«Και τι δεν κάνατε για με θάψετε, όμως ξεχάσατε πως ήμουν σπόρος».

«Τίποτε δεν μπορεί να έχει αξία, αν δεν έχει χρησιμότητα».

Der Spiegel: «Ο κλασικός καπιταλισμός δεν λειτουργεί πλέον. Μέσα από τις νέες παγκόσμιες κρίσεις και τη διαφαινόμενη κλιματική κατάρρευση, αναδύονται συγκεκριμένες μεταρρυθμιστικές ιδέες: λιγότερη ανάπτυξη, περισσότεροι κυβερνητικοί στόχοι».

Επιστρέφει άραγε ο Καρλ Μαρξ στη Γερμανία;  Πριν ένα χρόνο, το Der Spiegel προκάλεσε αίσθηση, φιλοξενώντας στο εξώφυλλό του μια μεγάλη φωτογραφία του Καρλ Μαρξ- με λαχανί κοντομάνικο πουκάμισο και τατουάζ- με τίτλο: “Είχε τελικά δίκιο ο Μαρξ;”. 

Άραγε είναι αλήθεια ότι ο κλασικός καπιταλισμός δεν λειτουργεί πλέον και ότι ο αντικαπιταλισμός βιώνει μια αναγέννηση – με τη μορφή της πράσινης ιδεολογίας, αλλά και με τη μορφή του μαρξισμού;

«Πάρα πολλά πράγματα δεν λειτουργούν πλέον. Η παγκοσμιοποίηση πρόκειται να καταρρεύσει, παίρνοντας μαζί της το γερμανικό οικονομικό μοντέλο. Η διεθνής κοινότητα εγκλωβίζεται σε ανταγωνιστικά μπλοκ, ο πληθωρισμός διευρύνει περαιτέρω το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών και έχουμε χάσει σχεδόν όλους τους κλιματικούς στόχους μας», σημειώνει το περιοδικό, ενώ επικαλείται και τον Βρετανό ιστορικό Άνταμ Τουζ, για να αναφερθεί στην εποχή των «πολυκρίσεων» και στο «αόρατο χέρι της αγοράς, που δεν εμφανίζεται πλέον ως θαυματουργή λύση». 

Ο Μαρξ έχει πει ότι ο καπιταλισμός θα αυτοκαταστραφεί και υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι μπορεί να είχε δίκιο Δύσκολο να προβλέψουμε το μέλλον του καπιταλισμού χωρίς να ξέρουμε την κατεύθυνση που θα πάρει η Κίνα Το δημοσίευμα θα μπορούσε εύκολα να επικαλεστεί τον Τζόζεφ Σουμπέτερ, έναν οικονομολόγο του καπιταλιστικού συστήματος που ξεκίνησε το διάσημο βιβλίο του με μια ερώτηση: «Μπορεί ο καπιταλισμός να επιβιώσει; Όχι. Δεν νομίζω ότι μπορεί».

Σύμφωνα και με τον Αμερικανό δισεκατομμυριούχο επενδυτή και διαχειριστή hedge fund Ρέι Ντάλιο, στον οποίο παραπέμπει το Der Spiegel, αναφέροντας πως τον τελευταίο καιρό ο ίδιος φαίνεται ότι δεν διαβάζει πια τα πρωινά τη Wall Street Journal στη βίλα των 2.000 τ.μ, αλλά το Κεφάλαιο του Μαρξ, λέει «Ο καπιταλισμός δεν λειτουργεί πια για τους περισσότερους ανθρώπους».

Σημειώνεται επίσης στο δημοσίευμα «Η κλιματική κρίση είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα των προβλημάτων που προκαλεί ο καπιταλισμός. Οι τρέχοντες περιβαλλοντικοί κίνδυνοι συνδέονται στενά με τις μαρξιστικές κριτικές του καπιταλισμού. Πριν από 150 και πλέον χρόνια, ο Καρλ Μαρξ είχε εντοπίσει τους κινδύνους αυτού του συστήματος για τον πλανήτη».

