λουριά ενάμισι και δυο χιλιόμετρα αντίστοιχα.

Πριν να παραθέσω το « Μοιρολόι της Παναγιάς» πρέπει να τονίσω ότι πέρα από την ανάγνωσή του η αξία του πολλαπλασιάζεται στην βίωση των δρωμένων,  επειδή εξ ορισμού το εκστατικό-τραγικό προκύπτει μέσω … « δρώντων και ου δι’ απαγγελίας».

Την Μ. Παρασκευή  ολόκληρο το χωριό, από το ξημέρωμα μέχρι το δείλι, μετατρέπεται σε μια τεράστια θεατρική σκηνή και το κάθε σπίτι γίνεται ένας επιμέρους βωμός, σε μια επαναλαμβανόμενη παρουσίαση του θείου δράματος που έχει σαν κατάληξη την «δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν». 

Πράγματι, μέσα από αυτή την συμμετοχή σε αυτό το μοιρολόι προκύπτει μια μέθεξη, που βγάζει σε έκσταση, με αποτέλεσμα να νιώθεις κεκαθαρμένος, και όσο μπορείς κοντά σε γιγνόμενα πέρα από την καθημερινότητά σου.

Μέσα από την δρώσα αφήγηση, με αποκορύφωμα τα διαλογικά μέρη,  μαζί με την γιαγιά, τον παππού, τον νέο, την νέα, είσαι και εσύ εκεί που πορεύεται ο Ναζωραίος, αισθάνεσαι ότι πάσχεις και συμπάσχεις, και στο τέλος βιώνεις ότι εισπράτεις μέσα από τα δικά του παθήματα,  με την δική σου ομολογία, την δική σου κάθαρση.

Το κλάμα των υποδεχομένων μαζί με το δάκρυ των ακολουθούντων το σταυρό, σε μια συνέκφραση χαρμολύπης, σε αυτό το ιδιότυπο αντάμωμά μας, αισθανόμαστε  ότι η χάρη της μας αξίωσε και φέτος και την παρακαλούμε να μας αξιώσει και του χρόνου και στον χρόνο.

Σε αυτό το σημείο, θα αποτολμήσω να παρουσιάσω το «Μοιρολόϊ της Παναγιάς», όπως μας το κληροδότησαν οι πριν από μας σε τούτο το χωριό, που το θεωρώ σαν ένα Τυπικό-Συναξάρι πάνω στο οποίο εδράζεται η βίωση μιας υπέρβασης, με τον δικό μας τρόπο, με «ηδυσμένω λόγω».

«Αδέλφια Χριστιανοί σημέρον να γροικήστε

τα πάθη του κυρίου μας όλοι να λυπηθείτε…

Ακούτε δια τον Χριστό αυτόν τον σταυρωμένο

στο ξύλο όπου κρέμεται στο καταματωμένο…

Τον νου δεν έχω σήμερον τα χείλη να μιλήσω

τα πάθη του κυρίου μας να σας ομολογήσω…..

Σημερ’  σκοτίστη ο ουρανός κι ο ήλιος εχάθει

κι η γης από τον φόβο της και εκείνη εταράχτει….

Εβραίοι εβουλήθηκαν δια να τον σταυρώσουν

ανθρώπους και δεν έβρισκαν να τους τον παραδώσουν….

Μον τον Ιούδα βρήκανε του τάξαν τριάντα γρόσια…

Κι αυτός τον επαρέδωκε στας χείρας των εχτρών του….

Πως τόκανε ο τρισιάθλιος πούταν διδάσκαλός του…

Κι ο Χριστός τον είχενε σπολή μεγάλη αξία

κι αυτός τον επαρέδωσε σ’αυτή την προδοσία…..

Κι  οι εβραίοι τον έστειλαν εις τους αρχιερείς τους

να μαρτυρήσουν ψέματα να χάσει την ζωή του...

Κι οι αρχιερείς τον έστειλαν στον Πόντιο Πιλάτο

να κάνει την εξέταση αν είναι του θανάτου…..

