«Όχι άλλες χαμένες ευκαιρίες, όχι άλλες καθυστερήσεις», από τον Γιάννη Λαζαρίδη

Ένα τέτοιο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα  διαμορφώθηκε στο ΕΣΠΑ της περιόδου 2007-2013 και εκδόθηκε σχετική η Οδηγία 2006/32/ΕΚ.

Το Ελληνικό εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης στο πλαίσιο της Οδηγίας αυτής προέβλεπε, για την επίτευξη των εθνικών στόχων  εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα,κατά μέσο όρο εξοικονόμηση ενέργειας 63 GWh από τα κτίρια του Δημόσιου Τομέα.

Παρακάτω δίνεται απόσπασμα από την έκθεση με το τέλος του Προγράμματος του αρμόδιου Φορέα Υποστήριξης ΚΑΠΕ.

«Μέσω του Προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ εκτιμήθηκε ότι μπορούσε να  επιτευχθεί κάλυψη του εθνικού στόχου για τα Δημόσια κτίρια κατά 17,7.

Το Υπουργείο Ανάπτυξης (ΥΠΑΝ) σε συνεργασία με την Κεντρική Ένωση Δήμων & Κοινοτήτων Ελλάδος (ΚΕΔΚΕ) και το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ITA) και με την επιστημονική υποστήριξη του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), σχεδίασε το ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ με στόχο να βοηθήσει κάθε πόλη και κάθε τοπική κοινωνία να αποτελέσει ένα κύτταρο βιώσιμης ανάπτυξης και  να προωθήσει δράσεις ενεργειακής αποδοτικότητας και εξοικονόμησης ενέργειας. Οσχεδιασμός και η εξειδίκευση του Προγράμματος ξεκίνησε από το 2007 και ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2009 όταν εκδόθηκε η Πρόκληση και ο Οδηγός υποβολής προτάσεων του Προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ (Απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης Δ6/6716/27.03.2009 «Προσκληση προς τους ΟΤΑ για την υποβολη προτάσεων έργων (πράξεων) στο πλαίσιο του Προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ).

Αντικείμενο του Προγράμματος ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ αποτελούσε η εφαρμογή δράσεων και αποδεδειγμένων καλών πρακτικών για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης στο αστικό περιβάλλον, με έμφαση στον κτιριακό τομέα (δημοτικά κτίρια) και την αναβάθμιση των κοινόχρηστων χώρων και δευτερευόντως στον τομέα των δημοτικών και ιδιωτικών μεταφορών και στις ενεργοβόρες δημοτικές εγκαταστάσεις, μέσω της υλοποίησης τεχνικών παρεμβάσεων και δράσεων ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης πολιτών, τοπικής αυτοδιοίκησης, εταιρειών και φορέων.

Στόχος του Προγράμματος ήταν η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, η οποία είναι αναπόσπαστο στοιχείο της βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και το ισχυρότερο όπλο κατά της κλιματικής αλλαγής. Με κριτήριο την κοινωνική  ευημερία και την περιφερειακή ανάπτυξη, προτάθηκαν ενεργειακά και οικονομικά  αποδοτικά μέτρα, στο πλαίσιο της Εθνικής, της Κοινοτικής και της παγκόσμιαςπολιτικής για την αειφόρο ανάπτυξη και τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής.

Στο πλαίσιο αυτό, το Πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ συμπεριλάμβανε δράσεις, των οποίων η εφαρμογή αναμενόταν:

