Εκτύπωση

https://www.spartorama.gr/articles/55134/

Spartorama - Print | Το «Ταξιαρχάκι» της Καλαμάτας, από τον Γιάννη Μητράκο

Το «Ταξιαρχάκι» της Καλαμάτας, από τον Γιάννη Μητράκο

Το «Ταξιαρχάκι» της Καλαμάτας, από τον Γιάννη Μητράκο
Δεν μπορεί κάποιος παρά να υποκλιθεί με σεβασμό μπροστά στο μεγαλείο της λαϊκής πίστης και της ελληνικής γλώσσας, που μετέτρεψαν τους «Ταξιάρχες» σε «Ταξιαρχάκι»
Οδός Εμπόρων

Με τη γειτονική Καλαμάτα με συνδέουν πολύχρονοι δεσμοί, αφοί είναι η γενέτειρα της συζύγου μου. Είναι μια πανέμορφη πόλη με πολλά αξιοθέατα, η οποία έλκει το ενδιαφέρον πολλών ξένων και Ελλήνων επισκεπτών. Επιπλέον με τη Σπάρτη τη συνδέουν πολλά, λόγω της παλαιόθεν αξιόλογης παρουσίας βορειοδημοτών Λακεδαιμονίων, Λακώνων και Σπαρτιατών. Άλλωστε και στη δική μας πόλη διαμένουν μονίμως αρκετοί Καλαματιανοί και Μεσσήνιοι, έτσι ώστε οι δυο πόλεις να έχουν στενές σχέσεις, παρά το βαρύ ιστορικό φορτίο που τις ακολουθεί (Μεσσηνιακοί πόλεμοι κλπ). 

Κάθε φορά που επισκέπτομαι την Καλαμάτα βρίσκω και κάτι καινούριο, που με συνεπαίρνει και με οδηγεί στην αναζήτηση ιστορικών στοιχείων, τα οποία διευρύνουν το πλαίσιο των γνώσεων μου για τη νύμφη του Μεσσηνιακού Κόλπου. 

Κοντά στο ιστορικό κέντρο της Καλαμάτας, νοτιοανατολικά από τον ιστορικό ναό των Αγίων Αποστόλων, λίγο πριν από τη συμβολή της οδού Βαλτετσίου με την πλατεία Μαυρομιχάλη, βρίσκεται το ναΰδριο των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ ή Μικρός Ταξιάρχης ή Ταξιαρχάκης ή Ταξιαρχάκι, που είναι παρεκκλήσιο του γειτονικού ναού του Αγίου Νικολάου του Φλαρίου.

Ο ναός αυτός που ονομάζεται Μικρός Ταξιάρχης σε αντιδιαστολή με τη μεγάλη εκκλησία των Ταξιαρχών, που βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία της Καλαμάτας και ανήκε στην ονομαστή οικογένεια των Μπενάκηδων. Ο Καθηγητής Δημήτριος Χ. Δουκάκης αναφέρει σχετικά: «Η εκκλησία αυτή ήτο ανέκαθεν της οικογένεια των Μπενάκηδων». Πράγματι λίγα μέτρα πιο πάνω, στη βορινή πλευρά της πλατείας Μαυρομιχάλη ήταν χτισμένος ο φημισμένος πύργος των Μπενάκηδων, που είχε αποτυπωθεί σε χαλκογραφία του 1823. Ο πύργος αυτός, που είχε πέντε ορόφους, καταστράφηκε στα Ορλωφικά. 

Το Ταξιαρχάκι πιθανολογείται ότι ανεγέρθηκε το 18ο αιώνα και ανακαινίστηκε από την Παντζεχρούλα Μπενάκη θυγατέρα του προύχοντα Παναγιώτη Μπενάκη, που ήταν γιος του Κρητικού Μπένου Ψάλτη και της Σταθούλας Γερακάρη κόρης του θρυλικού και αμφιλεγόμενου Λιβέριου ή Λιμπεράκη Γερακάρη ή Γερακαράκου Μανιάτη πειρατή και Μπέη της Μάνης. Σύμφωνα με τον Δικαίο Βαγιακάκο η κτίση του ναϋδρίου πρέπει να είχε γίνει πριν από το 1790 γιατί στο προικοσύμφωνο της Παντζεχρούλας αναγράφεται ότι της ανήκε «και περιβόλι εις τον Ταξιάρχην με ελιές». Ο Παναγιώτης Μπενάκης ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε μεγάλη περιουσία, αναδεικνυόμενος σε έναν από τους πιο ισχυρούς άρχοντες της Πελοποννήσου, αλλά και ευνοούμενος των Τούρκων λόγω των γενναιοδωριών του προς τους εκάστοτε πασάδες. Ο Καλαματιανός ιστοριοδίφης Βασίλης Ι. Μανιάτης αναφέρει ότι:  « Είχε τσιφλίκια ολόκληρα χωριά, φυτείες με αμπέλια και δένδρα στη μανιάτικη συνοικία της Φυτειάς, στο ΝΑ μέρος της πόλης, που δημιουργήθηκε μετά την επανάσταση του 1821.Τα αγροκτήματά τους έφταναν ως κάτω τη σημερινή οδό Ακρίτα».

