Vekrakos
Spartorama | «Προσκύνημα στην Παναγιά τη Δήμιοβα», από τον Γιάννη Μητράκο

«Προσκύνημα στην Παναγιά τη Δήμιοβα», από τον Γιάννη Μητράκο

Γιάννης Μητράκος 02/07/2020 Εκτύπωση Άρθρα Ιστορία Κοινωνία
«Προσκύνημα στην Παναγιά τη Δήμιοβα», από τον Γιάννη Μητράκο
Η εικόνα αυτή είναι η αρχαιότερη εικόνα της Παναγίας στη Μεσσηνία και από τις παλαιότερες σε όλη την Ορθόδοξη Εκκλησία μας
Οδός Εμπόρων

Επί πολλά έτη επισκέπτομαι την Καλαμάτα, ιδιαίτερη πατρίδα της συζύγου μου, κι όμως ποτέ έως τώρα δεν είχα αξιωθεί να επισκεφθώ την Ιερά Μονή της Παναγίας της Δήμιοβας, που βρίσκεται σε περίοπτη θέση σε μια πλαγιά του Ταϋγέτου, πάνω από τη μεσσηνιακή πρωτεύουσα.

Πρόσφατα μας δόθηκε η ευλογημένη ευκαιρία και μάλιστα την Τρίτη, 23 Ιουνίου 2020, αφού πήραμε την απόφαση να ανέβουμε έως την παλαίφατο και ιστορική Μονή, η οποία έχει χτιστεί πλησίον του Ελαιοχωρίου (Γιάννιτσα) στις αρχές του 17ου αιώνα, για να στεγάσει την αγία και θαυματουργό εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας, που έχει την ονομασία «Ελπίς των Χριστιανών». Η εικόνα αυτή είναι η αρχαιότερη εικόνα της Παναγίας στη Μεσσηνία και από τις παλαιότερες σε όλη την Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Η εκτίμηση των ερευνητών είναι πως πρόκειται για εικόνα που έχει ιστορηθεί πριν από την εποχή της εικονομαχίας  (726-842 μ.Χ.), ίσως περί το έτος 700 μ.Χ. κι ενδεχομένως πριν από αυτό.

Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, που κατέγραψε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ο Κωνσταντίνος Νικολάου, αδελφός του Επισκόπου Μεσσήνης Ιωσήφ, υπουργού Θρησκείας και Δικαίου, στο πρώτο ελεύθερο και ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, η εικόνα βρισκόταν στην κατοχή του αδελφού του εικονομάχου αυτοκράτορα Λέοντα του Γ΄ του Ισαύρου, μέχρις ότου τον κατέδωσε σ’ αυτόν κάποιος αυλικός. Ο Λέοντας υποχρέωσε τον αδελφό του, υπό την απειλή σκληρής σωματικής τιμωρίας, να απαρνηθεί την εικόνα της Παναγίας και να αποδείξει τη μεταστροφή του χτυπώντας την με ένα τσεκούρι, όπως κι έγινε. Τη στιγμή, όμως, που το τσεκούρι του αρνητή πρίγκιπα έπεφτε πάνω στο πρόσωπο και το στήθος της Υπεραγίας Θεοτόκου «ήρξατο να ρέει κρουνηδόν αίμα θερμόν και αχνίζον, ως του ζωντανού ανθρώπου», ίχνη του οποίου υπάρχουν ως σήμερα. Ο εικονομάχος αυτοκράτορας θορυβημένος από το συγκλονιστικό θαύμα πήρε την εικόνα και την πέταξε στη θάλασσα, ελπίζοντας να εξαφανιστεί διαπαντός. Η ανόσια βούλησή του δεν πραγματοποιήθηκε καθώς ένας από τους υπηρέτες του παλατιού, που ευλαβούνταν τις άγιες εικόνες, πήρε την εικόνα της Θεομήτορος και την έκρυψε σε ασφαλές μέρος για πολλά χρόνια μέχρι την αποκατάσταση των εικόνων από την ευσεβή αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία  (Σαρανταπήχαινα).

Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος, η οποία  συγκλήθηκε από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΣΤ΄ και τη μητέρα του, Αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία στη Νίκαια της Βιθυνίας, στο Ναό της Αγίας Σοφίας, το 787 κατόπιν αίτησης του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ταρασίου, αποφάσισε την αναστήλωση των εικόνων καταδικάζοντας την Εικονομαχία και την ιδέα της σχηματοποίησης της αόρατης και άυλης Τριάδας. Εκεί εκφράσθηκε το δόγμα ότι η εικονογράφηση του Χριστού και των Αγίων εδράζεται στην ενανθρώπιση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδας και διευκρινίστηκε ότι η τιμή προς τις εικόνες αναφέρεται στο πρόσωπο που αυτή απεικονίζει και όχι στο υλικό από το οποίο είναι αυτή φτιαγμένη. Έτσι άρχισαν οι χριστιανοί να τοποθετούν και πάλι ελεύθερα τις εικόνες και να τις ευλαβούνται σύμφωνα με τις αποφάσεις της Συνόδου.

