Δεύτερη Διάλεξη, του Δεύτερου Κύκλου Ομιλιών, από τον Απόστολο Πιερρή

Κύκλος Β’

Η Σπάρτη από την Δημιουργία του Ελληνισμού στην Ελληνική Ηγεμονία.

Το Λακεδαιμόνιο Θέρος (556-371 π.Χ.)

Αυτό που ψάλλει ο Πίνδαρος, την ομοιότητα του ανθρώπου προς το θείο κατά το κάλλος της σωματικής τελειότητας και την μεγαλόνοια του πνεύματος, αυτό ήταν το επίτευγμα της Δωρικής Σπάρτης στο ακμάζον έαρ του Ελληνισμού κατά τον 7ο π.Χ. αιώνα. Ο νεαρός Σπαρτιάτης ένα είχε σκοπό: να γίνει άγαλμα του Απόλλωνος, εφ’ ω αγάλλεται ο θεός. Αυτή ήταν η θυσία του Δωριέα στον θεό του, θυσίαεαυτού εις το ίνδαλμα του εαυτού του.

Αυτό το επίτευγμα εκφράζει η κυριαρχία στην μνημειακή πλαστική του Κούρου ως αρχετύπου θεότητας και τελείας, και άρα εξαιωνισμένης, ανθρωπότητας. Κούρος και Κουρήτες, ο πρωθήβης άναξ και οι ορδές των νεαρωδών οπαδών του. Το ίδιο βίωμα και πνεύμα δείχνει η επί-δειξη τελειότητας ως θεία λατρεία στους γυμνικούς αγώνες της Ολυμπίας και τους χορευτικούς των Γυμνοπαιδιών στην Σπάρτη.

[Δείτε τις μελέτες μου για την Κουρητική γεωγραφία, ιδίως για τους Κουρήτες της Αιτωλίας, Ακαρνανίας και Εύβοιας. Η πρωιμότητα της λατρείας του Απόλλωνα στην ορεινή Αιτωλία (στον Θέρμο) βρίσκει έτσι την εξήγησή της, όπως και οι Κουρήτες της Πλευρώνας (Όμηρος). Η κατοχή των παλαίφατων Δελφών από τον μέγα Πρωθήβη σημαίνει ακριβώς την επικράτηση του Κουρητισμού της Στερεάς Ελλάδας στην διαμόρφωση του πολιτισμικού Ελληνισμού. Ομοίως και η έντονη παρουσία του θεού σε Βοιωτία και Φωκίδα. Εστιακή για το όλο Απολλώνιο πεδίο της Στερεάς Ελλάδας είναι η Δωρίδα, τοποθετημένη σε νευραλγικό κόμβο συννεύρωσης του ορεινού όγκου του Βοίου. Θα αναφερθώ στον Κρητικό Μέγιστο Κούρο και στον σωζόμενο ύμνο του από το Παλαίκαστρο. (V. e.g., W. D. Furley, J. M. Bremer, Greek Hymns, vol. II., ch. 1, pp. 1-3). Δείτε την σχετική μελέτη μου.].

Η Ολυμπιακή θρησκευτικότητα σημαίνει τον εξαπολλωνισμό όλων των θεοτήτων του πρώτου και του δεύτερου πυρήνα θρησκευτικότητας, αυτού της χθόνιας γονιμότητας και εκείνου της απόλυτης ουράνιας ισχύος, της Μεγάλης Μητρός και του Κυρίου των Δυνάμεων. Τώρα το «τέλος» των πάντων κατέχει ο Κούρος του Κάλλους. Οι Ολύμπιοι είναι οι μεγάλοι θεοί των προηγούμενων σταδίων: τώρα σηκώνονται από τις έδρες τους έντρομοι για να τιμήσουν τον ατάσθαλο νεαρώδη του δυναμερού κάλλους εισερχόμενα στα Ολύμπια δώματα. (Αρχή του Ομηρικού ύμνου στον Απόλλωνα. - Θα αναλύσω την δομή του ύμνου).