Το Der Spiegel φλερτάρει με τρόπους για τη διόρθωση των προβλημάτων. Ενεργή παρέμβαση των κυβερνήσεων στην αγορά. Λιγότερη ανάπτυξη, περισσότεροι κυβερνητικοί στόχοι. Να εισαχθεί περισσότερος κεϋνσιανισμός, συμπεραίνει το περιοδικό.

Τι εμποδίζει τη Δύση να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση; Μέρος του προβλήματος είναι και οι ετικέτες. Αν αφαιρέσει κάποιος λέξεις όπως “σοσιαλισμός” ή “κομμουνισμός” και απλώς εξετάσει επιτυχημένα παραδείγματα μικτών συστημάτων διακυβέρνησης που χρησιμοποιούνται από τη Σιγκαπούρη ή τη Φινλανδία ή την Κίνα ή τη Δανία, η αντίληψη είναι θετική.

Εξετάζεται επίσης η εγκατάλειψη της θρησκευτικής προσκόλλησης στον καπιταλισμό και τους πυλώνες του.  Μια ενδιαφέρουσα ένδειξη στο μέλλον είναι ότι η επόμενη γενιά δεν τρέφει φανατικό μίσος για τα μη καπιταλιστικά συστήματα όπως  έχουν οι γονείς τους.

Το άρθρο του Der Spiegel παραθέτει μια δημοσκόπηση που λέει ότι το 49 των 18 έως 29 ετών στις ΗΠΑ έχουν πλέον θετική γνώμη για τον σοσιαλισμό. «Ο σοσιαλιστής Μπέρνι Σάντερς θεωρείται ένα φωτεινό φως ακεραιότητας ανάμεσα σε μια σειρά από ευρέως αντιπαθείς πολιτικούς ηγέτες των ΗΠΑ. Το ασιατικό μοντέλο της “συμβουλευτικής” δημοκρατίας (σκεφτείτε τη Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ, την ηπειρωτική Κίνα) φαίνεται να παράγει πιο ευτυχισμένες και ασφαλείς κοινωνίες από ό,τι η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία».

Σήμερα το κεφάλαιο ακόμα βασίζεται στη θεωρίας της αξίας! Νομιμοποιεί τις υψηλότερες αποδόσεις που απολαμβάνει το κεφάλαιο παρά το ότι αυτό βρίσκεται σε περίσσεια, και έτσι θα έπρεπε να υπάρξει μια εξισορρόπηση υπέρ της εργασίας, είναι προφανές ότι δεν συμβαίνει. Αν τεθεί τέτοιο ζήτημα, οι άνθρωποι αρχίζουν να θέτουν ερωτήματα, και απ’ αυτό το σημείο μπορεί κανείς να περάσει στην επόμενη φάση δηλαδή να θέσει ζήτημα της υπέρβασης της καπιταλιστικής οργάνωσης της παραγωγής. Είναι αυτό που ο Μαρξ προσφέρει την εναλλακτική. Θεωρεί ότι το κεφάλαιο δεν είναι ένα πράγμα, όπως νομίζουν οι αστοί οικονομολόγοι, αλλά μια διαδικασία που παίρνει διαφορετικές μορφές. Διαθέτει αυτή την απίστευτη ευελιξία. Από την άλλη πλευρά, ο Μαρξ είναι πολύ χρήσιμος για την κατανόηση των φαινομένων της αστικοποίησης. Ο Μαρξ εξηγεί ότι οι καπιταλιστές επενδύουν σε μη παραγωγικές δραστηριότητες προκειμένου να αντιμετωπίσουν την πλεονάζουσα παραγωγή που δημιουργείται από τις επενδύσεις τους. Το τι γίνεται σήμερα με την αστικοποίηση στις χώρες του κόλπου είναι πολύ αποκαλυπτικό! Οι καπιταλιστές επενδύουν σε μη παραγωγικά περιουσιακά στοιχεία που αποφέρουν μεγάλους βαθμούς απόδοσης προκειμένου να αποκομίσουν κέρδη. Εν μέρει το κάνουν αυτό και για περιβαλλοντικούς λόγους, επειδή αλλιώς η πίεση στο περιβάλλον θα κατέληγε καταστροφική. 

Παναγιώτης Κουμουνδούρος
Συντονιστής ΝΕ Λακωνίας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