Βρέθηκε, τότε, στη Βασιλεύουσα, ένας ιερομόναχος καταγόμενος από τη Μεσσηνία, που πληροφορήθηκε για την εικόνα της Παναγίας και φρόντισε να την αποκτήσει. «Επιστρέψας και ελθών εις Καλάμας εζήτησε να εύρη θέσιν και μέρος κατάλληλον προς τοποθέτησιν της Αγίας και θαυματουργού ταύτης εικόνος και οικοδομήση και κατασκευάση δι’ ιδίων εξόδων του Ιεράν Μονήν. Και δια το τοιούτον έργον του εξέλεξε την σημερινή θέσιν, που είναι η Ιερά αύτη Μονή…».

Η θέση όπου αναγέρθηκε  η Μονή είχε τη σλάβικη ονομασία Δήμιοβα ή Τίμιοβα ή Ντίμιοβα, που σημαίνει «κροκοτόπι», αφού στην περιοχή φύεται ο κρόκος από τον οποίο παράγεται η γνωστή χρωστική ουσία της ζαφοράς. Η ονομασία του τόπου έδωσε την επωνυμία στο μοναστήρι και την εικόνα της Δημιοβίτισσας.

Η Μονή πέρασε πολλές περιπέτειες στο πέρασμα του χρόνου, χωρίς ποτέ να χάσει την πνευματική της ακτινοβολία. Κατά την εξέγερση του 1770 (Ορλωφικά) κάηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους δυνάστες. Το 1834 με απόφαση της βαυαρικής αντιβασιλείας διατάσσεται  η διάλυσή της, αλλά μετά από τη σφοδρή αντίθεση των κατοίκων της Γιάννιτσας η εικόνα επανήλθε στη θέση της και η Μονή ανασυστάθηκε το 1838. Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής ερημώθηκε και στην περίοδο του Εμφυλίου πυρπολήθηκε από αγνώστους με αποτέλεσμα να καταστραφεί ένα τμήμα της. Μέχρι το 1960 λειτουργούσε ως ανδρώα, αλλά τότε με απόφαση του Μητροπολίτη Χρυσόστομου Δασκαλάκη (1906-1961) μετατράπηκε σε γυναικεία. Τη διετία 1968-1969 με πρωτοβουλία του τότε Μητροπολίτη Χρυσόστομου Θέμελη η Μονή ανακαινίστηκε ριζικά. Ο μεγάλος σεισμός του 1986 επέφερε σοβαρές ζημιές στο μοναστήρι, οι οποίες αποκαταστάθηκαν αργότερα υπό την επίβλεψη της αρχαιολογικής υπηρεσίας.   

Το Καθολικό της Δήμιοβας, που τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου, έχει αγιογραφηθεί από τον ιερομόναχο Δαμασκηνό κατά το έτος 1663. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι έργο του Ανδρέου Κορωναίου Αναγνώστη από τη Μικρομάνη (1773) και κατασκευάστηκε προς αντικατάσταση του παλαιότερου, που καταστράφηκε από την πυρπόληση της εξέγερσης του 1770. Το τέμπλο της Δήμιοβας, κατά τους ειδικούς, συγγενεύει με αυτά των Ιερών Μονών Αγίας Τριάδος Καλαθίου όρους, Ταξιαρχών Λαδά και Αγίας Βαρβάρας Πηγών Αλαγονίας, κάτι που βεβαιώνει την ύπαρξη κάποιου πελοποννησιακού εργαστηρίου.      

Στα νοτιοδυτικά της Μονής  βρίσκεται ο ερειπωμένος μεσαιωνικός πύργος του Ρήγα, που χρησίμευε στην άμυνα της Μονής.  Ο πύργος αυτός πιθανολογείται ότι κτίσθηκε κατά τον 13ο ή 15ο αιώνα (φραγκοκρατία) από κάποιον τοπικό φεουδάρχη, που διαφέντευε την περιοχή. Ο ιστορικός Δημήτριος Δουκάκης στο έργο του «Μεσσηνιακά και ιδία περί Φαρών και Καλαμάτας από των αρχαιοτάτων xρόνων μέχρι του Καποδιστρίου», Εν Αθήναις 1905, διατυπώνει την άποψη ότι εδώ υπήρχαν τα σλαβοχώρια   Δίκαλο, Μάρμαρα, Σολά, Αγιάννης, Αγκούρβα και Αρμίτσα, από τα οποία κανένα δεν σώζεται.

Στην Μονή της Δήμιοβας, σε ηλικία 20 ετών εκάρη μοναχός το 1928 ο Γέροντας Βησσαρίων (Ανδρέας Κορκολιάκος), το σκήνωμά του οποίου βρέθηκε και διατηρείται άφθαρτο στη Μονή Αγάθωνος της Υπάτης στη Φθιώτιδα, εδώ και δυόμισι δεκαετίες.

