«Ε, όχι και να καεί…», του Παναγιώτη Κομνηνού

Να  καεί όμως το παλιό Δικαστικό Μέγαρο Σπάρτης, -το αρχαιότερο κτίσμα του νεώτερου Ελληνικού Κράτους- και να καταστραφεί έτσι στα καλά καθούμενα, θα ήταν ό,τι  χειρότερο  μπορούσε να συμβεί. 

Η καταστροφή από φωτιά είναι άδικη και σκληρή απώλεια. Σαρώνει στο πέρασμά της τα πάντα και πολλές φορές  ανεπανόρθωτα και οριστικά. Αλλά δεν είναι μόνο τούτο. Είναι και κάτι άλλο ίσως πιο οδυνηρό. Είναι περίπτωση έσχατης αδικίας και ανάξιας απώλειας τής κάθε ύπαρξης και του κάθε υπαρκτού, που από τη μια στιγμή στην άλλη η ουσία που τα προσδιορίζει σε ζώντα και μη,  υλικά,  έμψυχα και άψυχα, χάνεται στο ανούσιο τίποτα. 

Φανταστείτε το παλιό Δικαστικό Μέγαρο Σπάρτης να γίνεται παρανάλωμα και να καταστρέφεται από αδηφάγες φλόγες. Μέσα στο ιστορικό κέντρο της πόλης, όπου υποτίθεται  πως είναι περισσότερο αναγκαία η επίδειξη εξαιρετικού αισθητικού ενδιαφέροντος και ξεχωριστής προστασίας της ιστορικής εικόνας της πόλης. Στο κτήριο που κάποτε ήταν κόσμημα της Σπάρτης- με πολλές ομοιότητες με το σημερινό Δημαρχείο, με αετώματα και με είσοδο από την οδό Λυκούργου, ανάμεσα σε μαρμάρινους κίονες-να καίγονται  χιλιάδες έγγραφα. 

Να καίγεται η κιβωτός της νεώτερης Σπάρτης, όπου φυλάσσεται το αρχείο σημαντικών γεγονότων και πνευματικών έργων, που καταδεικνύουν σημαντικό μέρος της νεώτερης ιστορίας της. Να χάνονται στα αποκαΐδια οι αποτυπωμένες στις μνήμες του μορφές σημαντικών ανθρώπων, εισαγγελέων, δικαστών και δικηγόρων που πέρασαν από εκεί και κράτησαν ψηλά τη δικαιοσύνη και που τώρα σαν καλά φαντάσματα γυροφέρνουν στις  άδειες αίθουσες, φύλακες ιστορικών παρακαταθηκών. 

Ευτυχώς  το παλιό Δικαστικό Μέγαρο Σπάρτης φάνηκε τυχερό μέσα στη γενικότερη ατυχία του. Οι νεαροί αλλοδαποί που στις 3.45 τα ξημερώματα  της Τετάρτης 2/5/2018 άναψαν φωτιά στους κάδους απορριμμάτων του Δήμου, οι οποίοι κάδοι απρεπώς είχαν τοποθετηθεί κατά μήκος της ανατολικής πλευράς του κτηρίου, δεν πρόλαβαν να χαρούν –αν πράγματι αυτό επεδίωκαν- και να απολαύσουν το θέαμα. 

Ελάχιστο χρόνο αν είχε καθυστερήσει η Πυροσβεστική Υπηρεσία, το κακό θα, είχε ολοκληρωθεί. Ευτυχώς το κτήριο σώθηκε και τώρα όλα είναι καλά…! Έτσι συνήθως  συμβαίνει, αν τύχει και αποτραπεί ένα κακό. Εστιάζουμε σ΄αυτό και ξεχνάμε τους λόγους και τις αιτίες που το προκάλεσαν όσο και το μέγεθος της ζημιάς. Είναι περίπου κάτι σαν κι αυτό που κάποιοι φωστήρες των ΜΜΕ οι οποίοι  μεταδίδοντας την είδηση μιας τεράστιας καταστροφής,  κλείνουν την αναφορά τους με τη γνωστή  καθησυχαστική επωδό «..ευτυχώς όμως δεν τραυματίστηκε κανείς…».

Αλήθεια, πόσα δεινά έχει υποστεί τούτη η γλυκιά αλλά πονεμένη πατρίδα από εμάς τους αμετανόητα αδιάφορους κατοίκους της, που δέσμιοι ανορθολογικών συμπλεγμάτων και νωχελικών συνδρόμων επιλέγουμε,  ίσως και αυτάρεσκα, να τη βλέπουμε να ασθμαίνει με ένα βήμα μπρος και δύο πίσω, αντί να  μεγαλουργεί με άλματα  προς τα μπροστά. 

Το παλιό Δικαστικό Μέγαρο Σπάρτης σώθηκε  από τη φωτιά, αλλά όπως και πριν, η εγκατάλειψη είναι  διαρκής. Σαν διαρκές έγκλημα. Ένα ανάθεμα ιστορικής και αισθητικής αχαριστίας, που σε πείσμα  των μακροχρόνιων αντοχών του κτηρίου δεν παύει  να υπονομεύει την ουσία του. 