Ο Καθηγητής Δουκάκης επισημαίνει ότι κάτω από την εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Ταξιαρχάκι υπήρχε η επιγραφή «Δέησις της δούλης του Θεού Παντζεχρούλας Μπενάκη και των τέκνων αυτής Παναγιώτου και Λυμπερίου συν ταις συζύγοις των και των τέκνων αυτών ανεκαινίσθη ο ναός ούτος δια δαπάνης αυτών 1836, Μαΐου 28».  

Στην εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ υπήρχε άλλη αφιέρωση από την κόρη της Παντζεχρούλας Μαρία, που ήταν παντρεμένη με τον Αντώνη Μαυρομιχάλη αδελφό του Πετρόμπεη: «Δέησις των δούλων του Θεού Αντωνίου Μαυρομιχάλη και της συζύγου Μαρίας Μπενάκη εζωγραφήθη δια δαπάνης των, 1836».

Σύμφωνα με τον ίδιο Καθηγητή «έξωθεν του ναού υπάρχει εν κουβουκλίω ο τάφος της Παντζεχρούλας Μπενάκαινας και τα οστά του στρατηγού Αντωνίου Μαυρομιχάλη». Στην προσκυνηματική μου επίσκεψή στο Ταξιαρχάκι (Σεπτέμβρης 2020) γνωρίστηκα με τον ευγενέστατο λαμπαδάριο του Αγίου Νικολάου Φλαρίου κ. Δημήτριο Θεωδωρόπουλο με οικογενειακή καταγωγή από τη Μαγούλα της Σπάρτης, ο οποίος πέραν των άλλων μου υπέδειξε το ακριβές σημείο, όπου ήταν θαμμένο το ζεύγος Παντζεχρούλας και Αντωνίου Μαυρομιχάλη. 

Το 1916 η Παντζεχρούλα, δια λόγου, δώρισε το Ταξιαρχάκι στην Ιερά Μονή Βελανιδιάς, όπου μεταφέρθηκαν αργότερα και φυλάσσονται τα οστά της οικογένειας Μπενάκη και του Αντώνη Μαυρομιχάλη.  Αυτό αναφέρεται σε εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα, στην οποία ο ναός του Μικρού Ταξιάρχη ονομάζεται μετόχι της  Βελανιδιάς. 

Το Ταξιαρχάκι είναι ναός μόνόχωρος με δίρριχτη ξύλινη στέγη και στην κόγχη και πρόθεση του ιερού συναντώνται δυτικότροπες αγιογραφίες (Παναγία βρεφοκρατούσα, Γέννηση του Χριστού). Στο μεγάλο σεισμό του 1986 ο ναός έπαθε σοβαρές ζημιές, αλλά αναστηλώθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και σήμερα είναι ένα ιστορικό-θρησκευτικό και πνευματικό μνημείο της Καλαμάτας. 

Ο ναός του Μικρού Ταξιάρχη εορτάζει με λαμπρότητα στις 8 Νοεμβρίου, εορτή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Ανάμεσα στις αγιογραφίες του ναού ξεχωρίζει ο πίνακας του Βασιλέως Δαυίδ του Ευαγγέλου Δράκου, που γεννήθηκε το 1913 στον Άγιο Νικόλαο Βοιών Λακωνίας και μεγαλούργησε στην Καλαμάτα και του Αγίου Βασιλείου έργο του 1970 του  αυτοδίδακτου Καλαματιανού ζωγράφου Παναγιώτη Λαζαρή, που έχει αγιογραφήσει  ναούς και στη Λακεδαίμονα (Ζωοδόχος Πηγή Μαγούλας, Ναός Γεννήσεως Θεοτόκου Καστορείου).

Υ.Γ.: Δεν μπορεί κάποιος παρά να υποκλιθεί με σεβασμό μπροστά στο μεγαλείο της λαϊκής πίστης και της ελληνικής γλώσσας, που μετέτρεψαν τους «Ταξιάρχες» σε «Ταξιαρχάκι» όπως κατ’ αναλογία έγινε και στη Σπάρτη με τη μετατροπή του παρεκκλησίου της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο λόφο του ΞΕΝΙΑ  σε «Σωτηρίτσα»!

Πηγές:

  1. Ηλία Μπιτσάνη, Εκκλησιαστικά Μνημεία Ιστορίας και Πολιτισμού στην Καλαμάτα, 2006.
  2. Δημητρίου Χρ. Δουκάκη, Μεσσηνιακά και ιδιαίτερα περί Φαρών και Καλαμάτας, 1905
  3. Βασίλη Ι. Μανιάτη, Η μακραίωνη ιστορία της οικογένειας Μπενάκη στην παλιά Καλαμάτα, Εφημ. ΘΑΡΡΟΣ Καλαμάτας, 04-02-2015

Ιωάννης Μητράκος



Ο πύργος των Μπενάκηδων


Η είσοδος του ναού


Το τέμπλο με τις δυτικοτροπες αγιογραφίες



Η εικόνα των Παμμεγίστων Ταξιαρχών


Ο Προφητάξ  Δαυίδ-πίνακας του Ευάγγελου Δράκου