Επιάσαν και τον ξέταζαν τον Ιησού Χριστό μας

για πες μας την αλήθεια αν είσαι ο θεός μας….

Αν είσαι ο Ιησούς Χριστός πέσμα μας για να πιστέψω

την εξουσία μέδωσαν για να σε σταυρώσω………

Τότε ο Χριστός εμίλησε δεν έχεις εξουσία

να μην μου κάνεις τίποτε καμιά υπηρεσία….

Τότε ο Πιλάτος φώναξε τον φοβερό εβραίο

να παρατάτε τον Ιησού αυτόν τον Ναζωραίο….

Γιατί εγώ τον ξέτασα αιτία δεν του βρίσκω

να τον σταυρώσουμε άδικα το αίμα του να χύσω…

Μα οι εβραίοι εφώναζαν δια να  τον σταυρώσουν,

αν είσαι φίλος καίσαρος αυτός να μην γλυτώσει…

ας χύσουμε το αίμα του σήμερον στα μπροστά μας

κι ας έχουμε το κρίμα του εμείς και τα παιδιά μας….

Κι έτσι τον εσταύρωσαν οι άνομοι εβραίοι

οι άνομοι και τα σκυλιά και οι καταραμένοι……

Του Φαραώ του είπανε τρία καρφιά να φτειάξει

και εκείνος ο παράνομος βαρεί και φτειάχνει πέντε…

συ Φαραέ που τάφτιαξες εσύ να τα διατάξεις….

Τα δυο βάντα στας χείρας του και τα’άλλα δυο στους πόδες

το πέμπτο το φαρμακερό βάλτε το στην καρδιά του

να τρέξει αίμα και νερό να λιγωθεί η καρδιά του…..

Η Παναγιά σαν τάκουσε έπεσε και λιγώθει

τρέχει το γρηγορότερο να πάει για τον υιό της….

Να τον προλάβει ζωντανό να τον παρηγορήσει

και με την μπόλια που φορεί το αίμα να σκουπίσει…

Η Παναγιά εφώναξε των αποστόλων λέει

Όσοι αποστόλοι είσαστε όλοι μαζί να λθείτε,

μα εκείνοι εφοβήθηκαν να παν όλοι μαζί της

να μην τους εσταυρώσουνε ωσάν και το παιδί της…….

Ένας την ακολούθησε από τους Αποστόλους

ο Ιωάννης μοναχά αυτός ο θεολόγος….

Επήγαν και τον βρήκανε κι ήτανε σταυρωμένος

κι όλος από τας πληγάς ήτανε ματωμένος…….

Εκάτσανε στα δεξιά  και στα αριστερά του

και κλαίγανε για το καρφί πούχαινε στην καρδιά του…..

Η Παναγιά πλησίασε γλυκά τον ερωτούσε…..

Υιέ μου πουν τα κάλλη σου και πουν η εμορφιά σου

και πουν οι αποστόλοι σου που βάσταγες κοντά σου…..

όλοι κι αν ναι σαφήσανε ο Πέτρος τι εγίνει;

Δεν τόλεγα δεν τόλπιζα ο Πέτρος για να φύγει…..

Αν πούναι ο Πέτρος πέλεγε ότι σε αγαπάει

νάναι κι εκείνος επαδά να κλαίει να θρηνάει….

Δεν μου μιλάς παιδάκι μου προτού να λθει το βράδυ

γιατί συ φεύγεις από δω και πάεις εις στον άδη…..

Δεν μου μιλάς παιδάκι μου προτού να ξεψυχήσεις

Και μένα την μανούλα σου που θέλεις να μ’ αφήσεις…….

Τότε ο Χριστός εμίλησε πάνω από τον σταυρό του

και λέγει στην μανούλα του πούτανε στο πλευρό του…..

Σύρε μανούλα στο καλό και διάφορο μην έχεις

Μον το μεγάλο Σάββατο τότε να με παντέχεις…..

Όταν σημαίνουν οι εκκλησιές και ψάλλουν οι παπάδες

τότε κι εσύ μανούλα μου νάχεις χαρές μεγάλες…….

