«Το Δημόσιο Αγαθό που Λέγεται Νερό και τα Σχέδια για την Ιδιωτικοποίησή του», από τον Γιάννη Μητράκο

Ο Υπουργός Υποδομών κ. Καραμανλής έσπευσε να διαψεύσει τις καταγγελίες της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης για τη σχεδιαζόμενη ιδιωτικοποίηση του νερού, χαρακτηρίζοντάς τες ως «απίστευτη παραποίηση της πραγματικότητας και υποκρισία». Μακάρι να ήταν έτσι! Η αλήθεια είναι ότι σε πολλές χώρες του κόσμου κάπως έτσι άρχισε να αναμοχλεύεται το θέμα του νερού με δήθεν αθώα κι  ευεργετικά (!!!) μέτρα  για να καταλήξουν στην πλήρη ιδιωτικοποίηση κι εμπορευματοποίησή του, που επέφεραν σωρεία προβλημάτων στα μεγάλα λαϊκά στρώματα.

Τα παραδείγματα είναι πολλά και καταλυτικά:

• Στη Χιλή η Παγκόσμια Τράπεζα επέβαλε στη χώρα ως δανειοδοτικό όρο την εγγύηση κέρδους 33 για τη γαλλική εταιρία ύδρευσης Suez Lyonnaise des Eaux. Δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να καταλάβει κάποιος ποιος πλήρωσε τα υπέρογκα κέρδη της ξένης εκμεταλλεύτριας εταιρίας. Ο απλός καταναλωτής, ο λαός.
• Στην Αυστραλία η ίδια εταιρία ανέλαβε την εκμετάλλευση των υδάτων το 1998 με πλημμελή μέτρα ασφάλειας και προστασίας του νερού με συνέπεια το νερό στο Σύδνεϋ να βρεθεί μολυσμένο από παράσιτα και κρυπτοσπορίδια (Το κρυπτοσπορίδιο (Cryptosporidium) είναι ένα ενδοκυτταρικό παράσιτο, που μολύνει τον άνθρωπο, τα βοοειδή, τα πουλιά, τα ψάρια και τα ερπετά).
• Στο Walkerton του Οντάριο (Καναδάς) ο έλεγχος της ποιότητας του νερού πέρασε στην ιδιωτική εταιρία A&L Labs.. Αποτέλεσμα: το πόσιμο νερό μολύνθηκε από το βακτήριο E coli κι εφτά άνθρωποι έχαςαν τη ζωή τους. Η εταιρία αρνήθηκε να δημοσιοποιήσει τα αποτελέσματα των ελέγχων που έκανε, χαρακτηρίζοντας τα « απόρρητη πνευματική ιδιοκτησία»!
• Στην Καζαμπλάνκα του Μαρόκου η ιδιωτικοποίηση του νερού επέφερε τρεις αυξήσεις στην τιμή του.
• Στην Αργεντινή η θυγατρική της  Suez Lyonnaise des Eaux αγόρασε την κρατική επιχείρηση νερού Obras Sanitarias de la Nacion με συνέπεια τον διπλασιαμό της τιμής του νερού και την υποβάθμιση της ποιότητάς του. Η ξένη εταιρία αναγκάστηκε να αποχωρήσει όταν οι καταναλωτές αρνήθηκαν μαζικά να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους.
• Στη Μεγάλη Βρετανία η ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης αύξησε κατά 67% τους λογαριασμούς κατανάλωσης (περίοδος 1989-1995).
• Στο  Johannesburg  της Νότιας Αφρικής όταν η γαλλική εταιρία  Suez Lyonnaise des Eaux ανέλαβε την ύδρευση το νερό έγινε  απροσπέλαστο, πανάκριβο και μη ασφαλές.
• Στη Βολιβία η Παγκόσμια Τράπεζα σύστησε το 1999 την ιδιωτικοποίηση της δημοτικής εταιρίας ΄ύδρευσης της πόλης Cochabamba κι όταν εκφράστηκαν αντιρρήσεις οι αξιωματούχοι της τράπεζας απείλησαν ανοιχτά τη χώρα ότι θα παρακρατηθούν 600 εκατομμύρια δολάρια από τη δανειακή σύμβασή της!  

Το πολυδιαφημισμένο μοντέλο διαχείρισης των υδάτων μέσω ΣΔΙΤ, που αποτελεί θέσφατο για τους οπαδούς του φιλελευθερισμόυ, δεν είναι καινούριο. Έχει δοκιμαστεί σε πολλές χώρες του κόσμου και παντού οδήγησε σε αυξήσεις τιμών και υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, ενώ τα πολύ φτωχά στρώματα το στερήθηκαν. Η ίδια η Παγκόσμια Τράπεζα που το προώθησε ακόμα και με απειλές αναγκάστηκε να παραδεχθεί σε μία  έρευνά της ότι «παγκόσμια οι ΣΔΙ απέτυχαν να μειώσουν τα τιμολόγια του νερού και να αυξήσουν τις επενδύσεις σε υποδομές»  (The World Bank, “Does private sector participation improve performance in electricity and water distribution?” 2009).

Ο προσδιορισμός του νερού ως κοινωνικού αγαθού ή ως εμπορεύματος είναι θεμελιώδους σημασίας γιατί υπαγορεύει ευθέως τη δυνατότητα δημόσιας ή ιδιωτικής διαχείρισής του. Γι’ αυτό κι έχει δίκιο ο ΣΥΡΙΖΑ που ζητά από τον πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη «να ξεκαθαρίσει, στο πλαίσιο και της συζήτησης για τη Συνταγματική Αναθεώρηση, ποια είναι τα σχέδια της κυβέρνησής του για το συγκεκριμένο ζήτημα».

