Κι αυτό «για τον φόβο των Ιουδαίων», των γνωστών διαφωτισμένων που χάριν κάποιας απελευθέρωσης από αυθεντίες και δόγματα  δεν αναγνωρίζουν στους άλλους το δικαίωμα  σε άλλη πίστη ή πολιτισμική ετερότητα παρεκτός της Δυτικής κουλτούρας.

Ετούτη η στάση όμως είναι αλλόκοτη και δεν μπορεί να έχει ισχύ και σοβαρότητα.

Είναι στα να λέει, λ.χ. κάποιος πως θέλει να επαναλαμβάνει παπαγαλίζοντας τις λέξεις και τα σχήματα της ελληνικής γλώσσας χωρίς να νοιάζεται για τα σημαινόμενά της. Κάθε γλώσσα, και φυσικά αυτό ιχύει και για την βυζαντινή ζωγραφική, δεν είναι απλά σχήματα κενά περιεχομένου και δη ήθους και πνεύματος, κυρίως αυτό.

Κάθε σχήμα και κάθε μορφή  γεννιέται μέσα από μια μακρόσυρτη διαδρομή στην οποία η ζωή, το ήθος, ο τρόπος κατανόησης των σχέσεων προσπαθεί να βρει μορφές για να χωρέσει και να φανερωθεί ώστε να γίνει κοινωνήσιμη και μεθεκτή.

Έτσι έγινε και με την βυζαντινή ζωγραφική.  Πήρε υλικά από τον ελληνορωμαϊκό κόσμο και τις μορφές του, πάτησε επάνω στο πώς της κατανόησης του εικαστικού γεγονότος και της λειτουργίας του μέσα στην κοινότητα, και έφτιαξε φόρμες που χωρέσανε μια νέα εμπειρία ζωής αυτή που ήταν κυρίως η χριστιανική εκκλησιαστική βιοτή.

Οι συμπλοκές των γραμμών, οι συνδυασμοί των χρωμάτων, οι ρυθμικές αγωγές, τα πάντα μερταμορφώθηκαν για να εκφράσουν τον πόθο της των πάντων εν Χριστώ  ενώσεως, το μεγάλο ζητούμενο της εκκλησιαστικής ζωής.

Έτσι οι νέες φόρμες που προέκυψαν από την μεταμόρφωση της ελληνορωμαϊκης τέχνης δεν είναι κατανοητές χωρίς την χριστιανική εκκλησιαστική εμπειρία. Αυτό δεν σημαίνει πως έγινε μια παρθενογέννηση και  πως εκ του μη όντος δημιουργήθηκε η βυζαντινή ζωγραφική. Όχι. Πάτησε επάνω σε υλικά και τεχνικές και μεθόδους του ελληνικού κόσμου αλλά έδωσε νέα πνοή και τα μεταμόρφωσε όλα αυτά.

Εν κατακλείδι. Δεν γίνεται σήμερα να πιάνεις αυτόν τον κόσμο της βυζαντινής ζωγραφικής και να θέλεις να τον μεταχειριστείς και να τον χρησιμοποίησεις για τις δικές σου αιθητικές πτήσεις χωρίς τουλάχιστον να αναγνωρίζεις τη φύτρα του, τη φύση του και τις καταγωγές του. Δεν είπαμε πως πρέπει να είναι κάποιος ευσεβής και πιστός χριστιανός για να αγγίξει τις φόρμες της βυζαντινής ζωγραφικής, αλλά τουλάχιστον να ξέρει τί πιάνει στα χέρια του και να έχει σοβαρή γνώση και να δείχνει ανάλογο σεβασμό.

Και κυρίως να δημιουργεί χωρίς τον φόβο των «Ιουδαίων» δηλαδή με γνώμονα την καρδιά του και τη άποψη που έχει για την λειτουργία της τέχνης στον σύγχρονο κόσμο.

Γεώργιος Κόρδης, kordis.gr

Εικόνα άρθρου: Μοντεβιδέο. Ψηφιακή ζωγραφική. 2021.