«Ο Επιτάφιος Λόγος του Περικλή» στην Οικία Κατακουζηνού, από την Γεωργία Κακούρου - Χρόνη

Σε σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη, στην Οικία του Άγγελου και της Λητούς Κατακουζηνού, τον Επιτάφιο «εκφωνεί» η Ηωάννα (Ηωάννα, από το Ηώ+Άννα) Σπανού, έμπλεος από τις λέξεις και τις σιωπές του κειµένου.

Χαιρετίσαμε το βραβείο Σκηνοθεσίας Ελληνικού Έργου «Κάρολος Κουν», για το 2018, στον Δήμο Αβδελιώδη, τον σκηνοθέτη που πέρα από όλα τ’ άλλα – και είναι πολλά – ανέδειξε και την επικαιρότητα δημµιουργών του νεοελληνικού λογοτεχνικού λόγου.

«Οικία Κατακουζηνού», οδός Αµαλίας 4, 5ος όροφος. Εδώ και δέκα χρόνια τώρα, η Σοφία Πελοποννησίου-Βασιλάκου, επιµελήτρια της «Οικίας Κατακουζηνού», και οι συνεργάτες της εμμένουν εθελοντικά, και µε όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κυρίως οι αξιόλογες προσπάθειες στη χώρα, να προσφέρουν «φιλολογικές» βραδιές συνεχίζοντας την παράδοση των οικοδεσποτών, της Λητούς και του Άγγελου Κατακουζηνού. Στο σαλόνι τους ακόμη ακροπατούν φίλοι και επισκέπτες: Τσαρούχης, Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γουναρόπουλος, Βασιλείου, Φλωρά-Καραβία, Θεόφιλος, Χατζιδάκις, Μυρτιώτισσα, Σεφέρης, Κατσίμπαλης, Βάρναλης, Μαλακάσης, Καββαδίας, Ταχτσής, Εμπειρίκος, Ελύτης αλλά και Ιονέσκο, Σαγκάλ, Καμύ, Φώκνερ και πολλοί άλλοι. Η παρουσία όλων είναι εμφανής µε τα έργα και την αύρα τους· και του Άγγελου Δεληβορριά, στη μνήµη του οποίου είναι αφιερωμένη η παράσταση του «Επιταφίου». 

«Απέλθετε» η τελευταία λέξη του «Επιταφίου» και δεν μετακινήθηκε κανείς από τους σαράντα περίπου θεατές. Ούτε χειροκρότησε κι ας είχε αποχωρήσει από τη «σκηνή» η ηθοποιός. Μετά το δικό της «σας ευχαριστώ πολύ» ξέσπασε το ενθουσιώδες χειροκρότημα που της απευθύνθηκε για την απόδοση του κειμένου. Χειροκρότημα που τιμούσε ταυτόχρονα και τον Ελευθέριο Βενιζέλο που είχε μεταφράσει το κείμενο. Κατά τη διάρκεια της «παράστασης» δεν έπαυσε ούτε μια στιγμή να συνπαρευρίσκεται δια του λόγου μαζί µε τον παλαιό και ο νέος πολιτικός.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, εξόριστος και καταδικασμένος σε θάνατο, ζητά τις αγορεύσεις του στη Βουλή. Είχε εξάλλου ο ίδιος, πριν τέσσερα χρόνια, εκφωνήσει τον προσωπικό του επιτάφιο: «Ο προκείμενος νεκρός ήτο ένας αληθινός άνδρας, µε θάρρος μεγάλο, µε αυτοπεποίθησιν και δι’ εαυτόν και διά τον λαόν, τον οποίον εκλήθη να κυβερνήση». Τον βοήθησαν οι αγορεύσεις του υφολογικά, και επομένως και ουσιαστικά, στη μετάφραση; Μέτρησε τον λόγο του µ’ εκείνον των προγόνων; Προέβη σε αυτοέλεγχο επιδιώκοντας, και µε τον τρόπο αυτό, την αυτογνωσία; Τι είπα; Τι έπραξα; Από όπου κι αν βοηθήθηκε επέτυχε μια μεστή «μεταγραφή», µε την ορολογία του Γιώργου Σεφέρη, του αρχαίου κειμένου.

«Απέλθετε» η τελευταία λέξη του «Επιταφίου» και ακολουθεί η απόλυτος σιωπή των θεατών. Έτσι θα εσιώπησαν και τότε στην Αθήνα. Μ’ όλη την παραμυθία του λόγου, θα ακούστηκαν µόνο οι λυγμοί για την απώλεια των αγαπημένων νεκρών· προάγγελος θρήνος και για τον ίδιο τον Περικλή που θα τους ακολουθήσει τον επόμενο χρόνο (329 π.Χ.).

Αλλά κι εκείνη η δική µας σιωπή, που κράτησε το χειροκρότημα, μετρούσε το ήθος ενός πολιτικού που εξόριστος και καταδικασμένος σε θάνατο μετέφραζε τον Θουκυδίδη, και αναζητούσε απεγνωσμένα αναλογίες, χωρίς να βρίσκει ούτε μια, µε όσα εκτυλίσσονται στη σημερινή Βουλή των Ελλήνων. Ένας άλλος θάνατος ετούτος, στερημένος από κάθε παραμυθία, γιατί τον ζούμε καθημερινά ως προσβολή ημών και ακόμη περισσότερο όλων εκείνων που είχαν πίσω τους παππού «από δρυ κι απ’ οργισμένον άνεμο» ή «Θειό μπουρλοτιέρη, πατέρα γεμιτζή […] Ή μάνα μάνας που µε το βυζί γυμνό / Χορεύοντας νά ‘χει δοθεί στη λευτεριά του Χάρου!» (Οδυσσέας Ελύτης, «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας»).

Γεωργία Κακούρου - Χρόνη, presspublica.gr