• να καταστήσει τις πόλεις και τοπικές κοινωνίες, αειφόρες, μειώνοντας τις πηγές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής, αναβαθμίζοντας τις συνθήκες διαβίωσης στην καθημερινότητα των πολιτών και συμβάλλοντας στην οικονομική και κοινωνική ευημερία,
• να συμβάλει στην εφαρμογή ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών και πρακτικών από τους τελικούς καταναλωτές ενέργειας,
• να διευκολύνει την κινητοποίηση των δυνάμεων της αγοράς και ιδιωτικών και Δημόσιων κεφαλαίων προς όφελος της ανάπτυξης βιώσιμων κοινωνιών
• να παρέχει βελτιωμένες συνθήκες και ποιότητα διαβίωσης σε κτίρια, υπαίθριους χώρους και στο σύνολο του αστικού ιστού,
• να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας από ορυκτές πηγές με περιβαλλοντικό και Οικονομικό όφελος για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις, τους δήμους, o να προάγει το σύγχρονο ενεργειακό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας,
• να δώσει ώθηση στις τοπικές αγορές και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας,
• να βοηθήσει τις Δημοτικές Αρχές να γίνουν παράδειγμα εφαρμογής καλών Πρακτικών βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας και της προστασίας του περιβάλλοντος με την ενεργοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών πρωτοβουλιών,
• να συμβάλει στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των πολιτών σε Θέματα αποδοτικής χρήσης ενέργειας και προστασίας του περιβάλλοντος,
• να κινητοποιήσει τις Δημοτικές Αρχές στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την Υλοποίηση ολοκληρωμένων σχεδίων βιώσιμων πόλεων, αξιοποιώντας τους διαθέσιμους πόρους τους και διερευνώντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα ενίσχυσης από σύγχρονα χρηματοδοτικά μοντέλα,
• να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής και κατ’ επέκταση της Εθνικής πολιτικής ως προς την εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Οδηγιών και κατευθύνσεων για τον περιορισμό των εκπομπών CO2, τη κλιματική αλλαγή, την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και τη μείωση της εξάρτηση από ορυκτές πηγές,
• να ενισχύσει πρωτοπόρες ευρωπαϊκές πολιτικές όπως το "Σύμφωνο των Δημάρχων" με τοπικές δράσεις,
• να αποτελέσει το έναυσμα μιας διαδικασίας μακροχρόνιου ολοκληρωμένου Σχεδιασμού βιώσιμων πόλεων.

Ειδικοί στόχοι του ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ περιελάμβαναν:

• την μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και του φορτίου αιχμής
• την μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής
• την δημιουργία ευνοϊκού αστικού περιβάλλοντος και τον περιορισμό του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας
• την αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης στα κτίρια και στις πόλεις και την βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη
• την στήριξη και την ανάδειξη του υποδειγματικού ρόλου της τοπικής
• αυτοδιοίκησης για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας
• την ευαισθητοποίηση και αλλαγή της συμπεριφοράς των πολιτών για την αποδοτική χρήση της ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος
• την κινητοποίηση των δυνάμεων της αγοράς και την προώθηση επενδύσεων προς την κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ – ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΟΦΕΛΗ

Οι δράσεις του Προγράμματος  εξειδικεύτηκαν και κατανεμήθηκαν σε 6 θεματικούς άξονες ενώ παράλληλα εκτιμήθηκαν τα οφέλη και οι ποσοτικοί στόχοι με γνώμονα τησυμβολή του Προγράμματος στην επίτευξη των ευρωπαϊκών & εθνικών ενεργειακών στόχων αλλά και την συνεισφορά του στους ειδικούς στόχους του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Ανταγωνιστικότητα-Επιχειρηματικότηταα" και των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Περιφερειών Μεταβατικής Στήριξης του ΕΣΠΑ 2007-2013.

• Άξονας 1 «Παρεμβάσεις σε υφιστάμενα δημοτικά κτίρια»

Οι δράσεις του Άξονα 1 αφορούσαν σε έργα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης Υφιστάμενων κτιρίων και ειδικότερα, τεχνικές παρεμβάσεις σε δημοτικά κτίρια διαφόρων κατηγοριών όπως Δημαρχεία, κτίρια δημοτικών υπηρεσιών, πολιτιστικά κέντρα, σχολεία, κτίρια αθλητικών εγκαταστάσεων, ειδικά κτίρια, κ.ά. με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας. Συνοπτικά προβλέπονταν οι δράσεις:

Δράση 1.1: Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους. Ενδεικτικά αναφέρονται:

1. Εξωτερική θερμομόνωση
2. Αντικατάσταση υαλοπινάκων και κουφωμάτων
3. Φύτευση οροφών
4. Σκίαστρα και ειδικά επιχρίσματα για ηλιοπροστασία

Δράση 1.2: Ενεργειακή αναβάθμιση των Η/Μ εγκαταστάσεων θέρμανσης/ψύξης
Δράση 1.3: Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού
Δράση 1.4: Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης (BEMS)

Ως αποτέλεσμα των δράσεων εξοικονόμησης στα κτίρια αναμένονταν συνολική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης κατά 30 και ετήσια μείωση εκπομπών CO2 σε 4,97 kt.