Μετά από μία δύσκολη ανάβαση από ένα στριφογυριστό ασφαλτοστρωμένο στενό δρόμο  με συνεχείς στροφές φτάνουμε σε ένα κατάφυτο υψίπεδο του Ταϋγέτου, στο οποίο δεσπόζει το κτιριακό συγκρότημα της Δήμιοβας, Η τοποθεσία είναι πανέμορφη εξαιτίας των πολλών δέντρων (βελανιδιές, πλατάνια, σφενδάμια, πεύκα και έλατα). Η θέα προς την Καλαμάτα και το μεσσηνιακό κόλπο δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια! Έχεις την αίσθηση ότι ίπτασαι πάνω από την περιοχή!

Ψάχνουμε να βρούμε τρόπο να μπούμε στην αυλή της Μονής για να τη δούμε από κοντά, έχοντας την ψευδή πληροφορία πως είναι κλειστή και δεν λειτουργεί. Φανταστείτε την ευχάριστη έκπληξή μας όταν μπροστά μας εμφανίζεται η Γερόντισσα Ανθίμη, η οποία μας υποδέχεται πρόσχαρα και μας καλεί να εισέλθουμε στη Μονή για να προσκυνήσουμε και να απολαύσουμε το παραδοσιακό μοναστηριακό κέρασμα, που ετοιμάζει η μοναχή Μακαρία. Οι δυο τους έχουν «ανοίξει» τη Μονή της Δήμιοβας από το Νοέμβρη του 2019 και με τη βοήθεια της Μεγαλόχαρης ελπίζουν ότι το μοναστήρι τους θα αναβιώσει και θα αποκτήσει και πάλι την παλιά του αίγλη. Συμπαραστάτες στην προσπάθειά τους αυτή έχουν τους ευλαβείς κατοίκους των γειτονικών χωριών (Ελαιοχώριο -Περιβολάκια)  και μάλιστα των νέων ανθρώπων που έχουν συγκροτήσει την ομάδα της Δημιοβίτισσας.

Εκεί στη δροσιά της αυλής η Γερόντισσα Ανθίμη μας μιλάει χαμηλόφωνα με ύφος πράο και ήρεμο για το μοναστήρι, για το πνευματικό έργο των μοναχών, για τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας, για τα πνευματικά αδιέξοδα του σύγχρονου ανθρώπου και για τη σημασία της μετάνοιας και της ταπείνωσης. Δεν χορταίνουμε να την ακούμε. Είναι για μας μια πνευματική αναβάπτιση και τη χαιρόμαστε, χωρίς να καταλάβουμε ότι η ώρα πέρασε και κοντεύει να μεσημεριάσει. Ετοιμαζόμαστε για την αναχώρησή μας δίνοντας την υπόσχεση ότι σύντομα θα ξαναβρεθούμε και πάλι στη Δήμιοβα.

Η Μονή της Δήμιοβας γιορτάζει κάθε 15 Αυγούστου ενώ ξεχωριστή είναι στις 3 Σεπτεμβρίου η λιτανεία της εικόνας της Παναγίας της Δημιοβίτισσας, που ξεκινά στις 12 το μεσημέρι από τη Μονή και καταλήγει μετά από πεζοπορία 13 χιλιομέτρων στον ιερό ναό Γενεσίου της Θετόκου στη συνοικία  Γιαννιτσάνικα της  Καλαμάτας, όπου  παραμένει για δέκα ημέρες και στη συνέχεια επιστρέφει στο μοναστήρι. Η πρώτη Κάθοδος της Εικόνας έγινε την άνοιξη του 1843 για να "λυτρωθεί" ο λαός του Θεού από τις μάστιγες των ασθενειών και των επιδημιών, που τον βασάνιζαν.

Το απολυτίκιο της Υπεραγίας Θεοτόκου της Δημιοβητίσσης αναφέρει:

Θείων τρόπων Σου, τη ενεργεία, αίμα έρρευσεν εκ Σης εικόνος, αποδεικνύον την πλάνην του Λέοντος, όθεν και πάντας ημάς καταξίωσον Γλυκοφιλούσα, ιδείν Σα θαυμάσια, Δημιόβης Δέσποινα, ελέους θησαύρισμα, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν ρώσιν και έλεος.

                                                                                                               

Γιάννης Μητράκος




1. Η θέα της Καλαμάτας και του Μεσσηνιακού Κόλπου από τη Δήμιοβα.



2. Ο πύργος του Ρήγα



3. Το Καθολικό της Δήμιοβας



4. Η κτητορική επιγραφή


5. Αγιογραφία του ιερομόναχου Δαμσκηνού



6. Η θαυματουργή εικόνα της Πανγίας της Δημιοβίτισσας

  



Οδός Εμπόρων