Υ.Σ. «Εστίν ούν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω, χωρίς εκάστω των ειδών εν τοις μορίοις, δρώντων και ου δι’ απαγγελίας, δι’ ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».

Δευτέρα του Πάσχα

Την Δευτέρα του Πάσχα στα Κόκκινα Λουριά διαδραματίζεται ένα άλλο, μοναδικό και πάλι, δρώμενο ο «Κύκλος της Αγάπης».

Ολόκληρο το εκκλησίασμα με επικεφαλής τον Σταυρό και τα Εξαπτέρυγα με αφετηρία είτε τον Άγιο Γιώργη της Τσεσφίνας, αν εορτάζεται την δεύτερη μέρα του πάσχα, είτε από την Παναγιά του Παλιού Χωριού στα Γουλιάνικα διασχίζει την συνεορτάζουσα ελληνική ανοιξιάτικη φύση ψέλνοντας και υμνώντας τον αναστάντα Κύριο των Δυνάμεων.

Όταν φθάσουν στο χωριό ο παππάς «διαβάζει σπίτι-το σπίτι» σε κάθε σπίτι οι νοικοκυρές προσφέρουν ποτά και τα συνωδάτους. Το πλήρωμα ζωντανεύει περισσότερο.

Αφού επισκεφτούν και τον χώρο των κεκοιμημένων καταλήγουν στην πλατεία του χωριού την «ρούγα».

Εκεί πρώτος στήνεται ο παπάς στον «Κύκλο της Αγάπης», ακολουθούν ένας-ένας οι χωριανοί άνδρες και γυναίκες και οι φίλοι του χωριού. Ο καθένας αφού αφήσει το αυγό και το κουλούρι στο καλάθι του παππά και ασπασθεί τον Σταυρό και τις εικόνες διπλοασπάζεται όλους όσους είναι κατά σειρά στον σχηματιζόμενο «Κύκλο της Αγάπης». Έτσι είναι υποχρεωμένος να αγκαλιάσει και να φιλήσει και όλους τους εχθρούς του. Δεν έχει καμιά άλλη επιλογή, και μην σκεφτεί κανείς ότι έχει την επιλογή της μη συμμετοχής, γιατί φοβάται ότι σε μη συμμετοχή «κάτι δεν πάει καλά στην χρονιά», ίσως γιατί η κύρια εντολή του παθόντα-ταφέντα και αναστάντα είναι πιο αισθητή και πιο φοβερή τις μέρες τούτες, «αγαπάτε……αγαπάτε….αγαπάτε και τους εχθρούς υμών-ο Θεός αγάπη εστί».

Παλιότερα, θυμάμαι ότι μόνο γύρω από την μικρή πλατεία υπήρχαν έξι μαγαζιά και συνολικά στο χωριό δώδεκα εν ενεργεία… δεν είχε δίκιο ο Γεράσιμος Καψάλης όταν το χαρακτήριζε «Γλεντοχώρι»; σήμερα μήτε ένα……

Οι μαγαζάτορες έβγαζαν κρασί και μεζέ και κερνούσαν όλους όσους ήταν στον κύκλο και το εκκλησίασμα  σιγά-σιγά παράλληλα προς τις ψαλμωδίες, οι οποίες αποκτούσαν διαφορετικούς ρυθμούς, αποκτούσε όρεξη και για χορό και για τραγούδι…….

Μπορεί τα μαγαζιά να εσίγησαν οι άνθρωποι να λιγόστεψαν αλλά οι «Κοκκινολουριώτες» δεν αλλάζουν …. Μετά τον  «Κύκλο της Αγάπης» ακολουθεί γλέντι και χορός στην πλατεία …. Και με πολλή χαρά και αγάπη συνεορτάζουν μαζί με τους Συγχωριανούς τους  και τους φιλοξενουμένους τους. Όλοι  έχουν ανοιχτή πρόκληση … κατά εν «Κοκκίνοις Λουρίοις» ειωθότα……..

Π. Ν. Παπαλεξανδράκος