• Άξονας 2 «Παρεμβάσεις σε κοινόχρηστους χώρους του αστικού περιβάλλοντος»

Οι δράσεις του Άξονα 2 αφορούσαν σε παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης του Δημοτικού φωτισμού και βελτίωσης του μικροκλίματος κοινόχρηστων χώρων όπως δρόμοι, πλατείες, πάρκα και άλλοι κοινόχρηστοι χώροι των δήμων και, ο περιβάλλων χώρος δημοτικών κτιρίων και εγκαταστάσεων. Στόχος είναι η εξοικονόμηση ενέργειας τόσο στο δίκτυο του δημοτικού φωτισμού όσο και στα κτίρια γύρω από τους κοινόχρηστους χώρους. Συνοπτικά προβλέπονταν οι δράσεις:

Δράση 2.1: Ολοκληρωμένες παρεμβάσεις εξοικονόμησης και διαχείρισης ενέργειας στο δημοτικό φωτισμό.

1. Αντικατάσταση/Αναβάθμιση οδοφωτισμού (κυρίως τεχνολογία LED) .
2. Εγκατάσταση συστημάτων διαχείρισης οδοφωτισμού.

Δράση 2.2: Παρεμβάσεις βιοκλιματικού χαρακτήρα για τη βελτίωση του μικροκλίματος και της ενεργειακής αποδοτικότητας σε αστικούς χώρους (δρόμοι / πεζοδρόμια / πλατείες κ.ο.κ.) για τον περιορισμό του φαινομένου της θερμικής νησίδας, τη βελτίωση του μικροκλίματος στο δομημένο περιβάλλον (κλιματικές συνθήκες σε κλίμακα κτιρίου) και του κλίματος που διαμορφώνεται μέσα στην πόλη.

1. Βελτίωση μικροκλίματος με διαμόρφωση πρασίνου, στοιχεία νερού, σκιάσεις, χρήση ψυχρών υλικών, κτλ.
2. Ανάπλαση δρόμων για πεζούς και ποδηλάτες.

Ως αποτέλεσμα των δράσεων εξοικονόμησης στους κοινόχρηστους χώρους αναμένονταν συνολική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης κατά 35 και ετήσια μείωση εκπομπών CO2 κατά 3,9 kt για τις δράσεις 2.1 και κατά 0,98 kt για τις δράσεις 2.2.

• Άξονας 3 «Πιλοτικές παρεμβάσεις στις αστικές μεταφορές»

Οι δράσεις του Άξονα 3 αφορούσαν παρεμβάσεις χαμηλού κόστους και ανάπτυξη σχεδίων στον τομέα των μεταφορών για τους δήμους της χώρας και αποτελούν αποδεδειγμένα καλές πρακτικές με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, ενώ ταυτόχρονα συμβάλουν στη προστασία του αστικού περιβάλλοντος προκειμένου να βελτιωθεί το επίπεδο διαβίωση των πολιτών.

Συνοπτικά προβλέπονταν οι δράσεις:

Δράση 3.1: Επεμβάσεις σε οχήματα δημοτικών στόλων για τη βελτίωση της ενεργειακής τουςαπόδοσης.

Δράση 3.2: Μελέτες αστικής κινητικότητας.

Δράση 3.3: Συγκοινωνιακές μελέτες.

Ως αποτέλεσμα των δράσεων εξοικονόμησης στις μεταφορές αναμένονταν μείωση εκπομπών CO2 σε 0,943kt για τις δράσεις 3.1, σε 0,648 kt για τις δράσεις 3.2 και σε 0,5 kt για τις δράσεις 3.3.