Στην εποχή της Ολυμπιότητας, του (κλασσικού) Ελληνισμού, Δαιμονικές κατ’ ιδίαν σημασίαν Δυνάμεις είναι οι μη θρησκειολογικά Απολλωνοποιημένες θεότητες του προτέρου Κόσμου, οι στυλοβάτες της κοσμικής τάξης που καθορίζεται από την χθόνια γονιμότητα και την υπερβατική κυριότητα – είναι αυτές που έμειναν έξω από την διανομή ρόλων και τιμών (Ησίοδος), την οποίαν έκαναν οι νικητές νέοι θεοί επί Τιτάνων και Γιγάντων. Στην ομάδα περιλαμβάνονται οι Ερινύες, και οι Γραίες, και η Μέδουσα, και η Γοργώ, και η Σφίγγα, οντότητες σύμμεικτες και τερατώδεις (τέρατα και τεράστια) εξ υπερβολής και όχι εξ ελλείψεως δυναμικού.

[Δείτε τα τερατώδη ειδώλια στο Μουσείο του Ναυπλίου και στην Σπάρτη, από το ιερό της Αρτέμιδος Ορθίας. – Αυτά λειτουργούν σαν αντιπαραδείγματα κατά την περίοδο της κλασσικής εποχής. Η χαρακτηριστική ασχήμια τους συμβολίζει το «άπειρο» και άμορφο της προγενέστερης τάξης].

Η «μορφοποίηση» των δαιμονικών τεράτων, υπολοίπων της προηγούμενης τάξης πραγμάτων, αποτελεί την τελική νίκη του Απολλώνιου κατά την διαμόρφωση του Ελληνισμού. Αυτή είναι η σημασία του καταχρηστικώς λεγόμενου Ανατολίζοντος ρυθμού στον 7ο αιώνα π.Χ. Όλα αντιμετωπίζονται για να ενισχύεται η δόξα του πρωθήβη Άνακτα.

[Θα μελετήσουμε το φαινόμενο σε σχέση ιδιαίτερα με τον εναέτιο γλυπτικό διάκοσμο των πρωτοεμφανιζόμενων τότε μνημειακών ναών. Το αέτωμα του ναού της Αρτέμιδος στην Κέρκυρα θα είναι οδηγός μας].

Εις επίρρωση της θεωρίας, θα συνεξετάσουμε μια σειρά από καθοριστικές εξελίξεις, αναμφισβήτητα Δωρικού πνεύματος και Απολλώνιου νεύματος, που έχουν την εστία τους στην Σπάρτη:

1. Η γένεση και πρώτη ακμή της λυρικής ποίησης (ουσιωδώς Δωρικής) με τον Αλκμάνα, (συνέχεια με τον Στησίχορο)
2. Η πρώτη και δεύτερη κατάσταση της μουσικής (Πλούταχος, Περί Μουσικής)
3. Η ανάδυση της μορφής στα ορειχάλκινα ειδώλια και η γένεση της κυρίως μνημειακής πλαστικής (Κούρος της Φιγαλείας)
4. Θέσπιση μουσικών, ποιητικών και χορευτικών αγώνων και επιδείξεων στην Σπάρτη στα πλαίσια θρησκευτικών εορτών (Κάρνεια, Γυμνοπαιδιές)
5. Γυμναστική, αθλητική και πολεμική πρωτοκαθεδρία των Λακεδαιμονίων (Κατάλογος Ολυμπιονικών)

Θα συμπληρώσω την εικόνα του Σπαρτιατικού θαύματος τον 7ο αιώνα με τα ιστορικά γεγονότα και την σημασία τους από τον Β’ Μεσσηνιακό πόλεμο στην σταθεροποίηση της ιδιότυπης Λακεδαιμόνιας ηγεμονίας στην Πελοπόννησο και τον ευρύτερο Ελληνικό χώρο.

Ο θεματικός τίτλος στην ομιλία και συζήτησή μας είναι:

Τελική Νίκη του Απολλώνιου Νεύματος: Μορφή στη Δαιμονική Τάξη του Κόσμου

-------

Η προσεχής δεύτερη ομιλία αυτού του Κύκλου θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου, 8.30 το βράδυ, στην Αίθουσα του Εμπορικού Συλλόγου Σπάρτης, Γκορτσολόγλου 97 (λόγω εκδήλωσης του ΝΠΠΠ Δήμου Σπάρτης στην Αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου της Βιβλιοθήκης)

Η είσοδος είναι ελεύθερη.

Μετά την ομιλία θα υπάρξει χρόνος για συζήτηση.