Πόσο μάλλον που ο ίδιος ο Νικολάου ανάγει την καταγωγή του στα Χρύσαφα, από όπου η οικογένειά του μετανάστευσε το 1853 στην Ύδρα, όπου μετά τα Ορλωφικά (1770) κατέφυγε και το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων του οικισμού που ήκμασε κατά τον 17ο αιώνα. «Είμαστε παλιοί λαοί», είχε επισημάνει ο Νίκος Νικολάου, αλλά ούτε κι αυτή η επίγνωση απέτρεψε την ασέβειά μας». 

Αυτό που δεν σεβαστήκαμε αφορούσε στην τοιχογραφία (368x265 εκ.) του Νίκου Νικολάου που μας υποδεχόταν ακριβώς απέναντι από την είσοδο του «Ξενία» της Σπάρτης, ρημαγμένο σήμερα, κι ας έχει χαρακτηριστεί μνημείο της νεότερης αρχιτεκτονικής. Ένα «Ξενία», όπως έγραφα τότε, που γνώρισε λαμπρές ημέρες καθώς ήταν χτισμένο σε γήλοφο από όπου η ματιά αγκάλιαζε ολόκληρη την πόλη, τα δυο της βουνά και την κοιλάδα του Ευρώτα. Τα πεύκα, οι ευκάλυπτοι και τα κυπαρίσσια καθώς και το εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος παραστέκουν ακόμη τα κουφάρια του ξενοδοχείου καθώς και τις επιπόλαιες απόπειρες της δημιουργίας μιας «παιδικής χαράς» που ποτέ δεν χάρηκαν τα παιδιά.

Τα τριάντα τελευταία χρόνια σε όλους τους εκάστοτε δημάρχους επεσήμανα την ανάγκη διάσωσης του έργου του Νίκου Νικολάου στο «Ξενία». Αφού εγκαταλείφθηκε, χωρίς ελπίδα διάσωσής του το κτήριο, να σωθεί έστω και συμβολικά κάτι που να θυμίζει όχι μόνο αυτό που κάποτε υπήρξε αλλά και τις πληγές της αδιαφορίας μας.

Σήμερα το έργο του Νικολάου απειλείται με οριστικό αφανισμό από τις μπουλντόζες που αναλαμβάνουν – εάν οι πληροφορίες μου είναι σωστές – το γκρέμισμα του «Ξενία» στο τέλος του Απριλίου.

Ως μέλος της επιτροπής για τη διοργάνωση του εορτασμού των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, πρότεινα κάθε νομός της Περιφέρειας να διασώσει ένα μνημείο του νεότερου πολιτισμού που κινδυνεύει. Μια συμβολική πράξη που να δηλώνει ότι γνωρίζουμε να διαχειριζόμαστε την ελευθερία που μας δωρήθηκε σεβόμενοι και το πρόσφατο παρελθόν μας, εάν επιθυμούμε να διατηρηθεί και ως απώτερο.

Μ’ αυτό το σκεπτικό θα μπορούσε να καταβληθεί προσπάθεια να διασωθεί η τοιχογραφία του Νικολάου. Ειδικά τώρα που, όπως με ενημέρωσε η φίλη συντηρήτρια αρχαιοτήτων Μάρθα Αθανασιάδου, υπάλληλος του Υπουργείου Πολιτισμού, στην «Ειδική Άδεια Συντηρητών» που χορηγείται για την εκπόνηση έρευνας, προτίθεται να μελετήσει, εάν είναι δυνατή η αφαίρεση των graffiti που χρόνο με το χρόνο καλύπτουν το έργο του Νικολάου. Σχετική αίτηση έχει διαβιβάσει στον Δήμο Σπάρτης και ελπίζω να γίνει αποδεκτή.

Η ίδια έχει εκφράσει φόβους για το αποτέλεσμα της αποκατάστασης, επειδή τα graffiti είναι παλιά και με διαρκή ανανέωση. Ωστόσο, ακόμη και αν δεν επιτευχθεί η πλήρης αποκατάσταση, η τοιχογραφία επιβάλλεται να διασωθεί. Τα graffiti, εάν τελικά δεν απομακρυνθούν, θα θυμίζουν ότι ο άνθρωπος παύει να είναι άνθρωπος, όταν αγνοεί τον ηθικό νόμο που φέρει μέσα του και του επιβάλλει στο πλαίσιο της ελευθερίας του να μην εξομοιώνεται μόνο με τη φύση του, αλλά να αίρεται πάνω απ’ αυτή.

Η τοιχογραφία θα μπορούσε να λειτουργήσει, με την ευρύτερη έννοια, εκπαιδευτικά ενέχοντας τη σημασία ενός συμβόλου, ίσως με καντιανό περιεχόμενο, αλλά με στόχο να αποτρέπει ανάλογες ανεύθυνες και επομένως ανελεύθερες πράξεις. Η εμμονή μου για τη διατήρηση, όπως και να’ χει της τοιχογραφίας, έγκειται στο ν’ αποφευχθεί η εύκολη λύση του «δεν γίνεται τίποτα».

Σημείωση: Η φωτογραφία της τοιχογραφίας έχει τραβηχθεί τον Φεβρουάριο του 2019.

Από ανάρτηση της Γεωργίας Κακούρου - Χρόνη στα ΜΚΔ