Ο πλανήτης μας «φλέγεται» από την υπερθέρμανση που του προκάλεσαν οι αλόγιστες ανθρώπινες δραστηριότητες από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης έως σήμερα. Αυτή ξεκίνησε στο 2ο μισό του 18ου αιώνα, κορυφώθηκε κατά τον 19ο αιώνα και μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα άρχισαν να γίνονται ορατά τα δυσοίωνα αποτελέσματά της στο κλίμα της Γης και οι αρνητικές προοπτικές για την ανθρώπινη ζωή.

Η ανθρωπότητα όλο αυτό το διάστημα διεξήγαγε ένα πρωτοφανές πείραμα με την ολοένα πιο μεγάλη κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, που συσσώρευσαν στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων, σχηματίζοντας μια επικίνδυνη ομπρέλα πάνω από την ατμόσφαιρα (φαινόμενο του θερμοκηπίου), αλλάζοντας τα δεδομένα εκατομμυρίων ετών και οδηγώντας σ’ αυτό που αποκαλούμε κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές του βιώνουμε εδώ και χρόνια με αμείωτη ένταση (καύσωνες, ξηρασία, τήξη πολικών πάγων, ακραία καιρικά φαινόμενα κλπ).

Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τον εύστοχο τίτλο του μυθιστορήματος «Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου» του μεγάλου συγγραφέα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, για να πούμε πως ό,τι συμβαίνει σήμερα είχε ανακοινωθεί, με επαρκή κι ατράνταχτα επιστημονικά στοιχεία, από το 1988 και μετά, αλλά οι καθ’ ύλην αρμόδιοι πολιτικοί παράγοντες αυτού του κόσμου, με τις ενδεχόμενες εξαρτήσεις τους από τα παγκόσμια οικονομικά συμφέροντα, είτε αδιαφόρησαν, είτε προσπάθησαν να υποβαθμίσουν την εφιαλτική πρόβλεψη της κλιματικής αλλαγής και το χειρότερο σε μερικές περιπτώσεις κάποιοι έφτασαν στο σημείο να αμφισβητήσουν τις επιστημονικές έρευνες και τα ανησυχητικά πορίσματά τους, χάνοντας πολύτιμο χρόνο!

Στα τέλη Μαΐου 1988 πραγματοποιήθηκε στο Τορόντο του Καναδά μια διεθνής σύσκεψη σχετικά με τη «Μεταβαλλόμενη Ατμόσφαιρα», στην οποία έλαβαν μέρος επιστήμονες και πολιτικοί από 48 χώρες μαζί με τους αντιπροσώπους 15 διεθνών υπηρεσιών και 47 μη κυβερνητικών οργανισμών. Η συνάντηση έγινε υπό την αιγίδα της καναδικής κυβέρνησης και υποστηρίχθηκε από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό και το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών. Η εικόνα που παρουσιάστηκε ήταν η εξής: Τα επόμενα 40 χρόνια η μέση θερμοκρασία του κόσμου μας θα ανέβει κατά 4 βαθμούς Κελσίου, ενώ η στάθμη της θάλασσας θα ανέβει λόγω της τήξης των πολικών πάγων κατά 140 εκατοστά περίπου, βάζοντας σε άμεσο κίνδυνο παράκτιες πυκνοκατοικημένες περιοχές του πλανήτη μας.

Οι συμμετέχοντες στη Διάσκεψη του Τορόντο άκουσαν επίσης ότι η παγκόσμια υπερθέρμανση θα εξελιχθεί ανομοιόμορφα και τα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη -πιο κοντά στους πόλους-  θα θερμανθούν γρηγορότερα από τις περιοχές του Ισημερινού. Και πράγματι μόλις λίγες μέρες πριν ακούστηκε στα δελτία ειδήσεων ότι ο Καναδάς είναι αυτή τη στιγμή η πιο θερμαινόμενη περιοχή του πλανήτη μας!

Η Διάσκεψη του Τορόντο δεν έμεινε μόνο στις διαπιστώσεις και τις συνακόλουθες προβλέψεις, αλλά προχώρησε και σε τεκμηριωμένες προτάσεις, καλώντας τις μεγάλες βιομηχανικές χώρες να μειώσουν μέχρι το έτος 2005, το οποίο φευ! παρήλθε, κατά 20 τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, στόχος ο οποίος δεν έχει εισέτι επιτευχθεί στο σύνολό του, παρά τα μέτρα που εξαγγέλλονται, όπως έγινε πρόσφατα με τις εξαγγελίες της Προέδρου της Ε.Ε. Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν!

Η δήλωση με την οποία έκλεισε η Διάσκεψη ήταν εφιαλτική: «Η ανθρωπότητα διεξάγει ένα τεράστιο, ακούσιο και σε παγκόσμια κλίμακα πείραμα του οποίου οι τελικές συνέπειες μπορεί να συγκριθούν μόνο με αυτές ενός παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου!». Και η δήλωση κατέληγε με την παρότρυνση: «είναι επιβεβλημένο να δράσουμε αμέσως!».

