«Λακωνικόν Ημερολόγιον 2020»: Σελίδες μνήμης για τα κάστρα και τους μύθους

Τελειωμό δεν έχουν οι ερωτήσεις στις οποίες δίνει απαντήσεις το φετινό «Λακωνικόν Ημερολόγιον». Κάθε χρόνο, από όταν το μάθαμε, γράφουμε γι΄ αυτό και κάθε χρόνο ευχόμαστε οι εκδόσεις «Ιδιομορφή» (ένας ξεχωριστός, ιδιαίτερος εκδοτικός οίκος με έδρα τη Σπάρτη) να μη σταματήσουν και να βγάζουν ένα τόσο διαφορετικό, τόσο ξεχωριστό και τόσο πλούσιο (σε υλικό, αρχειακό, γνωσιακό και φωτογραφικό) ημερολόγιο. 

Το «Λακωνικόν Ημερολόγιον» είναι και ημερολόγιο. Φέρει όλα τα χαρακτηριστικά ενός κανονικού ημερολογίου όπως το ξέρουμε: με τις ημερομηνίες, τις γιορτές και τα όλα του. Αυτό όμως καταλαμβάνει μόνο λίγες σελίδες από το πολυσέλιδο εκδοτικό αυτό εγχείρημα, που είναι περισσότερο βιβλίο παρά κάτι άλλο. Και μάλιστα όχι ένα απλό βιβλίο, αλλά ένα πολυσέλιδο κάθε φορά αφιέρωμα που εμπεριέχει τόσα νέα στοιχεία, τα περισσότερα ανέκδοτα, τόσο σπάνιες φωτογραφίες και αρχειακό υλικό που το ανάγει στα βιβλία τα οποία θέλουμε να έχουμε και να φυλάμε στη βιβλιοθήκη μας και να ανατρέχουμε σε αυτά, όταν υπάρξει ανάγκη, καθώς είναι μοναδικά. 

Πέρα λοιπόν από τις κοινές ημερολογιακές αναφορές, το «Λακωνικόν Ημερολόγιον» του 2020 περιλαμβάνει ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στα κάστρα της Λακωνίας όπως τα παρουσιάζουν οι αρχαιολόγοι της περιοχής με ακόμα μια «έκπληξη»: εμπεριέχει αναφορές με πάνω από 100 χαρακτικά που δημοσιεύονται για πρώτη φορά από το αρχείο του συλλέκτη Αντώνη Τάντουλου. 

«Η Πελοπόννησος αποτελεί μια γεωγραφική περιοχή όπου συνδυάζονται αρμονικά ο πλούτος του φυσικού περιβάλλοντος με αυτόν των ιστορικών μνημείων. Ειδικότερα στον νομό Λακωνίας διακρίνονται μεγάλες οχυρωματικές κατασκευές που έπαιξαν σημαντικό αν όχι αποφασιστικό ρόλο στην ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Επιπλέον αποτέλεσαν και αξιόλογα δείγματα της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής της εποχής τους έως και σήμερα. Ποιος δε γνωρίζει την Καστροπολιτεία του Μυστρά, τα κάστρα του Γερακίου, του Πασσαβά, της Κελεφάς ή την Καστροπολιτεία του φημισμένου λιμανιού της Μονεμβασιάς;» γράφει η αρχαιολόγος/μουσειολόγος Γιάννα Κατσουγκράκη ως πρόλογο στο κείμενό της για τις οχυρωματικές καστροπολιτείες της περιοχής. 

Ωστόσο η απάντηση στο ερώτημα που θέτει δεν είναι η επιθυμητή. Ελάχιστοι γνωρίζουμε αυτά τα κάστρα, τη σημασία τους, τον συμβολισμό τους ακόμα και τη γεωγραφική τους θέση ή το όνομά τους. Κι όμως, ειδικά η περιοχή της Λακωνίας είναι διάσπαρτη από αυτά, η μεσαιωνική πόλη του Μυστρά ήταν από τις σημαντικότερες της ύστερης (κυρίως) Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, θεωρείται μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς και η γνωστή σε πολλούς Μονεμβασιά δεν είναι μόνο ρομαντικός ή ολιγοήμερης εξόρμησης προορισμός, αλλά πολλά περισσότερα και ενδιαφέροντα. 

Γι΄ αυτό είναι σπουδαία αυτή η προσπάθεια των εκδόσεων «Ιδιομορφή»: γιατί, μέσω κειμένων επιστημόνων, λογοτεχνών και ερευνητών μάς γνωρίζει ή ξαναθυμίζει μια Ελλάδα (εν προκειμένω τις περιοχές της Λακωνίας) που δεν ξέρουμε ή έχουμε ξεχάσει ή δεν μάθαμε ποτέ. 

«Το Λακωνικόν Ημερολόγιον του 2020 είναι αφιερωμένο στα Κάστρα της Λακωνίας, τα οποία, είτε μεμονωμένα και ερειπωμένα, είτε αναστηλωμένα και συντηρημένα, διατηρούν ζωντανές τις μνήμες του παρελθόντος, αναδεικνύουν την ιστορία και τον πολιτισμό τούτου του τόπου και αποτελούν μνημεία πολύτιμα της κληρονομιάς μας» μας λέει ο εκδότης Γιώργος Κώτσος. 

«Οι αγαπητοί φίλοι και συνεργάτες από τον χώρο της αρχαιολογίας μάς πρόσφεραν κείμενα μεστά και τεκμηριωμένα, που τα αναδεικνύουν. Κείμενα για τα κάστρα του Μυστρά, της Μονεμβάσιας, του Γερακίου, της Σελινούντας, των Βατίκων, της Ζαραφώνας, της Βελεμίνας, του Τηγανιού, του Πασσαβά, της Κελεφάς, του Αχιλλείου, της Ανω Πούλας, της Καστάνιας. Τα Κάστρα μας δεν πέρασαν απαρατήρητα στο πέρασμα των αιώνων. Πολλοί τα απεικόνισαν: Ελληνες και ξένοι περιηγητές, με φαντασία στην αρχή, με περηφάνια ύστερα και, τέλος, με ρομαντισμό, όταν πια η χρησιμότητά τους πλησίαζε στο τέλος της. Πολλές από αυτές τις απεικονίσεις (πάνω από 100), που αποτελούν μέρος της πλούσιας συλλογής του Αντώνη Τάντουλου, καταγράφονται για πρώτη φορά στο ημερολόγιό μας. Στο δεύτερο μέρος του ημερολογίου, που αναφέρεται στους μύθους, προσφέρουμε δύο αξιόλογα κείμενα: το ένα επικεντρώνεται στον μύθο και τη μορφή της Ωραίας Ελένης στην αρχαία ελληνική γραμματεία, με όλη τη γοητεία και τις αντιφάσεις του. Το άλλο είναι οι μύθοι και οι παραδόσεις των γενών στη Μάνη -και τα δύο εξαιρετικά ενδιαφέροντα καθώς είναι ζητήματα που μοιάζουν "ειδικά", αλλά αν καταπιαστεί κάποιος μαζί τους, χάνεται σε μια ομορφιά που σίγουρα η ελληνική μυθολογία, Γραμματεία και Ιστορία μπορούν να προσφέρουν».

Νόρα Ράλλη, efsyn.gr