Και πώς να μην είναι έτσι. Η εικόνα είναι σοκαριστική. Μιλάει από μόνη της. Πριν ήταν το πλαστικό περίβλημα, το οποίο είχε τοποθετηθεί εδώ και 3-4 χρόνια και κάλυπτε ολόκληρο το κτήριο για προστασία των διερχομένων πολιτών από τις αποκολλήσεις και πτώσεις σοβάδων και κεραμιδιών, που όμως κομματιασμένο από τους πέντε ανέμους και το χρόνο, ανέμιζε αδιάφορο τα κομμάτια του στις ματιές των όσων περίεργων έκαναν τον κόπο να το κοιτάξουν φευγαλέα. Τώρα  έμειναν τα αποκαϊδια, που κρέμονται αιωρούμενα στους ίδιους  αέρηδες, κουρέλια ντροπής πάνω στις σιδερένιες σκαλωσιές, όμοια σαν σε ιστούς μεσίστιων σημαιών μιας αναμενόμενης και ίσως προσχεδιασμένης απώλειας του άλλοτε κραταιού  φρουρίου της νομιμότητας και του νόμου. 

Το θέαμα θα είναι εξοργιστικά ταπεινωτικό και το χειρότερο θα είναι εξίσου πολιτισμικά προσβλητικό, αν συμβεί εκείνο που ανάλογα στο τέλος συμβαίνει με όλα τα άσχημα. Στο τέλος, να γίνει μοιρολατρικά αποδεκτή η θλιβερή στάμπα του κουρελιασμένου και μαυρισμένου πλαστικού, η οποία να μπει στο μυαλό μας και να αρέσει κιόλας. Να φαντάζει σαν ένα μοντέρνο έργο σουρεαλιστικής αρχιτεκτονικής τεχνοτροπίας πάνω σε ετοιμόρροπο ιστορικό κτίσμα, το οποίο όμως έργο θα είναι ακατανόητο και μοναδικό ακόμη και στη σύγχρονη εικαστική αντίληψη. Εδώ που έχουμε φτάσει τα πάντα μπορούν να συμβούν. Μάλιστα κάποιοι μπορεί και να το επαινέσουν κιόλας. Το άσχημο  έχει γίνει μέρος της ζωής μας και δυστυχώς μας αρέσει. Φταίει το αντίστοιχο συλλογικό ασυνείδητο, που μας κατατρέχει από παλιά; Και ναι και όχι. 

Ο Δικηγορικός  Σύλλογος Σπάρτης που τα τελευταία χρόνια παρακολουθεί με ανησυχία, όχι μόνο το ό,τι  ελάχιστο έχει γίνει, αλλά κυρίως  το ό,τι τίποτα το  σημαντικό δεν έχει γίνει, ώστε να σωθεί το παλιό Δικαστικό Μέγαρο, δεν έμεινε αδιάφορος. Αντίθετα, αφού διαπιστώθηκε πως όλοι κώφευαν στις προφορικές και γραφτές αναφορές και  παροτρύνσεις του προς κάθε αρμόδια κατεύθυνση-ακόμη και συναντήσεις επί τούτου έγιναν και με τον ίδιο τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας- ανάλαβε πρωτοβουλία και ανατέθηκε σε μελετητικό γραφείο της Σπάρτης η επ΄ αμοιβή πολεοδομική τακτοποίηση ολόκληρου του οικοδομικού τετραγώνου, λόγω της αλλαγής χρήσεως του κτηρίου από Δικαστικό Μέγαρο σε Μέγαρο Γενικών Αρχείων του Κράτους. 

Με άλλα λόγια ο Δικηγορικός Σύλλογος Σπάρτης με έξοδά του έκανε τη μελέτη για την τροποποίηση μέρους του σχεδίου πόλεως της Σπάρτης, που όμως προ πολλού έπρεπε να έχει γίνει από άλλους υπόχρεους προς τούτο και η οποία ήταν προϋπόθεση για οποιαδήποτε τελική επέμβαση διατήρησης και ανάπλασης του κτηρίου.

Η πολεοδομική αυτή μελέτη όμως αν και μας παραδόθηκε, ατυχώς αποδείχτηκε ελλιπής και την νομότυπη ολοκλήρωσή της ανέλαβε να συμπληρώσει ο πολιτικός μηχανικός κ. Γεώργιος Πουλοκέφαλος και μάλιστα άνευ αμοιβής, η οποία και ολοκληρώθηκε επιτυχώς. Ήδη δια του πολεοδομικού γραφείου Σπάρτης ο φάκελος εδώ και λίγες ημέρες βρίσκεται στο Δήμο Σπάρτης για λήψη σχετικής απόφασης. Η σχετική εγκριτική-θέλουμε να πιστεύουμε- απόφαση του Δ. Σ. του Δήμου Σπάρτης θα αποσταλεί στο αρμόδιο Υπουργείο και θα ακολουθήσει η δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, οπότε και θα ανοίξει ο δρόμος για την διαδικασία εκτέλεσης των όποιων εργασιών διατήρησης και ανάπλασης του κτηρίου κριθούν επιβεβλημένες. 

Αξίζει να σημειωθεί πως στη συμπλήρωση του απαιτούμενου για την αμοιβή τού πιο πάνω μελετητικού γραφείου χρηματικού ποσού , συνέβαλε ευγενώς προσφερθείς και ο συμπολίτης μας πρώην Υπουργός κ. Ιωάννης Βαρβιτσιώτης, ενώ το ενδιαφέρον της   Διευθύντριας των Γενικών Αρχείων Σπάρτης κ. Πέπης Γαβαλά είναι συνεχές. 

Ο Δικηγορικός Σύλλογος Σπάρτης αναμένοντας την ολοκλήρωση της γραφειοκρατικής  διαδικασίας, θα βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση, έτσι ώστε στο τέλος –και με τη δική του συμβολή- να αποκατασταθεί  ένα κομμάτι της ιστορικής τάξης πραγμάτων, σε μια πόλη που ίσως και να νοιώθει κουρασμένη από το βάρος της ιστορίας της.

Παναγιώτης Κομνηνός
Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Σπάρτης