• Άξονας 4 «Παρεμβάσεις σε λοιπές τεχνικές αστικές (δημοτικές) υποδομές»

Ο άξονας 4 αφορούσε κατ’ εξοχή σε μελέτες συνοδευόμενες από επιλεγμένες παρεμβάσεις χαμηλού κόστους για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης τεχνικών υποδομών των Δήμων σε αντλιοστάσια, βιολογικούς καθαρισμούς, κολυμβητήρια κ.ά. Προβλεπόταν η δράση:

Δράση 4.1: Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης λοιπών εγκαταστάσεων, με προβλεπόμενη ενέργεια τις παρεμβάσεις χαμηλού κόστους (π.χ. θερμομονωτικά καλύμματα πισίνας, διόρθωση συντελεστή ισχύος με αντιστάθμιση σε γεωτρήσεις κλπΩς αποτέλεσμα των δράσεων εξοικονόμησης στις τεχνικές υποδομές αναμένονταν συνολική μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης κατά 12 και ετήσια μείωση εκπομπών CO2 κατά 3,1 kt.

• Άξονας 5 «Δράσεις διάδοσης, δικτύωσης και ενημέρωσης»

Στον Άξονα 5 περιλαμβάνονταν στοχευμένες δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σε θέματα ενεργειακής αποδοτικότητας με δράσεις, τόσο των στελεχών των Δήμων ως άμεσων χρηστών των παρεμβάσεων του Προγράμματος, όσο και των πολιτών, της αγοράς και άλλων φορέων.

Συνοπτικά προβλέπονταν οι δράσεις:

Δράση 5.1: Δικτύωσης και ενημέρωσης ενεργειακών υπευθύνων και υπαλλήλων των Δήμων.

Δράση 5.2: Αλλαγής της ενεργειακής συμπεριφοράς και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας.

• Άξονας 6 «Τεχνική υποστήριξη της εφαρμογής του Προγράμματος»

Στον Άξονα 6 περιλαμβάνονταν συγκεκριμένες δράσεις υποστήριξης της προετοιμασίας του Φακέλου-Πρότασης και εξειδικευμένης υποστήριξης της ορθά επιστημονικής και τεχνικής υλοποίησης των εγκεκριμένων σχεδίων υλοποίησης (ΣΧΥ). Συνοπτικά προβλέπονταν οι δράσεις:

Δράση 0.1: Προετοιμασία προτάσεων, σε συνεργασία με τους Δήμους, για υποβολή στο Πρόγραμμα.

Δράση 0.2: Συμβουλευτική υποστήριξη των Δήμων για την υλοποίηση του Προγράμματος -ενεργειακές επιθεωρήσεις & έκδοση Πιστοποιητικών Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) για τα δημοτικά κτίρια του Άξονα 1.

1.3 ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Δικαιούχοι για την υποβολή Προτάσεων στο Πρόγραμμα ?ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ? ήταν οι ΟΤΑ Α’ βαθμού (Δήμοι) της χώρας:

• που είχαν πληθυσμό πάνω από 10.000 κατοίκους (βάσει απογραφής ΕΣΥΕ 2001), καθώς και οι πρωτεύουσες Νομών ανεξαρτήτως πληθυσμιακού κριτηρίου.

και ταυτόχρονα 

• ήταν πιστοποιημένοι, για έργα Τύπων Α και Β, κατά τα προβλεπόμενα στις κατευθύνσεις περί της διαχειριστικής επάρκειας των Δικαιούχων Πράξεων του ΕΣΠΑ 2007-2013.

Σημειώνεται ότι συνεπεία της εφαρμογής του Ν.3852/2010 ?Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης? και καθώς κατά την έκδοσή του οι προτάσεις ήταν υπό αξιολόγηση, οι τελικοί Δικαιούχοι του Προγράμματος ?ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ? ήταν οι Φορείς των υποβαλλόμενων  προτάσεων ή οι διάδοχοι αυτών εφόσον οι τελευταίοι συμφωνούσαν με την υλοποίηση του έργου και είχαν επιβεβαιωμένη διαχειριστική επάρκεια, σύμφωνα με τη με αρ. πρωτ. Απόφαση 22867/ΕΥΘΥ 984 του Υφυπουργού Οικονομίας,

Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας ‘Ρυθμίσεις για την επιβεβαίωση της διαχειριστικής Επάρκειας των δικαιούχων της περιόδου 2007 – 2013’ (792/Β/2010), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

1.4 ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ

Ο Συνολικός προϋπολογισμός της προκήρυξης ανερχόταν σε 100.000.000 € και τα Εγκεκριμένα Σχέδια Υλοποίησης (ΣΧΥ) θα συγχρηματοδοτούνταν αρχικά:

• - κατά 70 από το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007-2013 και
• - κατά 30 από ίδια συμμετοχή των Δήμων.

