Ψάχνοντας για τη ζωή του Σαλή, έπεφτα πάνω σε ανακρίβειες που αναδημοσιεύονται χωρίς έρευνα και διασταύρωση στοιχείων. 

Έτσι συνομιλώντας με την Ζαχαρένια Σημαντηράκη, Ειδική Συνεργάτιδα των Γενικών Αρχείων του Κράτους και Συγγραφέας, που ερευνά και ετοιμάζει βιβλίο για τη ζωή του Σαλή, κατέγραψα λίγα πράγματα για τον «Μαύρο βαρκάρη της Κρήτης». 

Δεν ήταν απόγονος μαύρων εργατών ή χαλικούτηδων που ήρθαν την εποχή της Αιγυπτιοκρατίας στην Κρήτη από την Αίγυπτο. 

Ο Σαλής γεννήθηκε στα Χανιά από γονείς που ήρθαν ως μετανάστες στη Κρήτη, με καταγωγή από το Σουδάν. Είχε την αγγλική υπηκοότητα. Γι’ αυτό και δεν έφυγε με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923. 

Ψηλός, μαύρος και μουσουλμάνος, ήταν μια αναγνωρίσιμη και μοναδική φιγούρα του λιμανιού. Με ιδιαίτερη ρώμη στο σώμα και στη ψυχή, δούλευε σκληρά ως βαρκάρης. Χωρίς δική του βάρκα. 

Ξεφόρτωνε εμπορεύματα και επιβάτες από τα καράβια που έδεναν έξω από το ενετικό λιμάνι των Χανίων. 

Αυτό που έκανε όμως τους Χανιώτες να μην τον ξεχάσουν, σχεδόν 50 χρόνια μετά τον θάνατο του είναι ότι αυτός ο φτωχός μαύρος ενεργούσε ανώνυμα και διακριτικά, προσφέροντας τρόφιμα και ό,τι άλλο μπορούσε στις φτωχές οικογένειες της πόλης. 

«Ο Σαλής ήτανε μαύρος σαν τον έβενο και μουσουλμάνος. Η προσωποποίηση δηλαδή του διαφορετικού μέσα σε μια κουλτούρα όπου «ο αράπης παίρνει τα κακά παιδιά». 

Ο Σαλής δούλευε σκληρά ως λεμβούχος στο λιμάνι των Χανίων. «Εργατικός, μεγαλόσωμος φιλάνθρωπος», έχουν να πούνε ότι κάποτε, που κέρδισε το λαχείο, όλα τα λεφτά τα έδωσε σε φτωχές οικογένειες. 

Αλλά και όποτε λάμβανε τη σύνταξή του, αγόραζε τσάντες με τρόφιμα και τις άφηνε αθόρυβα πίσω από φτωχές εξώπορτες. Φτωχός ο ίδιος, βοηθούσε τους πιο φτωχούς. Λένε πως προίκισε κορίτσια μέσα απ’ τη φτώχεια του, πράγματα που μαθεύτηκαν μετά τον θάνατό του, στον Τοπανά στις 29 Φεβρουαρίου του 1967. 

Ζούσε μόνος 

Όταν ο Σαλής γέρασε και δεν μπορούσε πλέον να εργάζεται στη βάρκα, πολλοί Χανιώτες θέλησαν να ανταποδώσουν τα καλά που είχε κάνει στον τόπο τους και τους ανθρώπους του. Η κινητοποίηση του τυπογράφου, συγγραφέα και ποιητή Γεώργιου Γεωρβασάκη, υπήρξε σημαντική. Ο Σαλής απέκτησε την ελληνική υπηκοότητα και έτσι δικαιούταν σύνταξη από το ΙΚΑ. Τα λίγα χρήματα συνέχιζε να τα μοιράζει σε φτωχές οικογένειες. 

Πέθανε τον Φλεβάρη του 1967 στο δωμάτιό του. Τον βρήκαν μετά από μέρες. Σε προχωρημένη σήψη. Αρχικά τον έθαψαν σε ένα χωράφι, χωρίς τιμές, στο «πορτοκαλάδικο» στην παλιά τούρκικη συνοικία στα Μερτζαλίκια, εκεί που ήταν οι τάφοι των μουσουλμάνων της πόλης. 

Τότε λίγοι Χανιώτες ζήτησαν άδεια από το Πατριαρχείο για να ταφεί στον Άγιο Λουκά. Πήραν την έγκριση και με δικά τους έξοδα τον ενταφίασαν στο χριστιανικό κοιμητήριο στην οδό Αναπαύσεως. 

Οι στίχοι του φίλου του Γιώργου Γεωρβασάκη γράφτηκαν στη μαρμάρινη πλάκα 

«Ας ήσουν μαύρος 

Ας μην ήσουν χριστιανός 

Ας ήταν μαύρη η μορφή σου 

Μα απ’ το χιόνι πιο λευκή ήταν η ψυχή σου».

neakriti.gr