Vekrakos
Spartorama | «Στο παλάτι του Μενελάου στη Σπάρτη», από τον Βαγγέλη Μητράκο

«Στο παλάτι του Μενελάου στη Σπάρτη», από τον Βαγγέλη Μητράκο

Ευάγγελος Μητράκος 30/05/2019 Εκτύπωση Άρθρα
«Στο παλάτι του Μενελάου στη Σπάρτη», από τον Βαγγέλη Μητράκο
«Οι φιγούρες, αν και πρόχειρα σχεδιασμένες, έχουν πλαστικότητα και κίνηση. Κυριαρχούν οι καμπύλες γραμμές και το σύνολο έχει έναν χαρακτήρα κύκλου»
Οδός Εμπόρων

Η Σπάρτη ως θέμα – ιδέα υπήρξε από πάντα στο κέντρο ενδιαφέροντος των ανθρώπων  και δημιουργών του πνεύματος και του πολιτισμού. Γι’ αυτό, πολλές φορές και τελείως απρόσμενα, «όποια πέτρα κι αν σηκώσεις», θα βρεις τη Σπάρτη από κάτω.

Στο Μουσείο Μπενάκη, ας πούμε, υπάρχει ένα ταπεινό χαρτάκι, διαστάσεων μόλις  8 Χ 7,5 εκ. (!!!) (και μάλιστα άνισα κομμένο) που πάνω του έχει κάνει, με μολύβι, ένα σχέδιο ο Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας (1906-1994), ο σημαντικός Έλληνας ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, εικονογράφος, συγγραφέας και ακαδημαϊκός, καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και ιδρυτικό μέλος του ελληνικού τμήματος της "AICA" (Association Internationale des Critiques d’Art, Διεθνής Ένωση Κριτικών Τέχνης).

Το σκίτσο είναι της περιόδου 1938- 1958 και τιτλοφορείται: «Στο παλάτι του Μενελάου στη Σπάρτη».

Οι άνθρωποι - δημιουργοί, πολλές φορές, έχουν την έκλαμψη της έμπνευσης σε  ανύποπτες στιγμές. Και τότε, για να μην χαθεί η ιδέα, τη σημειώνουν σε ό,τι πρόχειρο βρεθεί κοντά τους. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος, π.χ., σημείωνε ιδέες στίχων πάνω στα πακέτα των τσιγάρων του και μπορεί κανείς να δει  κάποια απ’ αυτά στο Αρχείο Ν. Βρεττάκου, που φιλοξενείται στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Σπάρτης. Προφανώς ΚΑΙ ο Χατζηκυριάκος – Γκίκας σχεδίαζε εμπνεύσεις και ιδέες της στιγμής πάνω σε πρόχειρα χαρτιά, όπως μαρτυρά το πλήθος των σκίτσων και σχεδίων αυτού του χαρακτήρα που βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη.

Το συγκεκριμένο σχέδιο «Στο παλάτι του Μενέλαου» εικονίζει έναν ηλικιωμένο άντρα καθισμένο σε θρόνο (ίσως ο βασιλιάς Μενέλαος) και δίπλα του μια κοπέλα (υπηρέτρια; … η Ελένη; …), η οποία του έχει φέρει έναν οξυπύθμενο αμφορέα χωρίς λαιμό, μέσα από τον οποίο ο Μενέλαος βγάζει ένα σύκο(;). Πίσω τους μια λιθόχτιστη, θολωτή στοά  του παλατιού.

Οι φιγούρες, αν και πρόχειρα σχεδιασμένες, έχουν πλαστικότητα και κίνηση. Κυριαρχούν οι καμπύλες γραμμές και το σύνολο έχει έναν χαρακτήρα κύκλου.Τα χαρακτηριστικά και ορισμένες γραμμές του Μενέλαου είναι τονισμένες ενώ το σκίτσο της γυναίκας είναι αφαιρετικό και απλουστευμένο.

Στο σκίτσο είναι φανερή η διάθεση του ζωγράφου να μεταφέρει πάνω στο χαρτί μιαν ατμόσφαιρα καθημερινής χαράς, ανάπαυλας, ηρεμίας και οικειότητας, μέσα  σε ένα παλάτι που χτυπήθηκε σκληρά από εντάσεις, έρωτες, απιστίες, περιπέτειες, πολέμους και θανάτους.

Η λεζάντα του Μουσείου Μπενάκη που συνοδεύει το έργο δεν δίνει πληροφορίες για τον σκοπό που σχεδιάστηκε το μικρό αυτό έργο. Ίσως να επρόκειτο για προσχέδιο κάποιας εικόνας βιβλίου, αφού ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας ασχολήθηκε συστηματικά με την εικονογράφηση βιβλίων από τη δεκαετία του ’30 μέχρι και τη δεκαετία του ’90, φιλοτεχνώντας εξώφυλλα και προμετωπίδες για ποιητικές συλλογές, διηγήματα και λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ εικονογράφησε πλήρως την «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη, τα Ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη, το «Δάφνης και Χλόη» του Λόγγου και τη «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη. Το θέμα του σκίτσου παραπέμπει (χωρίς αυτό να είναι σίγουρο)  στην Οδύσσεια του Καζαντζάκη, στη Ραψωδία δ΄, όπου περιγράφεται η επίσκεψη του Τηλέμαχου στη Σπάρτη, προκειμένου να αναζητήσει πληροφορίες για τον πατέρα του.

«Σε όλες τις ενότητες οι εκδόσεις συνοδεύονται από προσχέδια, μακέτες, τυπογραφικά δοκίμια με ιδιόχειρες σημειώσεις, αλληλογραφία με τους εκδότες ή τους ποιητές και αποσπάσματα του Γκίκα για τις εικονογραφήσεις του, που όλα μαζί, φανερώνουν την εντατική ενασχόλησή του με το βιβλίο, ως εικονογράφου και σχεδιαστή εκδόσεων».

Όπως και να ‘χει, η πραγματικότητα είναι πως στο  Μουσείο Μπενάκη, μνημονεύεται, για μια φορά ακόμα,  το όνομα της αρχαίας Σπάρτης, σ’ ένα «ταπεινό» σχέδιο του Ν. Χατζηκυριάκου – Γκίκα με τίτλο: «Στο παλάτι του Μενελάου στη Σπάρτη». 

30-5-2019
Βαγγέλης  Μητράκος


Οδός Εμπόρων