Δεδομένου ότι από την υποβολή των προτάσεων το 2009 μέχρι τη χρονική περίοδο Υλοποίησης των ενταγμένων Πράξεων επήλθαν σημαντικές αλλαγές, τόσο σε επίπεδο αρχιτεκτονικής δομής -νομοθετικού καθεστώτος των Δήμων όσο και σε επίπεδο οικονομικής κατάστασής τους,προκειμένου να υλοποιηθεί επιτυχώς το Πρόγραμμα, ρυθμίστηκε νομοθετικά η απομείωση του 30 της ιδίας συμμετοχής των δικαιούχων και ως εκ τούτου αυξήθηκε η συγχρηματοδότηση στο 100 του συνολικού επιλέξιμου προϋπολογισμού των πράξεων (άρθρο 14 Ν.4203/2013

?Ρυθμίσεις θεμάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και άλλες διατάξεις των Περιφερειών Μεταβατικής Στήριξης.__»

Στα παραπάνω Προγράμματα που δεν είναι και τα μοναδικά, ενέταξαν δράσεις μεγάλος αριθμός Δήμων της Χώρας , με κέρδος τη μείωση του ενεργειακού κόστους του Δήμου κατά 60 αναφορικά με τον Οδοφωτισμό, σύμφωνα με εκτίμηση του ΚΑΠΕ  και κατά 36 για τις λοιπές δράσεις (Παρεμβάσεις σε υφιστάμενα δημοτικά κτίρια, Παρεμβάσεις σε λοιπές τεχνικές αστικές (δημοτικές) υποδομές).

Η μείωση του ενεργειακού κόστους σημαίνει είτε αντίστοιχη μείωση της επιβάρυνσης του δημότη στα δημοτικά τέλη, είτε δυνατότητα του Δήμου η εξοικονόμηση να επενδυθεί σε έργα, ευκαιρίες που δεν έχουν μέχρι σήμερα οι δημότες της Σπάρτης.

Στο πρόγραμμα Οδοφωτισμού που δε χρηματοδοτείται από ΕΣΠΑ, έχουν δείξει ενδιαφέρον μέχρι σήμερα 50 Δήμοι της Χώρας με 100 χρηματοδότηση με δανεισμό από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, με το πολύ μικρό επιτόκιο της τάξης του 3, χρόνο αποπληρωμής 10 έτη και υπολογισμένο όφελος 30 επί του ετήσιου ενεργειακού κόστους  για το Δήμο κατά τα 10  έτη αποπληρωμής του δανείου.

Στα προγράμματα που ολοκληρώθηκαν, (Παρεμβάσεις σε υφιστάμενα δημοτικά κτίρια, Παρεμβάσεις σε λοιπές τεχνικές αστικές (δημοτικές) υποδομές), με πλήρη χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ ,εντάχθηκαν πολλοί Δήμοι  και μεταξύ αυτών από την Πελοπόννησο οι Δήμοι Καλαμάτας, Ναυπλίου, Πατρών, Βόρειας Κυνουρίας, Μυκηνών. ο Δήμος Σπάρτης υπέβαλε μόνο για τη βιοκλιματική ανάπλαση της Κων. Παλαιολόγου, που όμως δεν εντάχθηκε.

Στα πλαίσια κάθε Κοινοτικού Ευρωπαικού Σχεδίου ΕΣΠΑ, όπως προαναφέρθηκε ,υπάρχουν πάντα Προγράμματα χρηματοδότησης για ΟΤΑ  και σε μια εποχή που οι ίδιες πιστώσεις των Δήμων και η κρατική χρηματοδότηση είναι μηδαμινές έως ανύπαρκτες ,είναι κρίσιμο σημείο για το μέλλον της πόλης η αξιοποίηση  των εκάστοτε Κοινοτικών πόρων.

Ειδικά για το Πρόγραμμα Οδοφωτισμού που διαμορφώθηκε και συνεχίζει να υποστηρίζεται από το ΚΑΠΕ, δεν πρέπει να χαθεί άλλος χρόνος, μιας και τα οικονομικά και περιβαντολλογικά οφέλη είναι πολύ σημαντικά για το Δήμο.

Επιστροφή στο αρχικό άρθρο