Η Διάσκεψη του Τορόντο ήταν μια βόμβα που «έσκασε» στην κατάλληλη στιγμή, δίνοντας ώθηση στο Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, που είχε υπογραφεί ένα χρόνο πριν στα γραφεία της Περιβαλλοντικής Υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών, με σκοπό την προστασία του παγκόσμιου περιβάλλοντος ή έστω τη μείωση της ζημιάς σ’ αυτό. Αυτή η διεθνής συμφωνίας, προέβλεπε τη μείωση της εκπομπής των χλωροφθοροανθράκων (CFC) δηλαδή των αερίων που ήταν υπεύθυνα για την καταστροφή του στρώματος του όζοντος της ατμόσφαιρας και συνέβαλαν στη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου, που άλλαζε άρδην το κλίμα της γης.

Είναι χαρακτηριστικό πως ο Τζέιμς Χάνσεν του Ινστιτούτου Διαστημικών Μελετών Γκόνταρντ της NASA στη Νέα Υόρκη, ανακοίνωσε στη Γερουσία στις 23 Ιουνίου 1988 ότι «η Γη είναι θερμότερη το 1988 από οποιαδήποτε άλλη φορά στην ιστορία των μετεωρολογικών μετρήσεων με όργανα… τώρα η παγκόσμια υπερθέρμανση είναι αρκετά εμφανής ώστε να μπορούμε να την αποδώσουμε με αρκετή βεβαιότητα σε μία σχέση αίτιου-αποτελέσματος με το φαινόμενο του θερμοκηπίου… το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ήδη αρκετά εκτεταμένο ώστε να αρχίσουν να αυξάνονται οι πιθανότητες να συμβούν ακραία γεγονότα όπως θερινά κύματα καύσωνος…».

Οι πολιτικοί ηγέτες, λοιπόν, γνώρισαν από τότε ποια θα ήταν η πορεία της κλιματικής αλλαγής που εκδηλώνεται με ακραίο τρόπο στις μέρες μας, αλλά ολιγώρησαν γιατί οποιαδήποτε απόφασή τους για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου θα έθιγε, ούτως ή άλλως, τα συμφέροντα του βιομηχανικού λόμπι και των μεγάλων κρατών. Έτσι έπραξαν λίγα και με βραδύ ρυθμό με συνέπεια να μην επιδράσουν στις κλιματικές αλλαγές που θεμελιώνονταν αλλάζοντας τη μορφή του κόσμου μας.

Ο ερευνητής περιβαλλοντολόγος Τζέιμς Λάβλοκ, που διατύπωσε την Υπόθεση της Γαίας, σύμφωνα με την οποία η Γη λειτουργεί ως ένα είδος υπεροργανισμού, δήλωσε στο Βερολίνο το Νοέμβρη του 1987: «Μερικές φορές οι άνθρωποι έχουν την τάση να πιστεύουν ότι η Γαία θα μας φροντίσει. Αλλά αυτό είναι λάθος. Το μόνο που σημαίνει είναι πως η Γαία θα φροντίσει τον εαυτό της. Κι ο καλύτερος τρόπος για να το κάνει θα είναι να μας ξεφορτωθεί».

Πόσο προφητικό μοιάζει το τραγούδι του Κώστα Τουρνά «Τι έχει γίνει» που περιλαμβάνεται στη συλλογή «Αστρόνειρα» (1973)! Αν και αναφέρεται στο ενδεχόμενο μιας πυρηνικής καταστροφής η εικόνα που περιγράφει είναι ίδια με αυτήν της κλιματικής αλλαγής και μάλιστα υπό τις συνθήκες του αφόρητου καύσωνα που βιώνουμε αυτές τις μέρες.

Τι έχει γίνει, τι έχει γίνει

κι όλα χάθηκαν μεμιάς.

Μόνο ερείπια έχουν μείνει

κι όλα ανήκουνε σε μας.

Ένας πόλεμος της ώρας, δίχως άμυνα

κι όλοι οι δρόμοι αυτής της χώρας μείναν άδειοι ξαφνικά.

Τα ‘χαν πει και, να τα, βγαίνουν,

βγαίνουν όλα αληθινά.

Κι οι προφήτες του αιώνα

τα μνημόνευσαν συχνά.

Μαζική αυτοκτονία του πλανήτη μας

κι εγώ τρομαγμένος κλείνω από παντού το σπίτι μας.

Τι έχει γίνει, τι έχει γίνει

κι όλα χάθηκαν μεμιάς.

Μόνο ερείπια έχουν μείνει

κι όλα ανήκουνε σε μας.

Ένας πόλεμος της ώρας, δίχως άμυνα

κι όλοι οι δρόμοι αυτής της χώρας μείναν άδειοι ξαφνικά.

Τι έχει γίνει, τι έχει γίνει, τι έχει γίνει; 

Γιάννης Μητράκος