Αξίζει να επισημανθεί ότι όλοι αυτοί οι σχεδιασμοί γίνονται παρά το διεθνές κι ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο που έχει συνυπογράψει η χώρα μας. Το 2010 τα Ηνωμένα Έθνη δήλωσαν ότι η πρόσβαση σε καθαρό νερό και υγιεινή είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Το 2000 εκδόθηκε η ευρωπαϊκή οδηγία-πλαίσιο περί υδάτων η οποία μεταξύ άλλων καθορίζει ότι το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν και θα πρέπει να θεωρείται κληρονομιά. Με την ίδια οδηγία προτρέπονται οι χώρες μέλη  να παρέχουν υπηρεσίες ύδατος σε λογική τιμή γι’ αυτούς που το χρειάζονται κι ενθαρρύνονται όλοι οι πολίτες να συμμετέχουν στην προστασία και διαχείριση των υδάτων (σ.σ. η χώρα μας εναρμόνισε το εθνικό της δίκαιο με αυτή την οδηγία το 2003). Το 2012, τέλος, με αφορμή το 6ο Παγκόσμιο Φόρουμ Νερού το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δήλωσε ότι «το νερό είναι κοινός πόρος της ανθρωπότητας και η πρόσβαση στο πόσιμο νερό είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα».

Η αποκάλυψη των κυβερνητικών προθέσεων, όπως ήταν φυσικό, ξεσήκωσαν σάλο αντιδράσεων  και συγκεντρώθηκαν 50.000 υπογραφές κάτω από ένα ψήφισμα με τον τίτλο «Σώστε το νερό από την ιδιωτικοποίηση», που στάλθηκε στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. Οι υπογράφοντες εκφράζουν την αντίθεσή τους στα σχέδια της ιδιωτικοποίησης του νερού και καταλήγουν με την επισήμανση: «Αν οι ιδιωτικοποιήσεις σήμερα αφορούν υπηρεσίες και υποδομές αύριο έχουν ως στόχο τους ίδιους τους φυσικούς πόρους που αποτελούν συλλογικό αγαθό. Ενώ κρύβουν επιμελώς το μόνο πραγματικό ενδιαφέρον των ιδιωτών επενδυτών στον τομέα της ύδρευσης, δηλαδή το κέρδος».

Σημειωτέον ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας (Απόφαση Ολομέλειας 1906/2014, σκέψη 22η) αναφέρει σχετικά: « το νερό καθίσταται σπανιότερο συν τω χρόνω και η ύδρευση αποτελεί υπηρεσία κοινής ωφέλειας που είναι απολύτως αναγκαία για την υγιεινή διαβίωση των πολιτών και δεν μπορεί να αποσπαστεί από τον πυρήνα της κρατικής εξουσίας».

 Από το 2016 το ελληνικό οικολογικό-περιβαλλοντικό κίνημα πήρε θέση για το ζήτημα της διαχείρισης των υδάτων με κοινή ανακοίνωση 11 οργανώσεων (ΑΝΙΜΑ, ΑΡΧΕΛΩΝ, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρία Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, ΕΤΑΙΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΡΕΣΠΩΝ, Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, Καλλιστώ, Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης, Greenpeace, και WWF Ελλάς), στην οποία κατατίθενται προτάσεις διαχρονικά επίκαιρες:

1. Δημόσια, βιώσιμη, ορθολογική και μη κερδοσκοπική διαχείριση των υδατικών πόρων.
2. Διασφάλιση ότι οι εταιρίες διαχείρισης του πόσιμου νερού θα λειτουργούν στην κατεύθυνση της δημόσιας, ορθολογικής και ολοκληρωμένης παροχής ύδρευσης-αποχέτευσης σε όλους τους πολίτες και όχι με τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. 
3. Διασφάλιση ότι η κλιμακωτή τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδρευσης-αποχέτευσης θα εξυπηρετεί την ελεύθερη κι απρόσκοπτη πρόσβαση όλων των πολιτών σε καθαρό νερό, συμβάλλοντας συγχρόνως στην καλή κατάσταση των υδατικών σωμάτων και όχι τη δημιουργία μεγάλων εσόδων-υπεραξιών από την κατανάλωση νερού.
4. Άμεση διάθεση των απαραίτητων οικονομικών πόρων για τα αναγκαία απαραίτητα έργα στα πλαίσια της ορθολογικής διαχείρισης των υδάτων.
5. Άμεση λειτουργία του Εθνικού Συμβουλίου Υδάτων και των Συμβουλίων Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, άμεση λειτουργία Ανεξάρτητης Διαχειριστικής Αρχής για τον έλεγχο των μέτρων της ορθολογικής και βιώσιμης διαχείρισης των υδάτων και της τιμολόγησης των αντίστοιχων υπηρεσιών.
6. Άμεση ολοκλήρωση των μελετών Λεκανών Απορροής Ποταμών και των μελετών πλημμυρικών φαινομένων, ώστε να έχουμε μια όσο το δυνατόν καλύτερη εικόνα των διαθέσιμων υδατικών πόρων.

Καταλήγοντας: το νερό είναι κοινωνικό αγαθό και ο χαρακτήρας των υπηρεσιών του νερού ευνοεί τη δημόσια-κοινωνική διαχείριση των συστημάτων νερού και όχι τη σχεδιαζόμενη ιδιωτικοποίησή τους.

Υ.Γ.: Τι έχει να πει επί τούτου η λαλίστατη δημοτική μας αρχή που επιτρέπει να γίνονται αναφορές στην ιδιωτικοποίηση της ΔΕΥΑΣ και του νερού με αφορμή τα οικονομικά προβλήματα της δημοτικής επιχείρησης για τα οποία οι μόνοι που δεν ευθύνονται είναι οι δημότες-κατάναλωτές.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΡΑΚΟΣ